Türkiye’de su stresi 30 yılda yüzde 30 artacak

REKLAM

Türkiye’de su stresi 30 senede yüzde 30 artacak; 2040’da su stresinde dünyada 27. sırada olacak

İklim değişikliğiyle mücadele için uluslararası çabalar artarken, küresel ısınmayla birlikte dünyada su kıtlığı da artıyor.

Türkiye 2040 yılına gelindiğinde dünyada en fazla su stresinin yaşandığı 27. ülke olacak. 2010’da 3,32 olan Türkiye’nin su stresi derecesi 2040’da 4,27 puana yükselecek. 2000-2040 dönemini kapsayan 30 senede Türkiye’de su stresi yüzde 29 artış olacak. Türkiye 2040 yılında dünya su stresinin “çok yüksek” olduğu 33 ülkeden birisi olacak.

Dünya Doğal Kaynaklar Enstitüsü’nün (WRI) su kıtlığına dair hazırladığı rapora göre 2010 ve 2040 yıllarında dünyada hangi ülkede ne oranda su stresi yaşanacağını gösteriyor. Türkiye’nin su stresi seviyesi 2010’da 3,32 puan idi. Türkiye 153 ülke içinde 41. sırada yer alıyordu.

Rapora göre 0-1 arası düşük; 1-2 arası düşük ile orta; 2-3 arası düşük ile yüksek; 3-4 arası yüksek ve 4-5 arası çok yüksek su stresi anlamına geliyor.

Türkiye’nin su stresi seviyesi 2040 yılına gelindiğinde 4,27 olacak. Böylece stres oranı “yüksek”ten “çok yüksek”e çıkacak. Böylece Türkiye 161 ülke içinde su stresinin en yoğun yaşandığı 27. ülke olacak. Puan artışı stresin 30 senede yüzde 29 artacağını ortaya koyuyor.

Türkiye su zengini mi?

Türkiye’nin su zengini bir ülke olduğu düşünülse de bu çok yakın zamanda değişiyor. Dünya Yaban Hayatı Fonu’nun (WWF) açıklamasına göre Türkiye kişi başına kullanılabilir su miktarı dikkate alındığında su stresi çeken bir ülke. Tahminlere göre bin 519 metreküp olan kişi başına düşen su miktarının 2030 yılında 100 milyon olması beklenen nüfusla birlikte bin 100 metreküpe düşecek ve Türkiye su fakiri bir ülke haline gelecek.

WWF’ye göre son 50 yılda 3 Van Gölü büyüklüğüne denk gelen 1,3 milyon hektar sulak alan kaybı yaşandı. WWF’nin açıklamasına göre su kıtlığı sadece yağışların az olmasına ve kuraklığa bağlı değil. Hatta kıtlık daha ziyade planlama eksikliğinden kaynaklanıyor. Tatlı su kaynaklarının yüzde 74’ü tarımda, yüzde 15’i evlerde ve yüzde 11’i de sanayide kullanılıyor. Bundan dolayı su kıtlığı daha çok; karmaşık sosyal, ekonomik ve çevresel faktörlerle ilişkilendiriliyor.

En çok su stresi yaşanacak ülkeler hangisi?

WRI raporuna göre 2040’ta 33 ülke “çok yüksek” seviyede su stresi yaşayacak. Bunların çoğu Orta Doğu ülkeleri. Bazı Akdeniz ülkeleri de listede yer alıyor. Sekiz ülkenin su stresi seviyesi 5 üzerinden 5. Bunlar; Bahreyn, Kuveyt, Katar, San Marino, Singapur, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Filistin ve İsrail. Devamında yine 5’e oldukça yakın puan ile Suudi Arabistan, Umman, Lübnan, Kırgızistan, İran, Ürdün, Libya ve Yemen geliyor.

Balkan ülkesi Kuzey Makedonya’nın listeye 17. sıradan girmesi dikkat çekiyor.

33 ülkeden diğerleri ise şöyle: Azerbaycan, Fas, Kazakistan, Irak, Ermenistan, Pakistan, Şili, Suriye, Türkmenistan, Türkiye, Yunanistan, Özbekistan, Cezayir, İspanya ve Tunus.

Su stresinin en yüksek olacağı 33 ülkeden 25’inin nüfusunun büyük ölçüde Müslüman olması dikkat çekiyor. Bu ülkelerden birçoğu petrol ve doğalgaz rezervlerine ev sahipliği yapan ülkeler.

Su stresi ve su kıtlığı nedir?

Su stresi ve su kıtlığının tanımları oldukça iç içe girmiş görünüyor.

Avrupa Çevre Ajansı’na göre su stresi “belirli bir zaman diliminde suya talebin su arzını aştığı” vakit ortaya çıkıyor. BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ise su stres seviyesini; tatlı su tüketiminin mevcut tatlı su kaynaklarına oranı olarak tanımlıyor.

TÜBİTAK’ta yer alan bir makaleye göre ise ülkeler yılda kişi başına düşen kullanılabilir tatlı su miktarına göre sınıflandırılıyor. Bu değerin bin metreküpten az olması su kıtlığı işaret ederken bin-bin700 metreküp arasında olması su stresi karşılık geliyor. Seviyenin bin 700 metreküpten fazla olması ise su zenginliği olarak görülüyor. Türkiye’de kişi başına düşen kullanılabilir tatlı su miktarı bin 555 metreküp. Yani Türkiye su stresi sınıfına dâhil olan ülkeler arasında yer alıyor.

FAO verilerine göre 2025 yılında su stresi yaşayan ülkelerin oranı yüzde 34’e, su kıtlığı yaşayan ülkelerin oranı ise yüzde 15'e ulaşabilir. Ayrıca 2050 yılında 9,4 milyara ulaşması öngörülen dünya nüfusunun yüzde 40'ı su sıkıntısı çekmesi bekleniyor.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre, dünyada 785 milyon insan temel suya erişimiyor, en az 2 milyar insan kanalizasyon suyu karışmış içme suyu kullanıyor. BM’nin açıklamasına göre ise küresel su kullanımı son 100 yılda 6 kat arttı.