Irak'ta salı gününden bu yana devam eden hükümet karşıtı gösterilerde en az 46 kişi hayatını kaybetti. Şiddet olaylarının yeniden tırmandığı bu ülkede neler oluyor ?
REKLAMIrak'ta salı gününden bu yana devam eden hükümet karşıtı gösterilerde en az 46 kişi hayatını kaybetti. Şiddet olaylarının yeniden tırmandığı ülkede tansiyon neden yükseldi ?
İnsanlar neden protesto ediyor ?
Irak halkı büyük bir bıkkınlık içinde. IŞİD’in yenilgiye uğratılmasının ardından iki yıl geçti, nüfusu 40 milyonu bulan petrol zengini bu ülkede halkın koşulları her geçen gün kötüye gidiyor. Güvenlik sorunu daha önceki yıllara oranla daha iyi olmasına rağmen, alt yapının çökmüş olması ve işsizlik en önemli sorunlar. Gençler, kendilerini temsil edemeyeceğini düşündükleri liderlerin yolsuzlukları yüzünden ülkenin bu hale geldiğini düşünüyor.
Koşullar neden bu kadar kötü ?
Komşularıyla yıllar süren savaşlar, BM yaptırımları, iki yıl süren ABD istilası, yabancıların işgali, mezhep savaşları ve IŞİD’in 2017 yılındaki isyanının bastırılmasının ardından Irak’ta kısmen huzur sağlanmış, ülke özgür bir şekilde dışarısıyla ticarete başlamış, petrol üretimi tekrar rekor seviyeye çıkmıştı. Bununla birlikte savaşların harap ettiği şehirlerdeki altyapı tekrar yeniden inşa edilemedi, silahlı gruplar hala sokakta güç gösterisi yapabiliyor. Rüşvet kültürü, Saddam’ın düşmesinden sonra ortaya çıkan mezhebe dayalı siyasi partilerin ülkede hala hakim olmasıyla daha da etkin bir hale geldi.
Son gösteriler neden başladı ? Gösterileri kim organize ediyor ?
Protestoların sadece bir siyasi grubun koordine ettiği düşünülmüyor. Sosyal medyadan protesto çağrıları hafta başından bu yana hız kazandı ve gösterilere yoğun bir şekilde katılım güvenlik güçlerini oldukça şaşırttı. Kamu hizmetlerinin yetersizliği ve ekonomik sorunlar halkın öfkesinin en büyük nedenleri arasında. Hükümetin son attığı siyasi adımlar ve popüler bir komutanın gerekçe gösterilmeden görevinden alınması da yine, protestocuları sokağa döken nedenler arasında.
Irak’ta kitlesel protestolar çok nadir mi ?
Büyük gösterilerin önemli bir kısmı, geçen yıl eylül ayında güneydeki Basra kentinde gerçekleşti ve yaklaşık 30 kişi hayatını kaybetti. O tarihten bu yana zaman zaman protestolar olsa bile hiç biri bu haftaki gösteriler kadar önemli olmadı. Geçen yıl ekim ayında iş başına gelen Başbakan Adil Abdulmehdi hükümetine yönelik bu denli geniş çaplı gösteriler uzun süredir hiç gerçekleşmemişti.
Gösteriler yayılır mı ? Ortaya çıkacak riskler nedir ?
Bu, tamamen güvenlik güçlerinin gösterilerle nasıl başa çıkacağına bağlı. Daha şimdiden 46 kişinin hayatını kaybetmesi Irak halkında büyük öfke uyandırdı. Gösterilerin sert bir şekilde bastırılması, halkın sokağa dökülmeyip, evde kalmayı tercih etmesine yol açabilir. Iraklıların büyük bir kısmı, geçen yıl Basra’daki gösterileri İran’ın desteklediği silahlı grupların çıkarttığını düşünüyordu ve o tarihten bu yana gerçekleşen gösteriler küçük düzeydeydi. Şimdi bu gösterilere aşiret ve hizipçi silahlı grupların da katılması halinde durum daha da kötüleşebilir.
Hükümet, göstericilerin taleplerini karşılayacak mı ?
Hükümet, daha çok istihdam sözü verdi. Başbakan Adil Abdulmehdi, diplomalılara iş sözü verirken, Petrol Bakanına, yabancı firmaların ülkede iş yapması halinde yüzde 50 yerel eleman çalıştırma koşulu getirmesi talimatını verdi. Bir önceki hükümet yine istihdam dışında sağlık ve alt yapı hizmetlerini iyileştirilmesi konusunda da önemli vaatler vermişti.
Çalkantının nedeni mezhep ayrılıkları mı ?
Hayır. Mezhepler arası gerginlikler sürse de, Iraklıların büyük bir kısmı, IŞİD tecrübesinin ardından mezhep söyleminin öne çıkartılmasından artık itina ediyor.
Bu gösterilerin ana nedeni ekonominin ve yaşam standartlarının kötüye gitmesi. Gösterilerin önemli bir kısmı başkent Bağdat’ta ve Şii Müslümanların yoğunlukta yaşadığı güney bölgelerinde olsa bile, halkın öfkesi doğrudan bir mezhebe değil siyasi sınıfına yönelik. Bu da gösterilerin 2012 ve 2013 yılındaki gösterilerden farklı bir şekilde ortaya çıktığını ortaya koyuyor.
Bu gösteriler hükümet için ne anlama geliyor ?
Hiçbir siyasi parti veya grup, bu gösterilere doğrudan karışmıyor. Parlamentoda muhalefet grubu bile, daha önceki gösterilerde parmağı olsa da bu seferki gösterilerde ön planda değil. Gösterilerin sürmesi halinde, hükümetin nasıl davranacağı konusu net değil. Şu ana kadar hükümette değişiklik veya istifa konuşulmadı. Başbakan Adil Abdulmehdi’yi iktidara getiren siyasi partilerin, onun görevden alınması konusunda bir düşünceleri olduğu düşünülmüyor.