Türkiye dahil OECD ülkelerinde en yüksek ve düşük öğretmen maaşlarını ve maaşlarda en çok artışların hangi ülkelerde olduğunu; eğitim camiasında farklı ülke ve para birimlerine karşı maaşların durumunu inceledik.
REKLAMÖğretmen maaşları her sene 24 Kasım Öğretmenler Günü’nde tekrar gündeme geliyor. Öğretmen maaşlarının yeterli olup olmadığı tartışmalarının yanı sıra Türkiye’deki maaşlar başta Avrupa ülkeleri olmak üzere farklı bölgelerle karşılaştırılıyor.
Peki, 2000’li yılların başından bu yana Türkiye’de öğretmen maaşları Lira ve ABD doları bazında nasıl seyretti? Son 15-20 senede maaşlar ne kadar arttı? Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı’na (OECD) üye ülkelerde satın alma gücüne göre öğretmen maaşları ne kadar? Türkiye OECD ülkeleri içinde öğretmen maaşında kaçıncı sırada? En yüksek öğretmen maaşı hangi ülkelerde? 2001-2020 arasında satın alma gücüne göre en çok artış hangi ülkelerde yaşandı?
Milli Eğitim Bakanlığı’nın verilerine göre Adalet ve Kalkınma Partisi’nin iktidara geldiği 2002 yılında 9. kademe 1. derecedeki öğretmen maaşı 470 TL idi. Bu maaş 2008 yılında bin 196 TL’ye çıkarak bin lira bandını aştı. 2014 yılında 2 bin 148 TL’ye yükselen öğretmen maaşı 2018’de 3 bin 120’yi lirayı gördü. 2020 yılında ise aynı derecedeki öğretmen maaşı 4 bin 369 TL oldu. 2002-2020 arasında maaşlar nominal olarak yüzde 829 artarken aynı dönemde enflasyon artışı yüzde 707 oldu.
2021 yılının ilk yarısında 4607 TL olan en düşük öğretmen maaşı yılın ikinci yarısında Milli Eğitim Bakanı Mahmut Özer’in açıklamasına göre 5 bin 97 liraya çıktı. 2021 ortalaması ise 4 bin 852 TL oldu.
Dolar bazında öğretmen maaşları nasıl değişti?
ABD doları bazında bakıldığında öğretmen maaşlarında belirgin bir artış görülüyor. Merkez Bankası yıllık kur ortalamalarına göre yapılan hesaplamada 2002 yılında 9. kademe 1. derecedeki öğretmen maaşı 311 dolar idi. Döviz kurunda ciddi bir değişimin olmamasının da etkisiyle 2010’lu yıllarda öğretmen maaşı 1000 dolar seviyesini zorladı. 2008’de 921 dolar olan öğretmen maaşı 2013’te 994 doları gördü.
TL’nin değer kaybetmesiyle son yıllarda öğretmen maaşları düşerken 2020 yılında 622 dolar oldu. 2002-2020 yıllarını kapsayan son 18 senede ise Türkiye’de öğretmen maaşları dolar bazında yüzde 100 arttı. 2021 yılında ise TL’nin hızla değer kaybetmesinden dolayı öğretmen maaşlarının da dolar bazında önemli seviyede gerilediği görülüyor.
Yılın ilk 11 ayında ortalama dolar kuru 8,43 olarak alındığında 2021 yılında öğretmen maaşları 576 dolara geriledi. 23 Kasım 2021 itibarıyla en düşük öğretmen maaşı 377 Dolar'a kadar geriledi. Bu da TL bazındaki artışa rağmen sadece bir yıl içerisinde öğretmen maaşının Dolar bazında yüzde 39 düştüğünü ortaya koyuyor.
2,6 asgari ücret eden öğretmen maaşı 1,9’a düştü
Öğretmen maaşlarını aylık net asgari ücret ile kıyaslandığında ise şu sonuç ortaya çıkıyor: 2002 yılında bir öğretmen maaşı 2,55 asgari ücret ederken bu oran 2020 yılında 1,88’e geriledi. Bu sonuç, öğretmen maaşlarının asgari ücret karşısında değer kaybetmesi şeklinde yorumlanabileceği gibi asgari ücretin değer kazanması şeklinde de izah edilebilir.
Satın alma gücüne göre Türkiye 37 ülke içinde 32. sırada
OECD verileri üye ülkelerdeki öğretmen maaşlarını satın alma gücüne göre gösteriyor. Satınalma gücü paritesi (SGP) ayrıntılı olarak tanımlanmış standart bir mal ve hizmet sepetinin farklı ülkelerdeki fiyat oranı olarak tanımlanyor. Böylece ülkeler arasındaki fiyat düzeyi farklılıkları giderilmekte ve uluslararası anlamda gerçek fiyat ve hacim karşılaştırmaları yapılabiliyor.
Satın alma gücüne bakıldığında en az 15 yıllık tecrübeli bir ilkokul öğretmeninin maaş sıralamasında Türkiye 37 ülke içinde 32. sırada bulunuyor. Türkiye’de bir öğretmenin yıllık satın alma gücü 30 bin 812 ABD doları.
Satın alma gücüne göre yıllık öğretmen maaşının zirvesinde ise 101 bin 360 dolar ile Lüksemburg yer alıyor. Bu ülkeyi Almanya (80 bin 407 dolar), İsviçre (74 bin 274-10 yıllık öğretmen), Kanada (74 bin 274 dolar) ve Hollanda (71 bin 024 dolar) takip ediyor.
Listenin son 5 sırasında ise Slovakya (19 bin 295 dolar), Macaristan (19 bin 891 dolar), Yunanistan (27 bin 336 dolar), Çekya (28 bin 182 dolar) ve Polonya (30 bin 768 dolar).
Satın alma gücüne göre maaşın en çok arttığı 2. ülke Türkiye
2001-2020 yılları kapsayan son 19 yıllık dönemde satın alma gücü paritesine göre öğretmen maaşının en çok arttığı ikinci OECD ülkesi yüzde 156 ile Türkiye oldu. 2001 yılında Türkiye’de yıllık öğretmen maaşı 12 bin 31 dolar iken bu miktar 2020’de 30 bin 812’ye yükseldi.
En büyük artış ise yüzde 192 ile Slovakya’da oldu. Bu ülkede satın alma gücüne göre yıllık öğretmen maaşı 6 bin 604 dolardan 19 bin 295 dolara yükseldi. En düşük artış ise yüzde 11 ile Yunanistan ve yüzde 15 ile Japonya’da görüldü.
Diğer ülkelerdeki artış oranları ise şöyle oldu: Macaristan (yüzde 122), Hollanda (yüzde 117), Almanya (yüzde 73), Danimarka (yüzde 71), İspanya (yüzde 59) ve ABD (yüzde 49)
Öte yandan, Birleşik Krallık OECD üyesi iken veri setinde Birleşik Krallık yerine İngiltere ve İskoçya ayrı ayrı gösteriliyor. İki ekonomik bölgeye ayrılan Belçika için ise haberde Flaman bölgesi verileri kullanıldı.