TÜİK'in Kasım ayı enflasyon rakamlarını açıklaması ile hükümet olumlu trendin başladığını ifade ediyor. Ne var ki, iktisatçıların kafasında hem rakamların söyledikleri hem de TÜİK'in güvenilirliği konusunda soru işaretleri bulunuyor.
REKLAMTürkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) Kasım ayı enflasyon rakamlarını açıklanmasıyla Tüketici Fiyatları Endeksi'nin (TÜFE) yüzde 1,44 düştüğü ve yıllık bazda oranın yüzde 21,6'ya indiği öğrenildi. TÜİK'e göre, ev eşyasında yüzde 2,85, eğlence ve kültürde yüzde 2,08, çeşitli mal ve hizmetlerde yüzde 0,96 ve gıda ve alkolsüz içeceklerde yüzde 0,74 düşüş gerçekleşti.
Ayrıca sanayici fiyatlarında da yüzde 2,5 düşüş görüldü. Sanayide bir önceki aya göre madencilik sektöründe yüzde 1,8; imalat sanayi sektöründe yüzde 3,1'lik düşüş yaşanırken, elektrik-gaz üretim sektöründe yüzde 2,3 ve su sektöründe yüzde 1,2'lik artış gerçekleşti ve yıllık bazda sanayi yüzde 38,5'e inmiş oldu.
Maliye ve Hazine Bakanı Berat Albayrak rakamlara ilişkin ilk açıklamasında ortaya çıkan tablonun enflasyonda güçlü bir düşüş trendine işaret ettiğini ve bu düşüş eğiliminin süreceğini ifade ederken, "Kasım ayı enflasyon rakamları, Eylül ayındaki yüksek enflasyon sonrasında atılan adımların ve 'Enflasyonla Topyekün Mücadele' programının başarısını ortaya koymuştur" dedi.
Geçek bir trend mi yapay bir düşüş mü?
Rakamların açıklanmasının ardından uzmanlar verilere ilişkin farklı analizler yapıyor. Kimi gidişatın olumlu seyrettiğini ve bunun bu şekilde devam edeceğini düşünüyor, kimi ise ekonomideki kötü gidişata işaret ederek Türkiye'nin kolay kolay belini doğrultamayacağını söylüyor.
Euronews'e konuşan Ankara Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yalçın Karatepe TÜFE verilerinin herkes açısından sürpriz olduğunu ancak TÜİK tarafından herhangi bir manüpilasyon olduğunu düşünmediğini belirterek şunları söyledi:
"Hükümet enflasyon sepetinde yer alan ürünlerin listesini dağıtarak 'bunlarda indirim yapın' diye baskı yapıyordu. Bir manipülasyon varsa buradan kaynaklanıyor. Zabıta baskınları gibi uygulamaların etkisi olduğunu düşünüyorum. Ayrıca iç talebin belirgin bir şekilde yavaşlamış olması, insanların sınırlı şekilde para harcaması da etkili oluyor."
Yalçın'a göre gelinen durum aslında ekonomik yavaşlamanın tahmin edilenden daha belirgin olacağına işaret ediyor.
Türkiye kriz tünelinden çıkamadı mı?
İktisatçı yazar Mustafa Sönmez'e göre Bakan Berat Albayrak'ın Yeni Ekonomi Programı (YEP) hedefi olan yüzde 20,8'e ulaşmak için Aralık ayında fiyatların hiç artmaması gerekiyor ancak yüzde 1 dahi artış yaşanırsa Türkiye 2018'i yüzde 22 enflasyon ile kapatacak. Sönmez sosyal medyada fikirlerini #KrizTünelindeyiz etiketi ile paylaştı ve şunları yazdı:
"İç talebin gerilemesiyle küçülen ekonomide, dövizin fiyatında da , birçok malın, fiyatında düşme başlar. Tüfe nin yüzde 1.44 düşmesinde vergi ind filan etkili ama bunlar olmasa da fiyatların sert artışı sürmezdi Son 2 ayda tüfe de 8.5 puan artış, nasıl sürsün?"
Enflasyon 2019'da yüzde 14'e gerileyebilir
Özyeğin Üniversitesi Öğretim Görevlisi ve Aktus Portföy Baş Ekonomisti Gizem Öztok Altınsaç'a göre ise beklentileri aşan bir düşüş yaşandı ve yıllık enflasyon 2019'un ikinci yarısından itibaren hızla yüzde 14'e gerileyebilir. Ne var ki, Öztok da bu trend devam edecek olsa bile Türkiye'nin 2019'un ilk yarısını yüzde 20'li enflasyon rakamlarıyla geçirmeye devam edeceğini düşünüyor.
Vergi indirimleri belirleyici faktör
İstanbul Bilgi Üniversitesi'nde görev yapan Ekonomist Cem Başlevent ise TÜFE detaylarına bakıldığında enflasyonla mücadelenin gıdada sınırlı ve giyim sektöründe ise hiç olmadığına dikkat çekerek verilerdeki en büyük etkinin akaryakıt, beyaz eşya ve mobilyadaki indirimlerden kaynaklı olduğunu ifade ediyor.
TÜİK'in güvenilirlik sorunu mu var?
Sosyal medyada 1,12 milyon takipçisi olan İktisatçı Mahfi Eğilmez son TÜİK rakamlarına ilişkin twitterda takipçilerine TÜİK açıklamasına inanıp inanmadıklarını sordu ve kısa sürede ankete katılan 18 bin kişi yüzde 88 oranında 'inanmıyorum' seçeneğini işaretledi. Eğilmez bu durumun ciddi bir güvensizliğe işaret ettiğini ve ortaya çıkan tablonun endişe verici bir inanılırlık sorunu olduğuna işaret ediyor.
TÜİK yetkilisi görevden alınmıştı
Ekim ayı başında enflasyon rakamlarını hazırlayan birimin başındaki TÜİK Başkan Yardımcısı Enver Taştı görevden alınmış yerine Bakan Albayrak'a enerji bakanlığı döneminde yakın bir isim olan Yinal Yağan getirilmişti. Bu gelişme ekonomi dünyasında yankı bulmuş, yerli ve yabancı birçok analistin kaşlarının kalkmasına sebep olmuştu.
Bu görev değişimi olana kadar açıklanan TÜİK verileri uzunca bir süredir enflasyon rakamlarındaki artışa işaret ediyordu.