Yunanistan ile uzun yıllar süren bir anlaşmazlığın ardından -Türkiye hariç- tüm dünya tarafından Eski Yugoslavya Cumhuriyeti Makedonya olarak tanınan Makedonlar isimlerini 'Kuzey Makedonya' olarak değiştirdiler. Peki modern devletler tarihinde başka hang ülkeler benzer değişiklikleri yaptı?
REKLAMFYR Makedonya'nın ismi artık Kuzey Makedonya. Yunanistan ile isim değişikliği konusunda varılan uzlaşı ve anlaşma sayesinde uzun süredir çözüm bekleyen bu sorun geride bırakılarak ilişkilerde normalleşme aşamasına geçildi.
Bu sayede Kuzey Makedonya için hem Avrupa Birliği hem de NATO üyeliği önündeki veto engeli kalkmış oldu. Ne var ki, her iki ülkede de anlaşma sırasında ve sonrasında gelişmelere ilişkin itirazlar ve protestolar yaşandı.
Oysa bazı Yunanlılar ve Makedonların itiraz ettiği isim değişikliğinin benzerleri modern devletler tarihinde birçok kez yaşandı ve yaşanmaya devam ediyor. İşte bunlardan bazıları:
Bolivya
Orta Güney Amerika ülkesi Bolivya'nın orjinal ismi Bolivar Cumhuriyeti idi. Bu isim Latin Amerika'nın İspanyollardan bağımsızlığını kazanmasını sağlayan meşhur lider Simon Bolivar'dan geliyor.
Ne var ki, bu isim sadece birkaç ay bu şekilde kaldı. İlk mecliste bir öneri sunuldu ve "Eğer Romulus'ten 'Roma' türediyse Bolivar'dan da 'Bolivya' türemeli" denildi. Böylece 1825 yılında ülkenin ismi Bolivya olarak değiştirildi.
Son olarak 2009 yılında bir değişiklik daha yapılarak ülkede yaşayan farklı kültür ve etnisitedeki yerlilere referansla ülkenin resmi ismi 'Çokuluslu Bolivya Cumhuriyeti' oldu.
Myanmar Birliği Cumhuriyeti
Resmi adı Myanmar Birliği Cumhuriyeti olan Myanmar'a aynı zamanda Burma ya da Birmanya denmesinin farklı sebepleri var.
Herşeyden önce bilinmeli ki Myanmar ve Burma yerel dilde aynı anlama gelen iki kelime. Sadece Burma, Myanmar'ın 19. yüzyılda yerel halk dilinde kullanılırken bozulmaya uğramış hali.
Bugün ülkeden resmi bir şekilde bahsederken Myanmar, günlük ve resmi olmayan konularda bahsedilirken Burma deniyor. Benzer şekilde gazetelerde, kitaplarda yazıyla yazarken Myanmar, konuşurken Burma kullanılıyor.
1989 yılına kadar ise resmi olarak da Burma ismi kullanılıyordu. Ne var ki, ülke yönetimini ele alan askeri cunta 1989 yılında Myanmar ismini ülkenin resmi adı ilan etti. Bu değişiklik örneğin Fransa ve Japonya tarafından tanındı ancak ABD ve İngiltere tartafından tanınmadı. Bu nedenle günümüzde bu iki ismin kullanımı politik nedenlerle farklılık arz ediyor.
Diktatörlük altında olduğu sürece ülkede bu rejime karşı çıkanlar otoriyetyi meşru görmedikleri için askerlerin resmi olarak kullanmayı seçtiği 'Myanmar' ismini de kabul etmiyor. Bu nedenle rejime muhalif olanlar ve uluslararası alanda rejim muhaliflerini destekleyen ülkeler 'Burma' ismini kullanmaya devam ediyor.
Birleşmiş Milletler kayıtlarında 'Myanmar' olarak geçen ülke Avrupa Birliği yazışmalarında ve belgelerinde Burma/Myanmar şeklinde geçiyor. 2011-2012 yıllarında gerçekleşen bir dizi demokratik reform sonrası daha fazla sayıda ülke 'Myanmar' ismini kullanmaya başladı.
