Afrika'da Covid-19: Aşılama çalışmalarında son durum ne?

REKLAM

Dünyada 50'ye yakın ülkede 24 milyonu aşkın kişiye Covid-19 aşısı yapıldı. Coğrafyaya bakıldığında, bu ülkeler arasındaki tek Afrika ülkesi, aşılama programına 10 Ocak'ta başlayan Seyşeller.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), gelişmiş ülkelerin ilaç firmaları ile yaptığı anlaşmaların aşı adaletsizliği yarattığına dikkat çekerek, yoksul ve orta gelirli ülkelerin aşıya ulaşamadığı yönünde uyarılarda bulunmuştu.

DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus'un, zengin ülkelerin aşı alımı için daha fazla anlaşma yapmamasını istediği gün, Avrupa Birliği, Pfizer ve BioNTech'in ortak geliştirdiği aşıdan 300 milyon ilave doz sipariş ettiğini duyurdu. Bu rakam, firmanın bir yıllık üretiminin yarısına tekabül ediyor.

DSÖ verilerine göre salgın Afrika'da hızla yayılıyor. Yılın ilk haftasında bulaşma hızının yüzde 19 arttığı kıta, virüsün yayılma hızı sıralamasında ilk sıradaki Kuzey Amerika'yı takip ediyor.

İhtiyacından 5 kat aşı sipariş eden ülkelere çağrı

Afrika Hastalıklardan Koruma ve Kontrol Merkezi'nin başkanı John Nkengasong, geçen aralık ayında düzenlediği basın toplantısında, bazı devletlerin ihtiyaçlarından 4-5 kat daha fazla aşı sipariş verdiğini hatırlatarak bu ülkelere ellerinde kalan aşıları Afrika'ya yollamaları çağrısında bulunmuştu.

Afrika için aşı temin etmenin önündeki en büyük engel finansal yetersizlik. DSÖ'ye göre Afrika ülkelerinin sadece dörtte biri aşı programlarını finanse edebilecek güce ya da planlamaya sahip. BM'ye bağlı sağlık örgütü, Mart 2021'e kadar Afrikalıların yüzde 3'ünün, önümüzdeki sene sonuna kadarsa yüzde 20'sinin aşılanacağını tahmin ediyor. Büyük resmi görebilmek açısından diğer ülkelerle kıyaslamak gerekirse, İsrail nüfusunun yüzde 20'sini, Birleşik Arap Emirlikleri ise yüzde 11'ini çoktan aşıladı.

Aşıya ulaşmada dış yardıma muhtaç ülkeler için oluşturulan, DSÖ bünyesindeki Covid-19 Aşıları Küresel Erişim Programı'ndan (COVAX) faydalanacak 92 ülkenin yarısından fazlası Afrika'da.

France24'e konuşan Sınır Tanımayan Doktorlar Örgütünden Mamady Traroe, ülkelerin jeopolitik bağlantılarını kullanarak aşı temin ettiğini söylüyor: "Çin'e yakın olan devletler Sinopharm, Rusya'ya yakın olanlar Sputnik V için pazarlıklar yapıyor".

Afrika turunu 9 Ocak'ta tamamlayan Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi, Pekin'in Afrika'yla ilişkilerinin sağlamlığına vurgu yapmış, Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Botsvana'nın liderleri salgınla mücadelede yardımlarından dolayı Çin'e şükranlarını sunmuştu.

Bazı uzmanlar, ortada aşı dağıtımına dair kesin tarih belirten bir çizelge olmadığından Çin'in Afrika'ya aşı konusunda etkili yardımda bulunacağına temkinli yaklaşıyor.

Klinik testler sayesinde aşıya erken erişim

Kenya, Güney Afrika, Fas ve Mısır ise farklı bir strateji izliyor. Klinik deneyler için ilaç firmalarına kapılarını aralayan bu ülkeler, aşıya ulaşmada öncelik kazanırken, diğer yandan aşıların daha kapsamlı coğrafyalarda denenmesine fırsat tanıyarak bilimsel çalışmaları desteklemiş oluyor.

Örneğin Fas, Sinopharm'ın aşısının üçüncü klinik deneylerine izin verme karşılığında 10 milyon doz aşıyı güvence altına almış oldu. Fas'ta toplu aşı kampanyasının şubat ayında başlaması planlanıyor.

Öte yandan Gine'nin, hükümet yetkililerine verilmek üzere Rusya'da geliştirilen Sputnik V adlı aşıdan 55 doz sipariş etmesi ayrı bir tartışma konusu.

İki aşı coğrafi koşullara uygun değil

Afrika'da daha çok Rusya ve Çin menşeli aşıların konuşulmasının sebeplerinden biri de küresel çapta ilk onay alan Pfizer-BioNTech aşısının dağıtımının kıtanın coğrafyasına uygun olmaması.

Eksi 70 derecede muhafaza edilmesi gereken aşının tropik iklimli Afrika'ya sevkiyatı ve buradan ulaşılması zor kırsal bölgelere bozulmadan dağıtılması pek kolay değil. Aynı durum eksi 20 derecede tutulması gereken Moderna aşısı için de geçerli.

Aşı karşıtlığı Batı'da daha yaygınken Afrikalılar daha olumlu yaklaşıyor. Yapılan kamuoyu yoklamalarına göre Fransızların yüzde 49'u aşı yaptırmayacağını söylüyor. Afrikalı 15 ülkede ise halkın yüzde 79'u aşı yaptırmayı istiyor.