Pandemiyle perdeleri inen tiyatroların emekçileri 'dayanışmayla' yaşıyor

Tiyatro sahnesi
Tiyatro sahnesi © Anadolu
By Menekse Tokyay
Haberi paylaşınYorumlar
Haberi paylaşınClose Button

Mart ayında sahnelerin kapatılmasıyla birlikte 2000’in üzerinde tiyatrocunun belirsiz bir süre boyunca işsiz kaldığı tahmin ediliyor.

REKLAM

Fatmagül’ün Suçu Ne isimli dizideki başarılı rolünden sonra televizyon izleyicisinin aşina olduğu Emre Yetim, genç yaşına rağmen kariyerine 2007 yılından beri Oyun Atölyesi, Dostlar Tiyatrosu, Dot Tiyatro, Galata Perform, Kadıköy Emek Tiyatrosu ile İstanbul Devlet Tiyatrosunun çeşitli oyunlarında oyunculuğu ve yönetmen yardımcılığını sığdırmış bir tiyatro emekçisi.

Diğer meslektaşları gibi pandemi döneminde o da sahnelerden uzak kaldı. Sürecin maddi ve manevi yükünü ailesinin ve dostlarının desteğiyle üstlenmeye çalışıyor.

euronews Türkçe’ye konuşan Yetim, “Bağımsız sahnelere Kültür Bakanlığı tarafından proje bazında her ağustos ayında ödenek veriliyordu. Ancak yer aldığım bazı sahnelerin destek talepleri son yıllarda reddedilmeye başladı. Bu tiyatrolar zaten çok zor, kredi çekerek ayakta kalıyorlar. Bu da oyuna büyük bir heves ve duygusal bir şekilde bağlanan, genellikle provalarda para almayan, sadece oyun başına ücreti ödenen bağımsız sanatçılara yansıyan bir durum. Çünkü bağımsız tiyatroların zaten mevcut gelirleri kendi idari personelinin maaşını ödemeye yetiyor, tiyatrocular da ancak yaşamsal giderlerini karşılamak üzere gündelik emeğiyle yaşıyor." diyor.

Emre Yetim
Emre YetimEmre Yetim

Sigortasız oldukları için kısa dönemli çalışma ödeneğinden veya esnaf kredilerinden yararlanamayan tiyatrocuların çoğu salgın sürecinde kiralarını dahi ödeyemediler.

Mart ayında sahnelerin kapatılmasıyla oyuncusundan dekorcusuna, teknik ekibinden yönetmenine 2 binden fazla tiyatro emekçisinin işsiz kaldığı tahmin ediliyor.

400 özel tiyatroda toplam 300 sigortalı tiyatro emekçisi

Kirasını ödeyemeyen birçok sahnenin de kapanması ve şehirleri ayakta tutan bu kültür varlıklarının kaybolması an meselesi. Zira şu anda bakanlığa destek fonlarından ve oluşturulacak projelerden yararlanmak umuduyla mart ayında kaydolan 400 özel tiyatro bulunuyor, fakat bu sahnelerde çalışan sigortalı sayısı 300.

Tahminlere göre sahneler ocak 2021’den önce açılmayacak. Dolayısıyla kasım ayında gerçekleşmesi öngörülen İstanbul Tiyatro Festivali’nin bu sene düzenlenmesi de mümkün görünmüyor.

Özel tiyatroların geçtiğimiz günlerde bir araya gelerek taleplerini ilettiği “Tiyatromuz Yaşasın” isimli imza kampanyasını otuz binin üzerinde kişi imzaladı.

Kampanya metninde, “Tiyatrolar kamuya aittir, kamusaldır. Kamusal tiyatroya ayrılması gereken devlet ödenekleri vardır, bu ödenekler haktır. Böyle bir felaket sürecinde ‘devlet ve yerel yönetim ödenekli tiyatrolar’ ve ‘kamusal tiyatrolar’ arasında ayrım yapılamaz. Kaynaklar paylaşılmalıdır” dendi.

Çağrıda, tiyatroların salon kiralarının devlet tarafından karşılanması, tiyatroculara bireysel maddi destek sağlanması da öneriliyor.

Almanya başta olmak üzere Avrupa ülkelerinde birçok tiyatro salonunda oturma düzeni ve izleyici sayısı salgın sonrası sürece adaptasyon için yeniden kurgulanırken bu sürece Türkiye’nin hemen adapte olması da beklenmiyor.

