Orman yangınlarının sebep olduğu hava kirliliğinden nasıl korunuruz?
REKLAMTürkiye'nin Ege ve Akdeniz kıyılarında çıkan ve 1 haftayı aşkın süre devam eden orman yangınları büyük ölçüde kontrol altına alındı. Ancak yangınlar sonrası ortaya çıkan hava kirliliği de dikkate alınması gereken bir durum.
Yangınlar sonrası ağaçlandırma çalışmalarına ilişkin kampanyalar başlatılırken, kamuoyunu ilgilendiren bir diğer da konu orman yangınlarının sağlığımıza olan etkileri.
Temiz Hava Hakkı Platformu adlı sivil toplum örgütünün yayımladığı raporda orman yangınlarının insan sağlığına olan etkileri ayrıntılarıyla incelendi.
Orman yangınları sonrası doğal biyokütlenin yanması sonucu karbondioksit, su buharı, karbon monoksit, hidrokarbonlar ve diğer organik kimyasallar, azot oksitler ve eser mineraller gibi binlerce ayrı kirletici ve bileşenin açığa çıkmasına neden oluyor.
Sağlıklı çoğu yetişkin ve çocuk, yangın sonrasında dumanın akut etkilerinden kısa sürede kurtulabilse de, solunum ya da kalp rahatsızlığı olanlar, yaşlılar, hamile kadınlar, bebekler, şeker hastaları ve açık havada çalışmak zorunda olan işçiler gibi toplumun bazı kesimleri daha büyük sağlık sorunlarıyla karşılaşabiliyor.
Orman yangınları sonrası zehirlenme ve hava kirliliğinden korunmanın yolları neler, herhangi bir olumsuz durumla karşılaşmamak için ne yapılmalı?
Parçacık madde, ozon seviyesi ve karbonmonoksit artışı ne anlama geliyor?
Yangın kaynaklı hava kirliliği ve özellikle parçacık madde maruziyeti temel halk sağlığı sorunlarının başında geliyor. Orman yangını dumanından yayılan parçacıklar farklı boyutlarda olsa da, yaklaşık %90'ı saç telinin 1/30’u kadar küçük olan ince parçacıklardan (PM2.5 yani 2.5 mikron çapında veya daha küçük parçacıklar) oluşur.
Kilometrelerce ötelere sürüklenebilen parçacık maddeler solunum yolu tahrişi, akciğer kapasitesinde azalma, bronşit, astım alevlenmesi, kalp yetmezliği ve erken ölüm gibi sonuçlar doğurabilir.
Parçacık madde kadar etkili olmasa da yangınlar sonrası yer seviyesindeki ozon miktarı artar, astım ve akciğer hastalıkları gibi bazı küçük sorunlara yol açabilir.
Bunun yanında karbonmonoksit seviyesinin artması yangının 4-5 kilometre yakınında bulunan herkes için risk oluşturur. Özellikle kalp hastaları gibi gruplar ile itfaiyeciler ve yangına müdahalede bulunanlar için risk daha yüksektir. Bunun dışında kalan hallerde karbon monoksit nadiren bir risk oluşturur, çünkü karbon monoksit uzun yol katedebilen bir gaz değildir.
Dumanın sizi etkileyip etkilemediğini nasıl anlarsınız?
Yüksek yoğunluklarda duman, bir dizi belirtiyi ve şikayeti tetikleyebilir. Herkes gözlerde yanma, burun akıntısı, öksürük, balgam, hırıltı ve zor nefes alma yakınmaları yaşayabilir.
Kalp veya akciğer hastalığınız varsa, duman yakınmalarınızı daha da kötüleştirebilir. Kalp hastalığı olan kişiler göğüs ağrısı, çarpıntı, nefes darlığı veyayorgunluk gibi yakınmalar yaşayabilir. Akciğer hastalığı olan kişiler her zamanki kadar rahat nefes alamayabilir ve öksürük, balgam, göğüste rahatsızlık, hırıltı ve nefes darlığı gibi yakınmalar yaşayabilir.
N-95 tarzı filtreli maske kullanmak önemli
- N-95 maskeleri takın. Elinizde N-95 (FFP3)16 veya P-100 kodlarıyla tanınan maskeleri bulundurun ve bunları doğru kullanmayı öğrenin. Kağıt "toz" maskeleri veya cerrahi maskeler, ciğerlerinizi orman yangını dumanındaki ince parçacıklardan koruyamaz.
- Atkılar veya bandanalar (ıslak veya kuru) da yardımcı olmaz. N-95 (FFP3) veya P-100 solunum maskeleri olarak bilinen partikül maskeleri yardımcı olacaktır, ancak yüze iyi oturmaları ve doğru kullanılmaları gerekir. N)5 (FFP3) maskelerin kullanırken ıslanmamasına dikkat edilmelidir.
Hava kirliliğinden evde ve arabada nasıl korunuruz?
- Temiz oda oluşturun. Bir oda seçin. Örneğin banyolu bir yatak odası iyi bir seçimdir çünkü evin geri kalanıyla ilişkisi kesilebilir ve kapıyı uzun süre kapalı tutabilir ve dumanın odaya girmesini önleyebilirsiniz.
- Odadaki tüm pencereleri ve kapıları kapatın ve gerekmedikte bir odadan diğerine geçmeyin ve dışarı çıkmayın.
- Arabadaysanız camları kapatın. Arabadaki camları kapatarak aracınızdaki dumanı azaltın. Bu koşullarda uzun süre kalmamak önemlidir. Pencereler kapatılarak, havalandırma/ klimanın çalıştırılması devridaim modunda yapılabilir.
Yangın sonrası ortama yayılan küllere dikkat edilmeli
- Yangın bittikten sonra bile, bir orman yangınından kalan dumana ve küle maruz kalmak hem sağlıklı kişilerde hem de risk altındaki topluluklarda önemli sağlık etkilerine neden olabilir. Isıya bağlı hastalık ve duygusal stresin yanı sıra fiziksel stres veya temizlik faaliyetlerinden kaynaklanan yaralanmalar olabilir.
- İç ortam hava kalitesinin düşük olduğu, yangından etkilenmiş yapılar veya yakınlarında duman ve kül kalıntısı olan yerlerde temizlik yapılırken, külü ve kalıntıları dağıtıp tekrar havaya karıştıracak eylemlerden uzak durmak, yeterli havalandırma ve diğer koruyucu önlemleri almak gerekiyor.