Kabil Havaalanı neden önemli? ABD, Türkiye, Pakistan ve Taliban ne diyor?

REKLAM

ABD’nin Afganistan’dan askerlerini geri çekme karanın Taliban ve merkezi hükümet arasındaki güç dengesini nasıl değiştireceği merakla beklenirken, başkent Kabil’deki Havaalanı’nın nasıl kontrol edileceği de belirsizliğini koruyor.

Kabil’deki Havaalanı’nın önemi nedir?

Dağlarla kaplı ülkede Taliban hem sahada hem siyasi olarak son dönemde önemli ölçüde güç kazandı.

Ülke içindeki yolların güvenliğinin sağlanamaması yüzünden Kabil Havaalanı, lojistik araç ve gereç ile yardım sevkıyatı için önemli bir stratejik öneme sahip.

Diplomatik temsilciliklerin yolculukları ve insani yardımlar ile askeri birliklerin sevkıyatı güvenli olduğu için sadece bu havaalanından yapılıyor.

Ülkedeki iç savaşın ardından yaraların sarılması ve alt yapı projelerinin inşası için yine bu havaalanı çok büyük bir öneme sahip.

NATO üyeleri havaalanının güvenliğinin garanti altına alınmasını neden istiyor?

ABD’nin ayrılmasının ardından NATO birliklerinin bir süre daha kalması durumunda NATO üyeleri, yine bu havaalanının güvenliğinin ve hava ulaşımının tam olarak garanti altına alınmasını şart koşuyor.

Bu havaalanın tam olarak güvenliğinin garanti altına alınmaması halinde yabancı diplomatik temsilciliklerin ve insani yardım kuruluşlarının temsilcilerinin ülkeyi terk etmesine kesin gözüyle bakılıyor.

Türkiye, Kabil Havaalanı’nın güvenliğini üstlenebilir mi?

NATO üyesi Türkiye’nin Afganistan’da şu anda 500’e yakın askeri bulunuyor. Bu askerler bu havaalanında askeri ve lojistik operasyonlar sürdürüyor.

ABD’nin ülkeden çıkmasının ardından bu havaalanını kimin kontrol edeceği önemli bir soru işareti. Bu konuda Türkiye, ABD’ye yardımcı olabileceği bildirdi.

Beyaz Saray, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan-ABD Başkanı Joe Biden görüşmesinde iki ülkenin Kabil Havalimanı konusunda genel bir mutabakata vardığını ve Biden’ın bu sürece destek vereceğini belirtti.

Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, söz konusu görüşmede ABD'nin Afganistan'dan çıkma sürecinde Kabil Uluslararası Havalimanı konusunun da gündeme geldiğini belirterek, "Cumhurbaşkanı Erdoğan bu havalimanının güvenliğinin sağlanması konusunda belirli desteğe ihtiyaç duyacağını söyledi, Biden da kendilerine destek taahhüdü verdi." ifadesini kullandı.

İki liderin de ekiplerini nihai plan konusunda çalışılması için görevlendirdiğinin altını çizen Sullivan, "Türkiye'nin (Kabil) Hamid Karzai Uluslararası Havalimanının güvenliğinin sağlanmasında öncü rol oynaması konusunda mutabakata varıldı. Şimdi bunu nasıl uygulayacağımız konusunda çalışıyoruz." dedi.

Türkiye’nin koşulları ne?

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Biden ile görüşmesinde, Afganistan konusundaki düşüncelerini çok açık, net olarak ifade ettiğini belirterek, "Eğer Afganistan'dan çıkmamız istenmiyorsa, özellikle orada belli bir desteğin verilmesi isteniyorsa diplomatik, lojistik bunun yanında mali konularda Amerika'nın bize vereceği destek büyük önem arz ediyor." diye konuştu.

Taliban gerçeğini bir kenara koymanın mümkün olmadığına işaret eden Erdoğan, "Onlarla da birçok görüşmeleri, farklı atacağımız adımlarla sürdürebiliriz. Bir diğer konu yine Afganistan'da biz Pakistan'ı da yanımıza alma düşüncemizi kendilerine söyledik, Macaristan'ı yanımıza alma düşüncemizi kendilerine söyledik. Bütün bunlarla birlikte istiyoruz ki Afganistan halkı herhangi bir sıkıntıyı yaşamadan Afganistan'daki bu desteği kendilerine verelim ve şu an itibarıyla bir mutabakat söz konusu. Bir sıkıntı burada söz konusu değil." ifadesini kullandı.

