İran'ın nükleer anlaşmadaki taahhütlerini kısmen durdurması ne anlama geliyor?

REKLAM

Tahran yönetimi, Amerika Birleşik Devletleri'nin artan yaptırımlarına karşılık nükleer anlaşma kapsamındaki taahhütlerinin bir kısmını durdurduklarını açıkladı.

İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, ABD Başkanı Donald Trump'ın 8 Mayıs 2018'de nükleer anlaşmadan ayrılmasının yıl dönümünde yaptığı konuşmada, ülkesinin bu anlaşma çerçevesindeki 2 taahhüdünü durdurduğunu ve anlaşmanın taraflarına İran'ın çıkarlarını koruyacak önlemler alması için 60 gün süre verdiklerini söyledi.

İran'ın nükleer anlaşmadaki durdurduğu taahhütleri hangileri?

Nükleer anlaşmadaki 26. ve 36. maddelerinin karşı tarafın verdiği sözleri ihlal etmesi durumunda kendilerine karşı adım atma hakkı verdiğini dile getiren Ruhani, bugün nükleer anlaşmaya taraf 5 ülkeye iki uygulamayı durduracaklarını ilettiklerini belirtti.

Ruhani, anlaşma kapsamında uranyum zenginleştirmede 300 kilogramın üzerine çıkıldığında fazlasını başka ülkelere sattıklarını ve karşılığında öğütülmüş uranyum oksit (sarı kek) aldıklarını, ancak bugünden itibaren bu satışın durdurulacağını söyledi.

Ağırlaştırılmış suyun da İran'da 130 tonu geçmesi durumunda fazlasını başka ülkelere sattıklarını aktaran Ruhani, bu uygulamayı da durduracaklarını ve zenginleştirilmiş uranyum ile ağırlaştırılmış suyu artık satmayacaklarını ifade etti.

İran neden böyle bir karar aldı? Ne istiyor?

Attıkları bu adımların 60 gün için geçerli olduğuna dikkati çeken Ruhani, "Eğer nükleer anlaşmaya taraf ülkelerle 60 gün içinde müzakere masasına oturup petrol satışı ve bankacılık konularında milli menfaatlerimiz temin edilirse bugünkü duruma geri döneriz. Nükleer anlaşma kapsamında uranyumu yüzde 3,67 zenginleştirmeyle yükümlüyüz ancak 60 gün sonunda 5 ülkeyle bir sonuca varamazsak bu yükümlülüğümüzü sona erdireceğiz." şeklinde konuştu.

İran Cumhurbaşkanı Ruhani, bu süre sonunda anlaşma sağlanamazsa Arak Ağır Su Reaktörü'nün modernizasyonuna başlayacaklarını da belirtti.

• İran'dan nükleer uyarı: 60 gün içinde zenginleştirilmiş uranyum seviyesini artırabiliriz
• ABD, uçak gemisiyle İran'a mesaj gönderiyor

Anlaşma neyi öngörüyor?

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 5 daimi üyesi ve Almanya ile İran arasında 2015'te imzalanan Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) olarak adlandırılan nükleer anlaşma, Tahran'a yüzde 3,67 oranında uranyum zenginleştirme faaliyetini sürdürme hakkı veriyor. Anlaşma çerçevesinde İran, en çok 300 kilogram uranyumu elinde tutabiliyor.

Anlaşma İran'a 300 kilogramın üzerindeki uranyumu uluslararası piyasada satarak karşılığında doğal uranyum alabilme imkanı tanıyor.

İran ayrıca anlaşmaya göre, ağır su stokunu 130 tonun altında tutmak zorunda ve aşımı halinde ülke dışına çıkarmakla yükümlü bulunuyor.

İran, nükleer anlaşma metninde, "Yaptırımların geri getirilmesi halinde ya da taraflardan birinin anlaşmadaki sorumluluklarını yerine getirmediği durumda İran'ın nükleer anlaşmadaki yükümlülüklerini tamamen ya da kısmen durdurabileceğini" ifade eden 26 ve 36'ncı maddeyi esas aldığını belirtiyor.

ABD yaptırımları İran'da iftar sofralarını vurdu: Kırmızı etin kilosu 160 TL'ye çıktı

İran: ABD, kimseyi terör örgütü ilan edecek konumda değil

Zenginleştirilmiş uranyum ile ağır su nedir?

Zenginleştirilmiş uranyum, içeriğindeki Uranyum-235 oranı belirli yöntemlerle doğal seviyelerin üzerine çıkartılmış uranyum karışımıdır.

Hem sivil amaçla elektrik üretimi için kullanılan reaktörler hem de askeri amaçlı nükleer silahlar ve harp başlıkları için kullanılan zenginleştirilmiş uranyum kilit öneme sahip bir yakıt olarak kullanılıyor.

Ağır su diye tabir edilen bu madde, suyun farklı molekül yapısından oluşmuş bir molekül. Nükleer santrallerde zehirli yapıdaki bu su, normal suyun yerine kullanılıyor. Bunun temel nedeni ise, ağır suyun nötron yavaşlatma gücünün normal molekül yapısındaki suya göre çok daha yüksek olması.

Nükleer enerji santrallerinin yakıt maddesi konumunda yer alan ve oldukça da önemli bir madde olan uranyumun çok verimli bir şekilde kullanılması için ağır su gerekiyor.