Türkiye'nin stratejik ve ekonomik ilişkilerini birlikte yürüttüğü Libya ile ticari bağları nasıl?
REKLAMTürkiye'nin Libya'ya asker gönderilmesine ilişkin tezkere Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde.
Libya'da Birleşmiş Milletler tarafından tanınan Ulusal Mutabakat Hükümeti ile imzalanan askeri işbirlik anlaşması tezkerenin ilk adımı oldu. Ankara'nın bununla eş zamanlı olarak imzaladığı Deniz Yetki Alanları Mutabakatı iki ülke arasındaki ekonomik ilişkileri artırmayı hedefliyor. Fakat bu anlaşmada Ankara'nın asıl hedefi İsrail, Yunanistan, Kıbrıs ve Mısır'ın Doğu Akdeniz havzasındaki doğal gaz işbirliğine darbe indirmekti.
Peki Türkiye'nin stratejik ve ekonomik ilişkilerini birlikte yürüttüğü Libya ile ticari bağları nasıl?
Kaddafi dönemi dev altyapı yatırımları
Türkiye'nin Libya ile ekonomik ilişkileri çok uzun yıllara dayanıyor. İthalat ve ihracatın yanısıda Türk inşaat firmaları Libya'da konuttan ticaret merkezlerine ve karayollarına kadar çok sayıda ve yüksek hacimli işlere imzasını attı.
İlk olarak 1972 yılında Libya'da faaliyet göstermeye başlayan Türk müteahhitlik şirketleri Eski Devlet Başkanı Muammer Kaddafi'nin devrilmesinden hemen önce 2009 ve 2010 yıllarında 7,6 milyar dolarlık 124 proje üstlenmişti.
Libya'da iç karışıklıkların çıkmasının ardından firmalar 25 bin Türk işçisini de alarak Türkiye'ye dönmek zorunda kaldı. Ancak sözleşmeler gereği aradan geçen sürede şirketler yüksek rakamlara ulaşan sigorta komisyonları, teminat mektupları ve akreditif komisyonları, taşeron temin sözleşmeleri, diğer tazminatlar ve şantiyelerdeki güvenlik giderleri gibi pek çok ödemeyi yapmaya devam etti
Türkiye Müteahhitler Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Mithat Yenigün'e göre Libya'da faaliyet gösteren firmaların yarım kalmış projelerinin toplam tutarı 19 miyar dolar. Tamamlanmış kısımlardan doğan hak ediş alacakları 1 milyar dolar, teminat tutarı 1,7 milyar dolar, makine, ekipman gibi envanter ile diğer zararlar toplamı ise 1,3 milyar dolar civarında. Firmalar halen teminat mektupları için yılda 50 milyon dolar komisyon ödemeye devam ediyor.
TPAO'nun petrol arama faaliyetleri
Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO)Libya'da petrol arama faaliyetlerine 2000 yılında başladı. Ülkede 180 milyon doların üzerinde yatırım yapan TPAO Fizan çölünde yeni petrol revervlri keşfetse de ülkedeki karışıklıklar nedeniyle üretime geçemedi.
Öte yandan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez Libya'yla yapılan deniz yetki mutabakatı kapsamında Akdeniz'in o kısımlarında ruhsatlandırma çalışmalarına da süratle başlanacağını açıkladı.
A&T Bank
1972 yılında Kuveyt, Libya ve Türkiye ortaklığında kurulan Arap Türk Bankası daha sonra adını A&T Bank olarak değiştirdi. Türkiye, Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkelerindeki iş adamları arasında ticari ilişkileri tesis etme amacıyle kurulan banka bunun yanı sıra uluslararası para piyasaları, yabancı para işlemleri, global finans ve mevduat toplama faaliyetleri gibi her türlü bankacılık yapma izinlerine sahip.
Libya Merkez Bankası'nın kontrolünde olan çoğunluk hissesine TMSF 2011 yılındaki karışıklıklar esnasında el koydu. 2012 yılında ise tamamen Libya Merkez Bankası'na ait olan Lİbyan Foreign Bank'a iade etti.
Şu an itibariyle bankanın yüzde 62,37'si Libyan Foreign Bank'ın, yüzde 20,58'i Türkiye İş Bankası'nın, yüzde 15,43'ü Ziraat Bankası'nın ve yüzde 1,62'si de Kuwait Investment Co'nun kontrolünde bulunuyor.
İç savaşa rağmen dış ticaret sürdü
Türkiye ve Libya arasındaki ticaret ülkedeki krizlere bağlı olarak dalgalı bir seyir izlese de varlığını sürdürdü. Tükiye'nin 2007'de fazla vermeye başladığı dış ticaret 2011 yılında en düşük seviyesine geriledi. Fakat bu dönemde dahi Türkiye 748 milyon dolarlık ihracat yaptı.
Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre o yıldan sonra tekrar yükselişe geçen ihracat 2014 yılında 2 milyar doların üzerinde çıktı. O yıl Libya'dan yapılan ithalat ise 249 milyon dolar oldu. Libya'da gruplar arası iç savaşın tekrar alevlenmesi ile ihracat 2015 yılında 1,4 milyar dolara, 2016 yılında 906 milyon dolara 2017 yılında ise 880 milyon dolara kadar düştü.
2018 yılında tekrar yükselişe geçen ihracat 1,5 milyar dolara yaklaştı. Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD) Libya Temsilcisi Murtaza Karanfil ihracatın 2019 yılında 1,9 milyar dolara ulaşmasını beklediklerini açıkladı.
