I. Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında 16 farklı barış anlaşması imzalandı. Yeni ülkelerin ortaya çıkaran ve haritaları değiştiren 16 anlaşmadan sadece Osmanlı Devleti'yle imzalanan Sevr geçerliliğini yitirdi
REKLAM10 milyonu sivil yaklaşık 20 milyon insanın hayatına mal olan I. Dünya Savaşı'nın “Ateşkes Günü” ile sona ermesinin üzerinden bir asırdan fazla zaman geçti.
Savaşın galibi İtilaf Devletleri ile Almanya arasında 11 Kasım 1918 saat 11.00’de ("on birinci ayın on birinci gününün on birinci saati") imzalanan ateşkes anlaşmasını tam 16 barış anlaşması takip etti.
En önemlisi, Almanya'nın savaşın sorumluluğunu kabul ettiği 'Versay Barış Anlaşması' sayılan 16 anlaşma arasında yalnızca Osmanlı Devleti'nin imzaladığı Sevr Anlaşması geçerliliğini kaybetti.
I. Dünya Savaşı'nı sona erdiren başlıca barış anlaşmaları:
Brest-Litovsk Anlaşması: (3 Mart 1918)
Savaşın ilk anlaşması ateşkes ilan edilmeden önce İttifak Devletleri arasında imzalandı. Anlaşma, 1917 Ekim Devrimi sonrası savaştan çekilen Rusya ile Almanya, Osmanlı Devleti, Avusturya-Macaristan ve Bulgaristan arasında imzalandı.
Günümüzde Beyaz Rusya'da bulunan Alman işgali altındaki Brest-Litovsk kentinde imzalanan anlaşma ile Rusya Almanya'ya batı topraklarının büyük bir bölümünü bırakmayı kabul etti.
Rusya; Baltık devletleri, Polonya ve Finlandiya'yı kapsayan topraklarla beraber nüfusunun yüzde 30'undan da feragat etmiş oldu.
Versay Barış Anlaşması: (28 Haziran 1919)
Savaşın başlangıcından beş yıl sonra Paris yakınlarındaki Versailles Sarayı'ndaki imzalanan bu anlaşma, savaştaki kayıp ve zararlardan Almanya'yı sorumlu ilan etti.
Versay Anlaşması, savaş tazminatı ödemek ve askeri kısıtlamaya gitmek zorunda kalan Almanya'yı sürüklediği ekonomik ve siyasi buhran nedeniyle Nazi Partisi'nin iktidara gelmesinin ve nihayetinde II. Dünya Savaşı'nın çıkmasının nedeni olarak yorumlanır.
Anlaşma sonucunda Almanya topraklarının yüzde 15'i ve nüfusunun yüzde 10'nu kaybetti.
Alsace ve Lorraine bölgeleri Fransa'ya verildi ve Saarland bölgesi 15 yıl boyunca uluslararası heyet yönetimine bırakıldı. Versay Anlaşması, Amerika Birleşik Devletler Senatosu tarafından hiç bir zaman onaylanmadı.
Saint-Germain Antlaşması: (10 Eylül 1919)
Savaşın galibi İtilaf Devletleri ile Avusturya arasında imzalanan anlaşma ile Avusturya-Macaristan imparatorluğu bir çok devlete bölündü.
Paris dışındaki Saint-Germain-en-Laye Şatosu'nda imzalanan anlaşmanın ardından Macaristan, Çekoslovakya ve Yugoslavya kuruldu, Romanya Transilvanya ve Bessarabia'yı da kapsayacak şekilde genişledi, Polonya'ya Avusturya ve Almanya tarafından işgal edilen topraklar verildi.
Avusturya, Versay Anlaşması'nda Almanya'nın da yaptığı gibi, askeri güçlerinin sınırlandırılmasını kabul etmek durumunda kaldı.
Neuilly Antlaşması: (27 Kasım 1919)
Bulgaristan, İtilaf Devletleri ile Paris'in banliyösü Neuilly'de imzaladığı anlaşma ile yeni oluşan Yugoslavya, Romanya ve Yunanistan'a toprak vermek durumda kaldı ve Ege Denizi bağlantısını kaybetti. Bulgar devletine de orduda asker kısıtlaması getirildi.
Trianon Anlaşması: (4 Haziran 1920)
Macaristan, Versay'da I.Dünya Savaşı galipleriyle imzaladığı bu anlaşma ile topraklarının üçte ikisini kaybetti. Anlaşmanın ardından 3 milyona yakın Macar, çoğu Romanya'da olmak üzere, sınırlarının dışında kalmış oldu.
Sevr Anlaşması: (10 Ağustos 1920)
Osmanlı İmparatorluğu Fransa'da Paris'in banliyösü Sevr'de, İtilaf Devletleri'yle ülkenin yeni sınırlarını belirleyen anlaşmaya imza attı.
Bu anlaşma ile Osmanlı büyük oranda toprak kaybederken İstanbul ve Çanakkale Boğazları'nın hakimiyetini uluslararası bir heyete bırakmak zorunda kaldı ve bu hat boyunca da askeri güç bulundurmaktan men edildi.
1920'de Sadrazam Damat Ferit Paşa'nın imzaladığı anlaşma Ankara'daki Büyük Millet Meclisi tarafından tanınmadı.
REKLAM
İtilaf devletleri, Kurtuluş Savaşı'nın ardından kurulan Türkiye Cumhuriyeti ile zaman zaman kesilerek toplam 8 ay süren zorlu görüşmelerin ardından İsviçre'nin Lozan kentinde 24 Temmuz 1923'te barış anlaşması imzaladı.
Lozan Anlaşması ile yeni Türkiye devletinin sınırları belirlendi. Türkiye, boğazları kontrol eden uluslararası heyete başkanlık etmeye başladı ancak gene de boğazlar üzerinde asker bulundurma hakkı elde edemedi.