Washington ve Kiev Moskova'yı Ukrayna'da soykırım yapmakla suçluyor. Soykırım nedir? Rusya'nın Ukrayna'da yaptıkları soykırım olarak kabul edilebilir mi?
REKLAMABD Başkanı Joe Biden, Rusya'nın Ukrayna'daki eylemleri için "soykırım" ifadesini kullanarak "Putin'in Ukraynalı olma fikrini silmeye çalıştığı daha da belirginleşiyor." dedi.
Kiev de aynı şekilde Moskova'yı kendilerine karşı soykırım yapmakla suçluyor. Soykırım nedir? Rusya'nın Ukrayna'da yaptıkları soykırım olarak kabul edilebilir mi?
Soykırım nedir?
1948 Soykırım Sözleşmesine göre soykırım "ulusal, etnik, ırksal veya dini bir grubu tamamen veya kısmen yok etme niyetiyle" işlenen suç olarak tanımlanıyor.
Şu ana kadar üç davada uluslararası mahkemeler soykırım yapıldığını kabul etti. Onlar, 1970'lerde Kamboçyalı Kızıl Kmerlerin, 1,7 milyon Çam halkını ve Vietnamlıyı öldürmesi; 1994 yılında Tutsilerin Ruanda'da 800 bin kişiyi öldürmesi ve Bosna Hersek'te yaklaşık 8 bin Müslümanın 1995 Srebrenica'da katledilmesi.
Soykırımı içeren suç eylemleri, bir grubun üyelerini öldürmeyi, onlara ciddi bedensel veya zihinsel zarar vermeyi, onları yok etmek için tasarlanmış koşullar yaratmayı, doğumları önlemek veya çocukları zorla başka gruplara nakletmeyi içeriyor.
Soykırım nasıl ispatlanır?
Soykırımdan söz etmek için öncelikle kurbanların ayrı bir ulusal, etnik, ırksal veya dini grubun parçası olduğunu kanıtlamak gerekiyor. Soykırımı göstermek, belirli bir niyetin kanıtını zorunlu kıldığı için savaş suçları ve insanlığa karşı suçlar gibi diğer uluslararası insancıl hukuk ihlallerinden daha zor değerlendiriliyor.
Reuters'a konuşan Uluslararası Soykırım Bilginleri Derneği Başkanı Melanie O'Brien, "Soykırım kanıtlanması zor bir suçtur. Tarafların masaya çok şey getirmesi gerekir" dedi.
Soykırım konusunda da yargı yetkisi olan Uluslararası Ceza Mahkemesi, Şubat ayında Ukrayna'da iddia edilen savaş suçları ve insanlığa karşı suçlar hakkında soruşturma başlattı.
2014 yılında Kırım'ın ilhakından bu yana Rusya'nın işlediği iddia edilen suçları araştıran Ukraynalı savcılar, 24 Şubat'tan bu yana Rus kuvvetleri tarafından binlerce potansiyel savaş suçu tespit ettiklerini kaydetti.
Rusya'yı kim suçluyor?
Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy ve ABD Başkanı Joe Biden, Rusya'dan geri alınan bölgelerde tecavüz, işkence ve cinayetlerin kanıtlarını işaret ederek Rus askerlerini soykırım yapmakla suçladı.
Biden, "Soykırım" ifadesini kasıtlı olarak kullandığını vurgulayarak, "Putin'in Ukraynalı olma fikrini silmeye çalıştığı daha da belirginleşiyor." dedi.
İngiltere Başbakanı Boris Johnson, vahşet ölçeğinin "soykırımdan çok uzak olmadığını" söyledi.
Savaşı Ukrayna'da Rusça konuşanlara yönelik soykırımı durdurmak için "özel bir operasyon" olarak nitelendiren Rusya, Batı'nın "ordusunu karalamak için sahte kanıtlar sunduğunu" savundu.
ABD yönetimi 1990'lardan bu yana yedi noktada soykırım yapıldığını duyurdu: Bosna Hersek, Ruanda, Irak, Sudan'ın Darfur eyaleti, IŞİD'in Yezidilere yönelik cinayetleri, Myanmar'daki Rohingya Müslümanlarına yönelik baskı ve Çin'deki Uygur Müslümanlarına yönelik muamele.
Hangi davalar devam ediyor?
Uluslararası Ceza Mahkemesi daha önce eski Sudan Devlet Başkanı Ömer El Beşir ile ilgili soykırım suçlamasıyla tutuklama emri çıkardı; ancak davanın Beşir'in Lahey'de tutuklanmasından sonra başlaması bekleniyor.
Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi, 1948'de Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından kabul edildi. Bu noktada Uluslararası Adalet Divanı'nın yargı yetkisi bulunuyor.
Mahkeme günümüzde Myanmar'ın Rohingya Müslümanlarına karşı yaptıklarına ve Ukrayna'da yaşananlarla ilgili soruşturmasını yürütüyor. Bu tür davaların karara bağlanmasının yıllar alabileceği belirtiliyor.
Eski davalar hangileri?
Uluslararası Ruanda Ceza Mahkemesi, hepsi Hutu olan onlarca üst düzey yetkiliyi Tutsilere karşı soykırım yapmaktan mahkum etti.
REKLAMBM-Kamboçya mahkemesi 2018'de, Kamboçya'daki Kızıl Kmerlerin iki liderini soykırımdan suçlu buldu.
Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi, Srebrenitsa soykırımındaki rolleri nedeniyle bazı kilit isimleri mahkum etti. Onlar arasında Bosnalı Sırp ordu komutanı Ratko Mladiç ve Bosnalı Sırp siyasi lider Radovan Karadziç yer alıyor. Eski Yugoslavya Devlet Başkanı Slobodan Miloseviç, soykırım davası sonuçlanmadan gözaltındayken öldü.