Türkiye'de mart ayında, “Mevduat ve Katılma Hesaplarının Kur Artışlarına Karşı Korunmasına İlişkin Giderler” başlığı altında 11,7 milyar TL ödeme yapıldı.
REKLAMTürk hükümeti döviz kurunu kontrol altında tutabilmek için 2021 yılı sonunda “Kur Korumalı Türk Lirası Mevduat ve Katılma Hesabı (KKM)” uygulamasını devreye soktu. Muhalefet KKM’nin Hazine’ye büyük bir yük getireceğini savunurken iktidar ise maliyetin düşük olacağını savunuyor.
Devletin açıkladığı resmi veriler, KKM’nin maliyetinin boyutunu gözler önüne serdi. Buna göre 2022 yılının mart ayında, “Mevduat ve Katılma Hesaplarının Kur Artışlarına Karşı Korunmasına İlişkin Giderler” başlığı altında 11,7 milyar TL ödeme yapıldı. Aynı dönemde sigara ve alkolden toplanan Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) ise 6,1 milyar TL oldu. Böylece KKM giderleri, ÖTV gelirlerinin iki katına denk geldi.
Türkiye’nin faiz giderleri son yıllarda hızla artıyor. 2022 yılının ilk üç ayındaki faiz harcaması 2018’in tamamında yapılan ödemeyi çoktan geride bırakırken, 2019’daki toplam faiz giderini de geçmek üzere. 2022’nin ilk çeyreğinde faiz gideri 87,8 milyar TL oldu. Oysa bu miktar 2018’in tamamında 74 milyar TL; 2019’da ise 99,9 milyar lira olmuştu.
Giderek artan faiz giderlerine Türk lirasını döviz kuruna karşı korumayı amaçlayan KKM maliyeti de eklendi. Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati'nin kur korumalı mevduatta Hazine’ye binecek yükün sınırlı olacağı savunmasına rağmen devletin resmi verilerine göre bu miktar 11,7 milyar TL oldu. Bu maliyet Bakanlığın “Merkezi Yönetim Bütçe Giderleri” bölümünde “Mevduat ve Katılma Hesaplarının Kur Artışlarına Karşı Korunmasına İlişkin Giderler” başlığıyla yer aldı. Bu miktar mart ayındaki 29,9 milyar TL faiz giderine dahil değil. KKM maliyeti dışında devlet faiz harcamalarını sürdürüyor.
Bakan Nebati’nin açıklamasına göre KKM hesaplarında biriken para 550 milyar TL’yi aştı. Gelecek aylarda Hazine’ye binen yük ise TL-Dolar kuruna göre şekillenecek.
Şirketlere vergi istisnası da var
KKM uygulamasının devlete maliyeti ödenecek fark ile sınırlı değil. Bu fark mart ayında 11,7 milyar lira idi. Bunun dışında hükümet varlıklarını TL’ye dönüştüren kurumlara vergi istisnası getirdi. Yabancı para cinsinden varlıkların Türk lirasına çevrildiği tarihte oluşan kur farkı kazançları ile vade sonunda elde edilen faiz ve kar payları vergilendirilmeyecek. Bu da devletin önemli bir vergi gelirinden vazgeçmesi anlamına geliyor.
Alkol ve tütünden alınan ÖTV ile karşılaştırma
11,7 milyar TL Türk ekonomisi için ne kadar önemli? Bunu yine Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı “Merkezi Yönetim Bütçe Gelirleri” bölümüne bakarak bir karşılaştırma yapmak mümkün. Türkiye’de toplanan vergilerde ÖTV’ler oldukça önemli bir paya sahip. Sigaradan alkollü içkiye, araçlardan elektronik ürünlere kadar birçok tüketim maddesinde ÖTV uygulanıyor.
Bakanlık verilerine göre Mart 2022’de “Tütün Mamülleri”nden (III-B) alınan ÖTV miktarı 4 milyar 208 milyon TL oldu. Alkollü içkilerden (III-a) toplanan ÖTV ise 1 milyar 889 milyon TL oldu. Alkol ve sigaradan alınan toplam ÖTV 6,1 milyar lira ediyor. Bu da KKM maliyetinin 1,92 katı demek.