Taliban, Türkiye için istenen yeni rol konusunda ne diyor?

Taliban, Türkiye'nin NATO güçlerinin Afganistan'dan asker çekmesinin ardından Kabil Havaalanı'nın güvenliğini sağlama ve işletme teklifini kesin bir şekilde reddettiğini bildirdi.

Örgütün Doha'da bulunan sözcüsü Süheyl Şahin, Reuters'a yaptığı açıklamada, "Türkiye son 20 yılda NATO'nun bir parçasıydı, dolayısıyla 29 Şubat 2020'de ABD ile imzaladığımız anlaşma kapsamında Afganistan'dan çekilmeliler." ifadelerini kullandı.

"Diğer yandan Türkiye büyük bir Müslüman ülke ve Afganistan'la tarihi bağları var." diyen Taliban Sözcüsü, "Gelecekte Afganistan'da yeni bir İslami hükümet kurulduğunda Türkiye ile yakın ve iyi ilişkiler içerisinde olmayı umuyoruz." değerlendirmesinde bulundu.

Komşu ülke Pakistan ne diyor ?

Pakistan Dışişleri Bakanı Şah Mahmud Kureyşi, ABD’nin Afganistan’dan çekilme kararına ilişkin "Bunun sorumlu bir şekilde yapılması gerek. Eğer çekilme sistematik olmaz ve barış süreciyle birlikte ilerlemezse Afganistan’ın 1990’larda yaşananları tekrar yaşamasından endişe ediyoruz." dedi.

REKLAM

Kureyşi, basına yaptığı açıklamada, Türkiye’nin Afganistan’da Kabil Havaalanı’nın güvenliğinin korunması rol oynaması konusunda ülkesinin tavrını açık bir şekilde dile getirmekten kaçındı ve Türk yetkililerle görüşeceklerini ifade etti.

Kureyşi, Doha’daki ABD-Taliban ve Afganistan’daki Afganlar arası görüşmelerin Pakistan’ın girişimiyle gerçekleştiğine vurgu yaparak "Afganistan konusunda benim görüşüm, sorumluluk paylaşımı olmalı. Pakistan zaten üzerine düşen rolü oynuyor. Ama asıl rolü Afgan liderlerinin oynaması gerekiyor. Bir araya gelmeli, geleceklerine karar vermeli ve nasıl bir anayasa istediklerini, kadınlara ve toplumun diğer gruplarına neler verilecek konuşmalılar. Pakistan sadece bunlara olanak sağlayabilir. Onlara ne yapacaklarını söyleyemeyiz. Afganistan, bağımsız ve egemen bir ülke.” dedi.

ABD’nin askerlerini Afganistan’dan çekmesine ve Türkiye’nin ülkede güvenliği sağlama rolünü üstlenmesine yönelik Kureyşi, şunları söyledi: "Söz konusu Türkiye ise Pakistan bu konuda oldukça rahat. Türk askerleri, Dışişleri Bakanlığı ya da yönetimi fark etmez, biz bu konuda rahatız. Türkiye, NATO üyesi ve NATO Afganistan’dan çekilme kararı aldı. Erdoğan (bu konuda) bir açıklama yaptı. Bu konuda ne düşündüklerini anlamak istiyorum. Antalya Diplomasi Forumu kapsamında Dışişleri Bakanı ile görüşeceğim.” dedi.

Barış görüşmeleri

ABD ile Taliban arasında 29 Şubat 2020'de barış anlaşmasının imzalanmasının ardından geçen sene 12 Eylül'de Afganlar arası müzakereler Katar'ın başkenti Doha'da başlamıştı.

Görüşmelerden gözle görülür bir sonuç elde edilmeden Şubat 2021'de müzakereler kaderine terk edilmişti.

REKLAM

Müzakerelerin belirsizliği sürerken bu sefer de görüşmelerin İstanbul'da yapılacağı açıklanmıştı ancak birkaç gün sonra Türkiye Dışişleri Bakanlığınca, 24 Nisan-4 Mayıs'ta yapılması planlanan Afganistan Barış Süreci İstanbul Konferansı'nın ertelendiği bildirilmişti.

Bir yandan müzakerelerin belirsizliği sürerken diğer yandan da yabancı güçlerin ülkeden çekilme süreci devam ediyor.

ABD Başkanı Joe Biden'ın 11 Eylül'ün yıl dönümüne kadar Afganistan'daki tüm Amerikan askerlerinin çekileceğini açıklamasından kısa bir süre sonra Amerikan ordusu çekilmenin yüzde 44'ünü tamamladı.