İran ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) 36 yılda ne kadar yol aldı? Nükleer anlaşma ve Batı‘ya yönelik tutumun yumuşaması iki ülke arasındaki
REKLAMİran ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) 36 yılda ne kadar yol aldı? Nükleer anlaşma ve Batı’ya yönelik tutumun yumuşaması iki ülke arasındaki buzları eritiyor mu? Genel kanı, dışarıdan bakıldığında her ne kadar olumlu adımlar atılmış olsa da, aradaki güvensizliğin halen baskın olduğu yönünde.
36 yıl önce ne oldu?
4 Kasım 1979’da Ayetullah Humeyni taraftarı bir grup öğrenci Tahran’daki Amerikan Büyükelçiliği’ni bastı.
1979 İran Devrimi’nin lideri Humeyni bu baskını ikinci devrim olarak nitelemişti. 52 Amerikan diplomat ve sivil 444 gün rehin tutuldu.
ABD-İran ilişkileri koptu
Bu eylem iki ülke arasındaki tüm diplomatik ilişkileri kopardı. Eylemciler ABD’den İran Şahı Muhammed Rıza’nın iadesini talep ediyordu.
Elçilik baskını istisna bir eylem değildi. Muhammed Musaddık iktidarına son veren 1953 darbesinden bu yana ABD’ye yönelik şüpheler artmıştı.
Demokratik yollarla seçilen hükümeti düşürmek için Amerikan Merkezi Haber Alma Teşkilatı CIA’in İran Ordusu ile işbirliği yaparak Ajax Operasyonu’nu organize ettiği şüpheleri yaygındı. Washington sayesinde tüm yetkiler İran Şahı Muhammed Rıza Pehlevi’ye devredilmişti. Siyasi ve askeri rakipler darbe sürecinde infaz edilmişti.
79 Devrimi’nde ise Humeyni yanlıları, milliyetçiler ve sol gruplar ABD nefretini artık açık bir dille söyler oldu.
Devrimden bir kaç ay sonra eylemci öğrencilerin casus yuvası olarak adlandırdığı elçilik binası basıldı.
İran ve ABD ilişkileri 30 yıl askıda kaldı. İran ile Batı arasında nükleer anlaşmazlıkla ilgili mutabakat yoluna girilmesi ve ticari ilişkilerin gelişmesi ‘taraflar artık buzları eritiyor mu’ sorusunu gündeme getirse de son olanlar bunun hayalden öteye geçemediğini gösteriyor.
Gazeteciler, yazarlar ve yönetmenler tutuklandı
New York Times’da yer alan bir köşe yazısına göre İranlıların ‘yabancı çıkarı’na darbe olarak tanımladığı son olaylar iki ülkenin yakınlaşmasının şu an için çok uzakta olduğunun bir göstergesi. Haberde, İran’ın ‘ABD’nin askeri ve istihbarat kurumlarıyla bağlantılı olmakla’ suçlandığı Lübnanlı bir bilgisayarcının elçilik baskının yıl dönümünde gözaltına alınmasına yer veriliyor.
Lübnanlı bilgisayar uzmanının yanı sıra, son haftalarda bir kaç gazeteci ve yazar da devlete karşı suç işlediği iddiasıyla tutuklandı.
Yönetmen Keywan Karimi altı yıl hapis ve 223 kırbaç cezasına çarptırıldı. Reuters Haber Ajansı’na konuşan Karimi ‘Bana verilen ceza, İran sanat dünyasına, nükleer anlaşmadan sonra hiçbir şeyin değişmediğinin mesajını veriyor’ dedi.
“Diplomatik ilişkilerin normalleşmesi sadece bir hayal”
İran’ın dini lideri Ayetullah Hamaney yıllardır süren ABD karşıtı politikalarını “Tarihten ders almalıyız. 1953’teki deneyimimiz ABD’ye güvenmememiz gerektiğini ortaya koyuyor” sözleriyle savunuyor.
Son olarak bu hafta, başkent Tahran’da açılan ‘Helal KFC’ adlı bir restoran, Amerikan restoran zinciri KFC’nin bir şubesi sanıldığı için kapatıldı.
Bu gözaltılar ve Hamaney’in sözleri ABD ile İran arasında diplomatik ilişkilerin normalleşeceği umutlarının hayalden öteye geçemeyeceği yorumlarına neden oldu.