Çekya
2013 yılında Çek Cumhuriyeti hükümeti hem tarihi kullanımı hem de pratik nedenlerden ötürü ismini Çekya olarak resmen değiştirdi.
Tarihte Çekya isminin kullanıldığı bölge uzun süre uluslararası literatürde 'Bohemya' olarak da bilindi. Bu kelime Çekcede 'Cechy' (Şeki) olarak geçiyordu.
İlk üç yıl boyunca 'Çek Cumhuriyeti' ismini ile aynı anda ve değişimli olarak kullanan ülkenin adı 2016 yılında 'Çekya' olarak tüm ulusal ve uluslararası resmi belgelerde adapte edildi ve 'Çek Cumhuriyeti' ismi tarihe karıştı.
Cote d'Ivoire
Türkçe'de 'Fildişi Sahilleri' (Ivory Coast) olarak bilinen batı Afrika ülkesi ilk olarak Portekizliler ve Fransızlar tarafından kolonize edildi. Afrika'daki diğer pek çok bölge gibi oraya özgü en çok kullanılan ticari ürünün ismiyle adlandırıldı.
Koloni güçleri Afrika'daki bölgeleri kıyı şeritlerine göre bölerek paylaşım yaptığı için farklı yerlerde benzeri şekilde Karabiber Sahilleri, Tahıl Sahilleri ve Altın Sahilleri gibi isimler ortaya çıkmıştı.
Fildişi Sahilleri için dönem dönem farklı isimler de kullanıldı: Dişler Sahili (Coast of Teeth), Quaqua Sahilleri, (Coast of Quaqua - Hollandalılar tarafından buradaki yerlilere verilen isim), Beş Şerit Sahilleri (Coast of the Five Stripes - Burada yetişen bir pamuk türünün şekli nedeniyle), Rüzgar Sahilleri (Coast of Wind)...vb.
REKLAM
1986'daki bağımsızlığına kadar bölgede en güçlü şekilde varlığını koruyan Fransızlar olduğu için Fildişi Sahilleri en çok Fransızca ismi Cote d'Ivoire olarak anıldı. Ne var ki, her ülke bu ismi kendi diline çevirerek kullanmaya devam etti. Bu durum diplomatik ve ticari konularda sürekli sıkıntılara yol açtı. Bu sebeple 1986'da hükümet tüm ulusal ve uluslararası seviyelerde sadece Fransızca 'Cote d'Ivoire' (okunuşu - Kot Divuar) isminin kullanılmasına karar verdi. Dolayısıyla Türkçe'de de Fildişi Sahilleri kullanımı hatalı bir kullanımdır.
İran
Batı toplumlarında 'İran' isminin 1979 devrimi ile birlikte kullanılmaya başlandığı bundan önce isminin 'Persia' (Persler) olduğu inancı yaygın. Bu durum o toplumlar açısından kısmen doğru ancak İran'ın durumu biraz daha karışık.
Persia ismi 1935'e kadar batıda bu bölge için kullanılan resmi ifadeydi ancak bölgede yaşayanlar milattan önce 1000 yılında dahi buraya İranşar, İranzamin veya İran şeklinde adlandırıyordu. 1935 yılında İran hükümeti tüm uluslararası kurumlardan ve toplumdan kendilerine 'İran' denmesini resmi olarak talep etti.
Ne var ki, İkinci Dünya Savaşı sırasında İngiltere Başbakanı Winston Churchill, özellikle askeri iletişimler noktasında, Irak ile İran ifadeleri arasında bir yanlış anlaşılmaya sebep olmaması için İran hükümetinden savaş süresi boyunca diplomatik alanda Persia ismini kullanmasını rica etti. İran da bunu onayladı ve savaş yılları boyunca 'Persia' olarak bilindi.
Savaşın bitiminden 1979 İran devrimine kadar Persia ve İran isimleri aynı anda ve değişimli olarak kullanılmaya devam etti ancak devrim sonrası İran hükümeti sadece 'İran' isminin kullanılmasını talep etti.