Tiyatro sanatçılarına destek olmak için ise şu anda birçok farklı proje hayata geçiriliyor. Örneğin Tiyatro Kooperatifi tarafından başlatılan “Bizde Yerin Ayrı” kampanyasında veya Kadıköy Emek Tiyatrosu’nun kendi inisiyatifiyle başlattığı bir kampanyada tiyatro seyircileri geleceğe dönük bilet alıyorlar.

Bizde Yerin Ayrı kampanyasından bireysel ya da kurumsal olarak gösterim kartı alan “yağmurda ıslansa da tiyatronun ateşiyle kuruyan seyirciler”, programa dahil olan tiyatroların sahneleyeceği oyunlara önceden rezervasyon yaptırabiliyor.

Dayanışmanın 100'ü Şiir

Öte yandan, perdeleri kapatan tiyatro çalışanları için ayrıca sanatçı dostları bir araya gelerek ‘Dayanışmanın 100’ü Şiir’ platformunu kurdu.

Oyuncular Sendikası, İhtiyaç Haritası, Tiyatro Kooperatifi ve Tider'in paydaş olduğu ve 100 sanatçının şiir okuyarak katıldığı kampanyanın internet sitesi üzerinden toplanacak bağışlarla, tiyatro emekçilerinin ihtiyaçları karşılanacak.

Proje kapsamında, Demet Akbağ, Demet Evgar, Genco Erkal, Haldun Dormen, Mehmet Aslantuğ, Mert Fırat, Metin Akpınar, Nurgül Yeşilçay, Ozan Güven, Serra Yılmaz, Songül Öden, Şebnem Bozoklu, Tilbe Saran gibi isimler, 51 şairin şiirini tiyatrocular için seslendirdi.

Bazı sahnelerin ilçe belediyelerine geleceğe dönük olarak bilet almaları için yaptıkları başvurular ise henüz sonuçlanmadı, zira belediyeler de bu dönemde açığa bilet alamıyorlar.

Bağımsız bir sahne: Koma Sahnesi

Kadıköy’deki Koma Sahnesi, emsallerine Paris, Berlin, Londra gibi merkezlerde rastladığımız türde, sahne teknolojilerine sahip, akıllı bir stüdyo sahne. Bakanlıktan henüz destek almamıştı, zira salgından birkaç ay önce, aralık 2019’da açılışını yaptı. Yani salgın başladığında henüz üç buçuk aylıktı. Ama bu döneme 200’e yakın tiyatro oyunu, performans, konser, film, sohbet, belgesel sığdırdı.

REKLAM

Sahnenin kurucusu ve direktörü Ilgın Sönmez, euronews Türkçe’ye verdiği demeçte, “Koma, kısa bir sürede nitelikli, ilgili ve samimi bir seyirci profili geliştirdi, geliştirmeye de devam ediyoruz. Salgın sürecinin başında birkaç iade işlemi yaptıysak da, hiçbir şekilde biletlerinin peşine düşmeyen de birçok seyircimiz oldu. Hatta bir seyircimizden, herhangi bir borcumuzu üstlenmek istediğini ifade eden bir mesaj almıştık. Buna gerek olmadı ama tuhaf ve gerçek bir mutluluk anıydı. Bazı ekipler de Mart performanslarının gişesini Koma’ya bıraktı o ay. Açıkçası Koma gibi çok genç bir yapı için önemli mesajlardı bunlar. Dayanıştık” şeklinde konuştu.

Salgın sonrası sürece dair Sönmez’in öngörüleri ise şu şekilde:

“Mesafe ve getirdiği çekingenlik, hayatın akışa döndüğü dönemde belirleyici olacak. Çok daha zor kazanabileceğimiz günler geliyor.”

Koma Sahnesi
Koma SahnesiKoma Sahnesi

Dijital tiyatro kütüphanesi

Öte yandan Kültür Bakanlığı da dijital bir tiyatro kütüphanesi oluşturarak, sahnelenmiş eserlerin dijital kopyalarını özel araştırmalar için kullanıma açmak ve çalışmalarına son şeklini vermek üzere. Böylelikle kişilere olmasa da tiyatro sahnelerine telif hakları üzerinden destek sağlanmış olacak. Kütüphaneye başvuru gönüllük esasına dayalı. Ancak Dijital Tiyatro Kütüphanesi’yle oyunlarını paylaşmak isteyen fakat dijital kopya oluşturulmak için desteğe ihtiyaç duyacak tiyatrolara Kültür Bakanlığı destek verecek. Oyun kayıtları için ise bir bedel ödenmesi söz konusu değil.

