Kırgızistan Devlet Başkanı Roza Otunbeya’nın hayatını etkileyen 2 devrim var: 2005’te, Başkan Akayev’in yolsuzluk nedeniyle devrilmesi ve 5 yıl sonra halefi Bakayev’in yolsuzluk yüzünden patlak veren gösteri selinde boğulup gitmesi. Protesto hareketlerine ilham veren, filozof ve deneyimli diplomat olan Otunbayeva, yolsuzluğa, aşiretlere, milliyetçiliğe ve dini radikalizme savaş açıp, geçiş dönemi başkanı olarak zor bir görev üstlendi. Otunbayeva, Paris ziyareti sırasında euronews’ün sorularını yanıtladı:
Knarik Papoyan
euronews:
Kırgızistan, Orta Asya’nın tek parlamenter cumhuriyeti. Bu, nasıl mümkün oldu?
Otunbayeva:
1 yıl önce, birkaç siyasi partiyle, birleşik bir muhalefettik. Bakayev’in yolsuzluklarında aşırılıkları görünce, sadece parlamenter sisteme dayalı hükümete doğru yürümemiz gerektiğinin farkına vardık. Bugün, başarılmış olsa da hala birçok risk ve mücadele gerektiren unsur mevcut. Geriye baktığımızda, hükümetin oluşumunu değiştirmek zorunda olduğumuz noktasında hepimiz ikna olmuştuk. 7 Nisan’da, parlamentonun çatısından açılan ateşte 87 kişinin ölmesiyle birlikte yönetim değişimine gereksinim duyduğumuzu anladık.
euronews:
Eski başkan Bakayev’le ilgili ne tür tedbirler alacaksınız?
Otunbayeva:
Şu anda Beyaz Rusya’da. Oradan bir çeşit sığınma aldı. Afrika’daki son olaylar, duruma farklı açıdan bakmamızı sağladı. İnsanların topluca katledilmeleri emrini veren bu tür kişilerin affedilemeyeceğini düşünüyorum.
euronews:
Öyleyse, iadesini istiyorsunuz?
Otunbayeva:
Şimdi nerede olduğunu biliyoruz. Ayrıca, Londra’da yaşayan oğlunun da iadesini talep ediyoruz.
euronews:
Maxim Bakayev mi?
Otunbayeva:
ve özellikle milli güvenlik teşkilatı başkanlığı yapan kardeşini de istiyoruz. Ülkemizde cereyan eden katliamların sorumlusu o adamdır. İsteklerimizin bazı ülkeler tarafından duymazlıktan gelinmesi açıkçası bize şaşırtıcı gelmiyor. Bakiyev destekçilerinin çaldıkları paralarla yatırım yaptıkları ülkelerden sığınma ve hatta vatandaşlık aldıklarını biliyoruz.
euronews:
Bugün bazı Arap ülkelerini saran devrim ateşine değindiniz. Tecrübelerinize dayanarak, geçiş dönemi hükümetleri, geçmiştekiler gibi yolsuzluklara düşmemek için hangi hataları yapmaktan kaçınmalı?
Otunbayeva:
En önemli husus, zaman kaybetmemek. Neler gerekiyorsa bir an önce yapılmalı. Her geçen gün çok geç olabilir. Bu tip olaylar yaşandığında, dipte kalması gereken bütün tortular yüzeye çıkıyor, dipsiz bir kuyudan yükseliyor. Dolayısıyla bunu geriye itmek için somut kararlar almalıyız. Suça bulaşan ve suçtan beslenen toplumun geleceği yoktur. Binaenaleyh, net ve sağlam eylem planları olmalı. Toplum, ülkeyi kirlerinden arındırmak isteyen yeni liderleri ve yönetimleri her zaman destekler.
euronews:
Kırgızistan, bünyesinde Rus ve Amerikan üslerini barındıran tek ülke. Bu durumu biraz sıkıntılı bulmuyor musunuz?
Otunbayeva:
Kırgızistan’ın mevcut siyasi penceresi böyle. Dışarıdan bakıldığında paradoks gibi görünebilir ama bizi politikamız daha ziyade mantıklı ve net.
euronews:
Manas havaalanındaki Amerika üssünün akıbeti nedir? Kapatılacağı gün belirlendi mi?
Otunbayeva:
Bakayev döneminde yapılan anlaşma uyarınca üssün varlığı 2014’le sınırlandırıldı. Bu yıl, Afganistan’dan bütün müttefik kuvvetler çekiliyor. Zannımca, anlaşmalara riayet edilmeli.
euronews:
Ülkeniz bazen, Rusya, Çin ve Amerika’nın jeopolitik çıkarlarının çakıştığı alan olarak niteleniyor. Kırgız dış politikasının yönü nedir?
Otunbayeva:
En büyük müttefiklerimiz olan bu ülkelerin çıkarlarını göz önünde bulundurmalıyız. Bu, olumsuz bir şey değil. Bu, aslında bir avantaj. Asya’da stratejik bir noktadayız ve bu üç ülkenin çıkarları bizim ülkemizde buluşuyor. Bunu lehimize çevirebilmeliyiz.
euronews:
Dün Brüksel’de, Avrupa Birliği ve NATO liderleriyle görüştünüz. Avrupa’dan nasıl bir yardım bekliyorsunuz?
Otunbayeva:
Avrupa Birliği, Dünya Bankası’nın ardından, Kırgızistan’ın ikinci büyük bağışçısı. Dolayısıyla, Avrupa Birliği liderleryle görüşürken mali durumlarımızı, dev bütçe açığımızı, demokrasi yaygınlaştırmayı, parlamenter sisteme uyum sağlamanın gerekliliğini konuştuk. Bunu somutlaştırmalıyız. Kırgızistan’ın yargı sistemini yeniden kurmalıyız. Genç gazetecileri eğitmeliyiz. Brüksel’de ele aldığımız meseleler böyleydi.
euronews:
Bir Orta Asya uzmanı sizi parlak ve dinamik siyasetçi diye niteledikten sonra şöyle söylemişti: ‘Kırgızistan’ın pragmatik hedefleri olan erkek siyasilerinin aksine sizinkiler daha ziyade romantik.’ Siyasette romantizme yer var mı sizce?
Otunbayeva:
Koşullar elverişli olmasa da bence var. Karışık ve zor bir çevrede yaşıyoruz. Romantik tarafa gelince. Toplumumuz sadece devrimcilerden ibaret değil. Şairler var. Sadece pragmatik ekonomistler değil, kalpleri hayal ve umutlarla dolu genç erkek ve kadınlar var. Çocuklarımıza daha iyi bir gelecek sağlamak için toplum olarak sağlam şekilde ayakta durmaya hevesliyiz.
euronews:
Bunun için mi blogunuza, ‘bu kadar politika yeter, hadi biraz da şiir okuyalım’ yazdınız?
Otunbayeva:
Evet, öyle.