REKLAMDemokratik Kongo Cumhuriyeti, Kongo Cumhuriyeti ve Kabinda
Orta Afrika'da neredeyse aynı isme sahip aynı halklardan oluşan iki Kongo bulunuyor. Bu ülkeler koloni geçmişinden ötürü ayrışmış durumda. Demokratik Kongo Cumuriyeti (DKC) Belçika sömürgesiydi ve Kongo Cumhuriyeti (KC) Fransız sömürgesiydi.
Kongo Krallığı
14. yüzyılda Kongo Krallığı olarak bilinen bölgede iki ülkeyi ayıran Kongo Nehri o dönem iki koloni gücü arasında sınır kabul olarak edildi. Bu iki ülke dünyada birbirine en yakın başkentlere sahip iki ülke aynı zamanda. DKC'nin başkenti Kinshasa ile KC başketni Brazzaville neredeyse tek bir büyük şehir gibi.
"Özgür Kongo Devleti"
Koloni dönemleri sırasında bu ülkelerin adları Belçika Kongosu ve Fransız Kongosu idi. Avrupalı güçlerin 1884'te gerçekleştirdiği Berlin Konferansı'nda sınırları belirlenen bu iki ülkeden Belçika Kongosu Kral İkinci Leopold'e ait tamamen özel bir şirketin arazisiydi ve o dönem adı Leopold tarafından 'Özgür Kongo Devleti' olarak konulmuştu. Leopold burada insani yardımlarda bulunduğunu ve herhangi bir kar amacı gütmediğini ileri sürüyordu.
Dehşet Kongosu
Bir süre sonra gerçek ortaya çıktı ve Leopold'ün 12 milyon kişinin ölümünden, bilinmeyen sayıda kişinin sakatlanmasından, köle olarak yaşamasından, açlıktan ve yer değiştirmek zorunda kalmasından sorumlu olduğu anlaşıldı. Bu dönem bölge insanlarında ve uluslararası kamuoyu hafızasında öyle korkunç izler bıraktı ki Leopold'ün hüküm sürdüğü 1885-1908 yılları arasındaki dönemden bahsedilirken ülke 'Dehşet Kongosu' (Congo Horrors) olarak anıldı.
Fransız Ekvatoral Afrikası
Fransız Kongosu ise 1880lerden 1910'a kadar bu isim ile anıldı ancak 1910 yılından itibaren Fransız Ekvatoral Afrikası denildi.
REKLAMÜçüncü bir Kongo
Aslında coğrafya, tarihçe ve halklar açısından üçüncü bir Kongo daha var. Her iki Kongo'nun da Batı kıyı şeridinde bulunan küçük bir bölge de Portekiz sömürgesiydi ve burası da Portekiz Kongosu sayılıyordu ancak ismi Kabinda olarak anıldı.
Kabinda Bölgesi, günümüzde Angola devletinin 18 yönetim bölgesinden birisi ancak Angola toprakları ile herhangi bir karasal bağı yok. Bölge, birçok politik kurum arasında hala tartışmalı bir statüye sahip.
Zaire
1960lara gelindiğinde koloni dönemini geride bırakan iki Kongo halkı da ülkelerine 'Kongo Cumhuriyeti' adını vermek istedi. Ancak birkaç yıl sonra Belçika'dan bağımsızlığını kazanan Kongo kendine Demokratik Kongo Cumhuriyeti dedi.
Ne var ki, DKC'nin ilk yılları oldukça çalkantılı geçti ve seçimle gelen ilk Başbakan suikaste uğrayarak yerine ABD ve Belçika'nın desteklediği bir askeri cunta geldi. Askeri rejim ülkenin adını 'Zaire Cumhuriyeti' olarak değiştirdi ve bu isim 1971'den 1997'ye kadar kullanıldı.
Kongo Halk Cumhuriyeti
Fransa'dan bağımsızlığını kazanan Kongo Cumuriyeti ise soğuk savaş yıllarında Sovyetler Birliği tarafından desteklendi ve burada da Sovyet destekli cuntanın iktidara gelmesiyle Komünist bir ülkeye dönüştü. Bu dönemde ülke adını 'Kongo Halk Cumhuriyeti' olarak değiştirdi.
