Amerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) Joe Biden'ın başkanlık seçimlerini kazanan en yaşlı politikacı olması yaşı ile ilgili tartışmaları da beraberinde getirdi.
REKLAMAmerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) Joe Biden'ın başkanlık seçimlerini kazanan en yaşlı politikacı olması yaşı ile ilgili tartışmaları da beraberinde getirdi. 78 yaşındaki deneyimli politikacının henüz başkanlık koltuğuna oturmadan hayatını kaybetmesi durumunda sistemin ne şekilde işleyeceği merak konusu oldu.
Bu tür bir olay ABD tarihinde şu ana kadar yaşanmasa da Anayasa'ya göre böyle bir durumda farklı senaryoların uygulamaya sokulması söz konusu.
Delege oylamasından önce aday ölürse ne olur?
Amerika Birleşik Devletleri Başkanlık Seçimleri'nde halkın oyları adayların seçilmesi için yeterli değil. 3 Kasım'daki oylama her eyaletten delege tayin edilmesini sağlıyor. Seçiciler Kurulu'nu oluşturan bu delegeler ise bir ay sonra tekrar oylama yaparak başkanı seçiyor. Bu oylamanın 14 Aralık'ta gerçekleşmesi planlanıyor.
Halk seçiminin ardından sandıktan yeterli sayıda delege kazanan adayın bu oylama tarihinden önce ölmesi durumunda bağlı olduğu siyasi partinin geçici bir isim atama hakkı bulunuyor. Bu isim başkan yardımcısı olarak belirlenen kişi olabileceği gibi başka bir isim de olabiliyor.
Vefat eden adayın partisi ardından delegelerin tayin edilen ismi seçmesini sağlıyor. Fakat delegeler partilerinin direktiflerini takip etmek zorunda bulunmuyor ve bu da oylamanın sonunda rakip partinin adayının oylamayı kazanma riskini beraberinde getiriyor.
Bu konuda Amerikan Yüksek Mahkemesi delegelerin partilerinin direktifleri yönünde oy kullanması gerektiğini belirtiyor. Ama bu karar adayın hayatta olduğu düşünülerek verilmiş bir hüküm. Bu sebeple de vefat durumunda ne yapılacağı açıklık kazanmamış durumda. Fakat uzmanlar her ne kadar birkaç delegenin partisinden farklı şekilde oy kullanma riskinin olduğunu kabul etse de genelde bu kişilerin partilerine bağlılıklarından dolayı istenen kişinin seçilmesini sağlayacaklarını belirtiyor.
Aday, delegelerin oylamasının ardından vefat ederse?
Amerikan Anayası'nın 12. Maddesi'ne göre başkanlık seçimlerinin sonucu sadece Kongre'de onaylandıktan sonra resmiyet kazanabiliyor. Kasım'da seçilen üyeler 3 Ocak'ta yemin edip 6 Ocak'ta ilk toplantısını yapıyor. Meclisin alt ve üst kanatları ile ortak gerçekleştirilen oturumda delegelerin oylaması inceleniyor. Bu oturumdan bir itiraz çıkmaması durumunda Kongre başkanı resmi olarak başkanın seçildiğini duyuruyor.
Bu süreçte adayın vefat etmesi durumunda yine anayasanın 12. Maddesi devreye giriyor ve son sözü söylüyor. Fakat hiçbir adayın 270 delege sayısını tutturamaması durumunda delegelerin yaptığı oylamanın sonucunu Kongre'nin reddetme hakkı da bulunuyor. Bu kararın alınması için meclisin üst ve alt kanadının onayı gerekiyor.
Biden'ın şu anda vefatı durumunda yaşanabilecek sorun ise adayın ne zaman resmi olarak seçilmiş başkan statüsünü elde ettiği. Halk oylamasının ardından mı? Delegelerin oylamasından sonra mı? Yoksa Kongre'de bu oylamanın onaylanmasından sonra mı?
Uzmanlara göre yanıt Anayasa'nın 20. Maddesi'nde bulunuyor. Bu madde delegelerin oylamasından sonra en fazla oyu alan adayın başkan olduğunu belirtiyor. Kongre'nin de daha sonra bu oylamayı inceleyip kabul etmesi en olasılıklı tablo olarak görülüyor. Fakat ülke tarihinde böylesi özel bir durumun yaşanmamış olması anlaşmazlık riskini de beraberinde getiriyor. Özellikle de şu anda olduğu gibi Cumhuriyetçi bir Senato ve Demokrat bir Temsilciler Meclisi olması durumunda.
Seçilmiş başkan yemin töreninden önce ölürse
Bu durumun yanıtı ise oldukça basit. 20. Madde böyle bir durumda başkan yardımıcılığına seçilmiş kişinin bu yemini edeceğini belirtiyor.