Bakanlık yaptığı açıklamada, “Tüm dünyada yaşanan ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından pandemi olarak ilan edilen koronavirüs salgını nedeniyle özel tiyatroların sahneleyemedikleri ya da sahnelenmesi iptal edilen oyunlarına görsel arşivlerinin oluşturulması amacıyla dijital tiyatro kütüphanesi oluşturulacaktır. Dijital tiyatro kütüphanesinde yer alacak oyunlar, ilgili tiyatronun bu konudaki bildirimi ve dijital platform imkanları doğrultusunda Bakanlığımıza ait dijital platformlarda (Sanat Cepte) yayınlanabilecektir." ifadelerine yer verdi. Her özel tiyatro, bu projede yer almak üzere başvurabiliyor.

REKLAM

Ancak oyuncu Yetim’e göre, ayrıca, sahnelere KDV, Gelir Vergisi, Stopaj gibi vergilerden muafiyet getirilmesi, faturaların ocak ayına kadar dondurulması ve Kültür Bakanlığı’nın daha fazla kadrolu sanatçı alması gerekiyor.

Koma Sahne kurucusu Sönmez de aynı fikirde:

“Tiyatro son derece hazırlıksız yakalandı salgın sürecine. Tamamen desteksiz biçimde ortada kaldı bile denilebilir. Temsilci gruplarla yapılan görüşmelerin, 35 bin imzalı bir kampanyanın taleplerinin akabinde hükümet dört maddeden oluşan bir destek planı açıkladı. İşe yarar çözümler üreten bu maddeler yine de bizim taleplerimizi karşılamaktan uzak. Biz kalıcı çözümler istiyoruz. Kamu için çalışan sanat kurumları olarak kabul edilmek istiyoruz ki bugün için ticaret odasına kayıtlı tacirleriz. Ticari boyutu olan bir iş yürütüyor olsak da bu ticaretin tiyatroya özel olarak tanımlanıp, desteklenip, kanunlaşmasını talep ediyoruz. KDV, Gelir Vergisi, Stopaj gibi vergilerle ilgili salgın süreci muafiyeti ve kalıcı indirimler istiyoruz. Elektrik, doğalgaz, su gibi faturalarımızın en az ocak 2021’e dek dondurulmasını ve mekan kiralarımızın devlet tarafından karşılanmasını talep ediyoruz. Çünkü asla ödeyemeyeceğiz. Zaten çok az mekan kaldı, onlar da kapanma tehlikesiyle karşı karşıya. Çalışanlarımızın maaşları ve SGK primlerinin yine Ocak ayına kadar devlet tarafından ödenmesini, prim borçlarımızla ilgili özel düzenlemeler yapılmasını istiyoruz. Tiyatro emekçilerinin asgari yaşamsal koşullarının sezon sağlıkla başlayana dek desteklenmesini istiyoruz. Tiyatro yasası çıkmalı ve Özel Tiyatrolara Devlet Desteği yönetmeliği günün ihtiyaçlarına uygun olarak acilen yeniden düzenlenmeli. Sağduyunun yolu bir.”

Belediyelerden destek mekanizması

İzmir, Ankara ve İzmir büyükşehir belediye başkanları dahil olmak üzere 11 CHP'li belediyenin önümüzdeki dönemde ortak bir paket hazırlayarak pandemi ortamında kültür-sanat emekçilerine kendi kaynakları çerçevesinde destek vermeyi planladığı biliniyor.

Bu pakette, belediyelerin kendi sahnelerini özel tiyatrolara tahsis etmesi ve kira almaması gibi destek mekanizmaları söz konusu olabilir.

REKLAM

Tiyatro sahneleri ve tiyatro emekçilerinin salgın sebebiyle yaşadıkları zorluklar sadece Türkiye ile sınırlı değil.

İngiliz tiyatrosunun en ünlü simgelerinden, zamanında William Shakespeare’in oyunlarını sahnelediği ünlü Globe Tiyatrosu da salgın yüzünden 20 Mart’tan bu yana kapalı ve gerekli kaynağı bulamazsa tamamen kapanma riskiyle karşı karşıya.

Koma Sahnesi
Koma SahnesiKoma Sahnesi
Haberi paylaşınYorumlar

Bu haberler de ilginizi çekebilir

Neoliberal politikaların odağındaki kent hayatı ve pandemi

Fransa 'fakenews', 'clickbait' gibi İngilizce kelimelere Fransızca karşılık önerdi

Hollywood yıldızı Adan Cantor 42 yaşında hayatını kaybetti