REKLAMZaire 1990larda istikrarsızlık ve iç çatışmalar nedeniyle son buldu. Zaire'den kaçan mülteciler daha sonra diktatör Mobutu'nun ülkeden kaçmasıyla biraraya gelerek Demokratik Kongo Cumhuriyeti'ni yeniden kurdu.
Kongo Halk Cumhuriyeti de komünizmin ve Sovyetler Birliği'nin çökmesi ile ismini ve bayrağını bugünkü haline değiştirerek 1992'de ilk demokratik seçimlerini gerçekleştirdi.
Sri Lanka
Hindistan'ın güneyinde yer alan bu ada ülkesi uzun süre boyunca İngilizlerce ve dolayısıyla dünya tarafından Seylan (Ceylon) olarak anıldı. Ancak sanıldığının aksine bu ismi İngilizler vermedi.
Bundan önce ada kısa bir süre Portekiz kontrolü altında kaldı ve bu süre içerisinde Portekizliler buraya 'Ceilao' (Seylao) dediler. Adanın kontrolü önce Hollandalılara oradan da İngilizlere geçti ve İngilizler Ceilao ismini Ceylon'a çevirdi.
1972'de bağımsız bir cumhuriyet olan Seylan yönetimi adını 'Sri Lanka' yapmaya karar verdi. Bu isim değişikliğinin altında sömürgecilik geçmişinden uzaklaşma ve kendi yerel tarihine dönme isteği vardı çünkü 'Sri Lanka' ismi aslında ada yerlilerin çok eskiden kullandığı bir isim.
REKLAMSri Lanka hükümeti tüm kamu kurumları ve organizasyonlarından bu ismi kaldırmış olsa da Seylan isminin uluslararası kamuoyunda hala bazı kullanım alanları mevcut. Bunların başında bu bölgeden gelen çayın Seylan ismi ile tanınmış olması ve 'Seylan Bankası' gibi yerleşmiş kurumların bulunması.
Esvatini Krallığı
Kuzey Makedonya'dan önce gerçekleşen en son isim değişikliği Güney Afrika'da küçük bir krallık olan Esvatini Krallığı'na ait. Daha önce Svaziland olarak bilinen bu ülke adını 19. yüzyılda hüküm sürmüş olan Kral İkinci Msvati'den alıyor.
Bugünkü Kral Msvati 50. yaş günü ve ülkesinin 20. bağımsızlık yıl dönümünde bu ismi Esvatini Krallığı'na çevirmeye karar verdi. 2017 yılında yapılan bu değişikliğin nedenini Kral Msvati, 'Svaziland' isminin sıklıkla 'Switzerland' (İsviçre) ile karıştırılması olarak açıkladı.
Ürdün
Suriye'nin güneyinde ve Irak'ın batısında yer alan bu Ortadoğu ülkesi 1949'a kadar Mavera-i Ürdün, Transürdün veya Şark'ül Ürdün Emirliği (Emirate of Transjordan, Transjordania) gibi birkaç farklı isimle bilindi.
İngiliz kolonisi olan bölgenin idaresi 1921'de İngilizler tarafından Iraklı yöneticilere bırakıldığında Irak yönetiminde İngiliz destekli Haşimiler bulunuyordu. 1946 yılında ülke Transürdün Haşimi Krallığı adını aldı. 1949'da bu isimdeki 'Haşimi Krallığı' ifadeleri çıkarıldı ve Transürdün oldu.
REKLAMTransürdün ifadesi 'Ürdün nehri ötesinde' anlamına geliyor. Daha sonra 'nehrin ötesi' ifadesi de çıkarıldı ve sadece Ürdün denildi.
WhatsApp'ta ücretsiz bültenimize abone olun, Türkiye ve dünya gündeminden seçtiğimiz haberler her gün telefonunuza gelsin! Abone olmak için tıklayın