Tanınmayan, bilinmeyen ülke: Transdinyester

Tanınmayan, bilinmeyen ülke: Transdinyester
By Euronews
Haberi paylaşınYorumlar
Haberi paylaşınClose Button

Reporter ekibi bu hafta Moldova ve Ukrayna sınırları arasında yer alan ve hiçbir ülkenin bağımsızlığını tanımadığı bölge Transdinyester’i konu alıyor. Yaklaşık 500 bin nüfusu olan bu ülkedeki insanların çoğu çifte pasaport taşıyor. Moldova ve Rusya arası bir kültüre sahip bölgede ekonomik durum kötü olduğu için,buraya her sene Rusya Federasyonu’ndan 1 milyar dolar yardım fonu geliyor. Halkın çoğunluğu Rusya’ya bağlanmak ve uluslararası olarak ülkelerinin tanınmasını istiyor ancak ülkenin Rusya ile karasal sınır bağlantısı yok. Ayrıca ülkede Avrupa ve Moldova yanlısı insanlar da mevcut.

Bu ilginç bölgeyi Reporter ekibi sizler için araştırdı.

Transdinyester’i hiçbir ülke tanımıyor. Ancak bu ülke Rusya’ya katılmak istiyor.

Transdinyester Moldova’dan ayrılan bir bölge ve Ukrayna’ya sınırı bulunuyor. Hukuki olarak aslında Moldova’nın bir parçası. De facto bölgesi ayrılıkçı olduğu için yaklaşık 20 yıldır kendi kanunlarına göre yönetiliyor.

Yarım milyon nüfusun yaklaşık 200 bin kadarı Rusya pasaportu taşıyor. Tıpkı Sergey gibi… Transdinyester Moldova’ya mı katılmalı yoksa Kırım gibi Rusya’ya mı bağlanmalı?

Sergey, Tiraspol Şehri Sakini: ‘‘Benim kişisel fikrim Rusya’ya bağlanmalı çünkü kendimi Rusya’ya yakın görüyorum. Rusya’da doğdum ve Rusça biliyorum.’‘

‘Rusya ile geleceğe doğru’ yazısı başkent Tiraspol’deki otobüslerin üzerinde yazıyor. Transdinyester halkı çoğunluk olarak Rusya’ya bağlanmak istiyor ancak bu ülke ile sınırları bulunmuyor.

Ludmila,Tiraspol Şehri Sakini: ‘‘Elbette ben de Transdinyester’in Rusya Federasyonu’na bağlanmasını istiyorum. Çünkü buradaki halkın çoğu Rusya’ya gidip çalışıyor ve evine ekmek götürüyor. Rusya bize iş ve aş veriyor. Moldova ise bize hiçbir şey vermedi.’‘

1992 yılında birçok kişi Rus kuvvetleri gelene kadar öldürülmüş. Burada şu an 1200 Rus askeri bulunuyor. Şimdi Grigoriopol’a gidiyoruz.

Emekli mühendis Alexey bize kapanan konserve fabrikasını gösteriyor. Yaz aylarında burada 3000 kişi çalışırmış. Ancak Moldova’dan ayrıldıktan sonra ekonomik bağlar kopmuş. Fabrika kapanmış ve insanlar bölgeyi terk etmiş.

Alexey Mocreac, Emekli Mühendis, Grigoripol: ‘‘İşsiz birçok insan yurt dışına çıktı. İtalya, Romanya hatta Amerika ve Portekiz’e gidenler oldu. Ancak birçok insan Rusya ve Ukrayna’ya gitti. Çünkü bu ülkelerde akrabaları ve aileleri var.’‘

50 bin Transdinyesterli yurt dışına giderek çalışıyor ve buradaki ekonomiyi döndürmeye uğraşıyor. Bu ülkeye acil olarak yatırımcı gerekiyor. Ancak hiçbir ülkenin tanımadığı bir bölgeye kim yatırım yapar ki?

