Sovyetler Birliğinin yıkılmasıyla bağımsızlığına kavuşan Tacikistan Orta Asya’nın en fakir ülkelerinden biri.
Başkent Duşanbe’de, Nevruz kutlamaları sırasında Euronews’un sorularını yanıtlayan Tacikistan Devlet Başkanı İmamali Rahman demokratikleşme sürecinde 20 yılda neler yaşandığını anlattı.
Babak Kamiar, euronews:
“Tacikistan Devlet Başkanı İmamali Rahman, hoşgeldiniz, Nevruz’unuz kutlu olsun.”
İlk önce şunu bilmek isteriz. Nevruz Tacikistan’nın ulusal kimliğini yansıtan bir bayram mı?
Nevruz törenlerinin eski Sovyetler Birliği döneminde yıkılan Tacik kimliğinin geri kazanılmasında bir başlangıç olduğu söylenebilir mi?”
İmamali Rahman:
“Sovyetler Birliği döneminde geleneklerin yaşanmasına kısıtlamalar getirildi. Bu kutlamalar yasaklanıp, uygulayanlar tutuklandı. Ama nevruz kutlamaları halkımızın hep gönlündeydi. 70 yıllık bir baskıya rağmen bu geleneklerimiz yok olmadı. Sovyetler Birliği öncesinde de aynı yasaklamalar yaşansada sonunda İslam dünyasıda bunu kabul etti. Nevruz aslında kötülüğe karşı iyiliğin zaferinin kutlamasıdır. İyiliğe teşvik etmek, bağişlamaktır.
Nevruz dünyada nadir bulunan bir bayram.”
Babak Kamiar, euronews:
“Iran’a yaptırımlar giderek artıyor. Bu yaptırımlar Tacikistan-İran ilişkilerini etkiledi mi?”
İmamali Rahman:
“Bizde İran İslam Cumhuriyeti’nin nükleer silahlar edinmesi veya üretmesi gibi bir bilgi yok. İran İslam Cumhuriyeti çok ilerledi, ülke çok kalkındı.Nükleer kriz diyalogla ve diplomatik seviyede çözülmelidir. Tabiki bu yaptırımlar bizi de etkiledi. Bence Tacikistan’nın yanı sıra Japonya ve Avrupa ülkeleri gibi birçok gelişmiş ülkelerde etkilendi. Petrol fiyatları arttı. Petrol üreten ülkeler durumdan yararlanırken, petrol tüketen ülkelerse zararlı çıktı. Petrolü İran’dan satın alın ülkeler bu yaptırımlardan olumsuz etkilendi. Ulusal alanda petrol fiyatlarındaki bu artış bizim de ekonomimizi yaramış durumda.”
Babak Kamiar, euronews:
“Yaklaşık bir milyon Tacik göçmen Rusya’da çalışıyor. Bu Tacikistan’da herhangi bir sorun yaratıyor mu yoksa Rusya’nın Tacikistan üzerindeki tesirinin devam etmesine yardımcı mı oluyor?”
İmamali Rahman:
“Haklısınız, yaklaşık bir milyon Tacik göçmen işçi ve tacik vatandaş Rusya’da çalışıp yaşıyor. Başka gidebilecekleri bir yerde yok? Onların gelirleri hem ailelerine hem de ülke ekonomisine katkıda bulunuyor. Tacikistan hükümetinin orada (Rusya’da) yaşayan göçmen işçilerimizin haklarının korunması ve onlara sahip çıkılması adına Rus Federasyonu makamlarıyla çok iyi bir işbirliği var. Bizim Rusya’yla olan ilişkilerimiz ve startejik bağımızın diğer ülkelerle olan ilişkilerimizi etkilediğini düşünmüyorum. Bizim dış ilişkilerde açık kapı politikamız var.”
Babak Kamiar, euronews:
Geçenlerde Rusya, yeni devlet başkanını seçti. Tacikistan’nın devlet başkanı olarak siz seçimlerin başlı başına bir demokrasi göstergesi olabileceğine inanıyor musunuz?
İmamali Rahman:
“70-80 yıl aynı ideolojiyi benimsemiş bir devlet 10-20 sene içinde ‘demokratik ülke’ modeline dönüşemez. Halkın zihniyetinin değişmesi için uzun zaman gerekir.
Bu süreç Rusya’nın yanısıra eski Sovyet ülkelerinde de başladı. Partilerin görüşlerini özgürce dile getirdiği bu seçimler demokratikleşme sürecinde bir ilerme göstergesi değil midir?
İlk adımlarda hata ve yanılgıların kaçınılmaz olduğunu hepimiz biliyoruz. Amerika Birleşik Devletleri veya Avrupa’daki demokrasiyi Rusya’da ve eski Sovyet ülkelerinde bir sene içinde görebilmek imkansız. Bu bir hayal olurdu.”
Babak Kamiar, euronews:
“Tacikistan’ın bağımsızlığından bu yana 20 yıl geçti. Peki ülkenizdeki insan haklarını nasıl yorumluyorsunuz. Sizce durum iyi mi?”
İmamali Rahman:
“1990-1991de bağımsızlığımızın ilk yılında sadece 4 tane özel gazete olduğunu hatırlıyorum. Tek bir televizyon kanalımız vardı. Şimdi ise 300ü aşkın aktif kurum, politik parti ve sivil toplum örgütümüz var. 500 civarında dergi ve gazete basılıyor, bunların yüzde 60ı özel sektöre ait.
44 tane televizyon kanalından sadece 4ü devletin. Tacikistan’da insan haklarını korumak için çok çalıştık. Bildiğiniz gibi bir çok sorunumuz var. Büyüme ve gelişmeye dair bu süreç adım adım ilerleyecektir.”
Babak Kamiar, euronews:
“Tacikistan – Afganistan sınır güvenliği hakkında bilgi almak isterim. Bu güvenlik nasıl sağlanıyor. Uyuşturucu kaçakçılığıyla nasıl başa çıkılıyor?”
İmamali Rahman:
“Şuanki durumu 10-11 sene öncesiyle kıyaslarsak arada çok büyük bir fark var. Güvenliğin çok daha iyi sağlandığını söylemeliyim. En büyük sorunsa uyuşturucu kaçakçılığı. Tacikistan’la Afganistan makamları, hem sınırda hem de Afganistan’da, bu sorunun üstesinden gelmek için işbirliği içerisinde.
Tabi bu konuda uluslararası yardıma da ihtiyaç var.
Terorizm ve radikalleşme gibi uyuşturucuda global bir sorun. Sadece Afganistan’a, Tacikistan’a ve Orta Asya’ya ait bir sorun değil. Bunu neden konuşuyoruz ki? Afganistan’a uyuşturucu üretiminde kullanılması için kimyasallar gönderiliyor. Ne Tacikistan’da ne de Afganistan’da bu kimyasalları üreten fabrikalar var. Burda ki esas mesele bunların nereden geldiği? Hangi ülkeler bu kadar büyük oranda kimyasalları kaçırıyor?”
“Gelecekte bu sorunların önlemlerini almamız gerekiyor.”
Babak Kamiar, euronews:
“Sayın Devlet Başkan Rahman, Euronews’un sorularını yanıtladığınız için size çok teşekkür ederiz.”
İmamali Rahman:
“Ben teşekkür ederim.”