Alexey bizi evine davet ediyor. Bahçede ekili sebzeler ve bir domuz kümesi var.
Aile kendi yağı ile kavruluyor. Alexey savaşta ayrılıkçılara karşı savaşmış ve Moldova ile toprak bütünlüğünü savunmuş. Onun rüyası Rusya değil, Avrupa…

Alexey Mocreac, Emekli Mühendis, Grigoripol: ‘‘Torunlarımın özgür olmasını ve geçmiş yıllardaki gibi serbestçe seyahat etmesini istiyorum. Umarım Avrupa bölgesi onları kabul eder.’‘

Tiraspol’e geri dönüp ‘Büyük Sovyet’ denilen meclis binasına gidiyoruz. Burla parlamentoda çalışma yaparak Rusya’ya başvurmuş ve tanınmak için Birleşmiş Milletler’in kapısını çalmış. Tek istekleri, Rusya’nın burayı ilhak etmesi… Fakat bu durum ülkenin sınırlarını değiştirecek.

Mikhail Burla, Transdinyester Meclisi Başkanı: ‘‘İnsanların bunu istemesi en önemli faktör. 1975’te Helsinki’de görüşülen sınırların uyum şartlarını insanların talepleri belirledi. Ama şu konuda ısrar ediyorum. Rusya’ya katımak sadece barışçıl yollarla yapılmalı. Ortaya çıkabilecek her türlü şiddete karşıyız.’‘

Gerçekte Transdinyester diye bir kimlik var mı? Buna cevap verebilmek için ‘Viorika’ topluluğunun provalarına katılıyoruz. Yıllar boyunca kırsal bölgelerde gezip, türküler ve yerel danslar öğrenmişler.

Ekip başı ile konuşacağız. Sanatsal açıdan acaba Transdinyester halk müziğinin kökleri nereye varıyor?

Alexandru Galatsan, Viorika Dans Topluluğu, Konuşmacı: ‘‘Müziğin, şarkılardaki melodi ve gamların yapısı Moldova tınılarına çok yakın.’‘

Viorika yurt dışından davetler alıyor ancak Transdinyester pasaportlarını kimse tanımıyor. Bu sebeple birçok vatandaş Rusya, Ukrayna ve Moldova pasaportu taşıyor. Kareograf Boris Transdinyester kimliği hakkında görüşlerini bildiriyor.

Boris Rosneritsa, Viorika Dans Topluluğu, Kareograf: ‘‘Hayır sınır falan yok. İnsanlar yapay sınırlar uydurdular. Biz tek bir milletiz. Dansımız bile aynı. Transdinyester, Moldova ve Romanya dansları birbirine çok benziyor.’‘

Şimdi iş hayatına göz atıyoruz. Sheriff şirketinin, siyasetle ve KGB ile bağlantıları bulunuyor. Benzin istasyonları ve marketler dahil bir çok sektörde Transdinyester özel sektöründe yatırımları var.

Sheriff Futbol Klübü de Brezilya’dan ve bazı Transdinyesterli futbolculardan oluşan bir takım. Kaleci Dimitri bize 2006 yılında yapılan referandumu hatırlatıyor. Halkın yüzde 97’si Rusya’ya bağlanmak için oy kullanmış. Dimitri de bunu hayal ediyor.

Dmitri Stazhila, Sheriff Futbol Klübü, Kaleci: ‘‘Eğer Rusya Lig’inde oynayabilseydik büyük bir gelişim gösterebilirdik. İlk sene biraz bocalardık çünkü Rusya Lig’i seviyesine ulaşabilmek için biraz zamana ihtiyacımız olurdu. Ancak zamanla Sheriff Futbol Klübü’nün, Rus Lig’indeki en iyi takımlardan biri olabilme potansiyeli var.’‘

Euronews ekibi Tiraspol Dışişleri Bakanlığı’na davet edildi. Ukrayna’da olanların tekrar yaşanmaması için Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı Transdinyester hükümeti ile görüşme kararı almış.

Ancak buranın dış işleri bakanı Euronews ekibine çok net bir cevap verdi: Rusya yönetmeliklerini gördük. Tiraspol, Avrasya Gümrük Birliği’ne katılmak istiyor. Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması’na katılıyoruz gibi davranmak bize zarar verebilir.

Nina Shtanski, Transdinyester Dışişleri Bakanı, Tiraspol: ‘‘Avrupa Birliği ve Moldova ile serbest ticaret anlaşması yapmak kısa vadede endüstriyel üretimimizin yüzde 60’lık bir kısmında gerileme yaşamamıza sebep olur.’‘

Transdinyester, anlaşmanın bir parçası olmak için Avrupa Birliği’nin önerisini kabul ederse, bu durumdan sakınmak gerekir. Siyasilerin batı aleyhtarı nutuklarının aksine, Transdinyester ihrac mallarının dörtte üçü bu ülkelere gitmektedir. Ancak halk harcamaları bütçede büyük açıklara sebebiyet veriyor.

Adrian Lupusor, Expert Grup, Yönetici: ‘‘Kısaca Transdinyester’in yaptığı ticaretten kaynaklanan zarar yıllık toplam 1 milyar dolara tekabul ediyor ve bu açığı her sene Rusya Federasyonu kapatıyor. Yardım alan bir ekonomi tespitlerle ilerleyemez.’‘

Aynı zamanla eğitimle alakalı çok dokunaklı bir durum var. Moldova dilinde eğitim veren okullar politikanın baskısı altında kalmış. Bu okullarda görev yapan öğretmenlerin Moldova hükümeti tarafından ödenen maaşlarına Şubat ayında el konulmuş. Para iade edilmiş ancak aradan 3 ay geçmiş.

Ion Iovcev, Lucian Blaga Okulu Müdürü: ‘‘Bize sıkıntı veriyorlar çünkü yakında Moldova Avrupa Birliği ile bir ortaklık anlaşması imzalayacak.’‘

Moldova’nın başkenti Kişinev’e geri dönelim. Eriomenco ailesi umutsuzca yardım arıyor. Promo-Lex ofisindeyiz. Avukatlar insan hakları ihlalleri üzerinde çalışıyorlar. Vitalie Eriomenco, sahtecilik yapmaktan ayrılıkçı yetkililer tarafından 12 yıl hapse mahkum edilmiş. Şu anda hapiste bulunuyor. Kız kardeşi Ala, Vitalie’nin suçunu kabul etmesi için kağıt imzalamaya zorlandığını söylüyor. Promo-Lex avukatlık bürosu, Avrupa Birliği İnsan Hakları Mahkemesi’nde buna benzer yüzlerce şikayetin olduğunu söylüyor.

Ala Gherman, Detainee’nin Kızkardeşi: ‘‘Öldürülmekle tehdit edildi. Onu yok yere mahkum ettiler. Karakoldan çıkartılıp Dnjestr nehri kıyısına götürüldü. Eline kürek verildi ve kendi mezarını kazmasını söylediler. Mezarını kazmasına rağmen onu korkutmak için ayaklarına ve kafasına doğru ateş ettiler..’‘

Polis, yargı, ekonomi ve ticaret… Transdinyester’in Rusya ile olsun ya da olmasın, acil olarak bir reforma ihtiyacı var.

EXTRA İÇERİK 1:

Transdinyester Parlamentosu Başkanı Mikhail Burla ile röportaj. Euronews ekibi kendisi ile başkent Tiraspol’de buluştu. Transdinyester Rusya’nın bir parçası olmak istiyor. (Rusça)
Бонус: Михаил Бурла

EXTRA İÇERİK 2:

Burada Transdinyester Dışişleri Bakanı Nina Shtanski ile röportajı dinleyebilirsiniz. Euronews ekibi kendisi ile başkent Tiraspol’de buluştu. Transdinyester Rusya’nın bir parçası olmak istiyor. (Rusça)
Бонус: Нина Штански

EXTRA İÇERİK 3:

Euronews ekibi Moldova’nın başkenti Kirişyev’de Expert- Grup şirketi beyin takımının genel müdürü Adrian Lupusor ile konuştu. Lupusor uluslararası olarak tanınmayan ülke Transdinyester’in ekonomik sorunları üzerine konuşuyor. (İngilizce)
Bonus interview: Adrian Lupusor

Haberi paylaşınYorumlar

Bu haberler de ilginizi çekebilir

Görünmez işçiler: Düşük ücretlerle Avrupa çiftliklerinde sömürülen ve tehlikeye atılan insanlar

İklim değişikliği, hava kirliliği ve ekonomik zorluk üçgeninde Polonya

Kaçak göçmenler AB'ye hangi yollardan giriyor?