İran'da yemeklik yağ, tavuk yumurtası ve süt gibi temel gıda fiyatlarında yüzde 300'e varan ani zam kararları halkı paniğe sevketti. Zamlar gelmeden önce uzun kuyruklarda bekleyerek gıda paketlerini kapmaya çalışan İranlılar ülke çapında süpermarket raflarını boşalttı.
REKLAMİran'da yemeklik yağ, tavuk yumurtası ve süt gibi temel gıda fiyatlarında yüzde 300'e varan zam paketi halkı paniğe sevketti.
Zamlar gelmeden önce uzun kuyruklarda bekleyerek gıda paketlerini kapmaya çalışan İranlılar, ülke çapında süpermarket raflarını boşalttı. Fiyatların 10 kat daha artmasının zaten yokluk içindeki İran halkını daha da zor duruma itmesi bekleniyor.
Başkent Tahran'da ekmek satın almak isteyen öğretmen Farzaneh Bahtiyari "Nasıl geçineceğiz ve çocuklarımıza ne diyeceğiz? sorularıyla tepkisini dile getiriyor.
Tahranlı Hasan Şahbazade de halkın tasarruf edebilmek için uzun zamandır sofralarından et ve süt ürünlerini kestiğini söylüyor ve "Şimdi de sofralarımızdan makarnayı mı keseceğiz" diye şikayet ediyor.
Hükümet durumu hafifletmek için harekete geçti. Yetkililer her İran vatandaşına artan fiyatlar karşısında ayda 14 dolarlık ek ödenek sözü verdi.
Ülkede baget ya da sandviç ekmeği gibi çeşitlerin de fiyatı yükseldi ancak yetkiller halkın en temel günlük tüketim maddesi olan ekmekler için uyguladığı fiyat desteğini kesmekten kaçınıyor.
Mecliste eleştiri
Zam kararları İran meclisinde de eleştiriliyor. Kürt bölgesinden milletvekili Kemal Hüseyinpur geçen hafta düzenlenen meclis oturumunda "Zam dalgaları halkı nefessiz bıraktı" diyerek öfkelendi ve "Makarna, ekmek ve yemeklik yağ yoksul İran halkının temel gıdaları. Yetkililer nerede, ne yapıyorlar?" diye sordu.
İran'ın Afganistan sınırına yakın Talbad bölgesinden milletvekili Rahmi Cihanabad da doğrudan cumhurbaşkanı İbrahim Reis'yi hedef alarak "Yönetim ülke işlerini idare etmekte aciz" sözleriyle eleştirdi.
Hükümetin destekçileri ise zam paketlerini "gerekli ekonomik amelyatlar" olarak tanımlıyor. Ameliyat benzetmesiyle sosyal medyada dalga geçen bazı yetkililer ise "hastanın tümörünü değil kalbini aldıkları"nı ifade ediyor.
Ekonomik gelişmelerin yeniden bir sosyal ayaklanmayı tetiklemesinden endişelenen hükümetin internet kesintileri uyguladığı da gelen haberler arasında. İran dün iki Avrupalıyı sosyal ayaklanmayı kışkırtmaya çalıştığı suçlamasıyla tutuklamıştı.
İran'ın karşılaştığı zorluklar neler?
Ortadoğu genelinde gıda fiyatları tedarik zincirinde yaşanan karmaşa ve birçok temel gıda maddesinin ihracatçısı olan Rusya ve Ukrayna arasında yaşanmakta olan savaş nedeniyle yükselişe geçti. İran yemeklik yağ ithalatının yarısını birçok çiftçinin tarlalarından uzak kaldığı ve hatta savaşa katıldığı Ukrayna'dan yapıyor.
Her ne kadar İran ihtiyaç duyduğu buğdayı yaklaşık yarısını kendi üretse de savaş enflasyonist baskıları arttırdı.
Öte yandan, devlet desteğiyle hayli düşük fiyattan satılan ekmek açlığın kol gezdiği komşu ülkeler Irak ve Afganistan'a da sıklıkla kaçırılıyor.
Kuraklık da nükleer silah geliştirmeyle bağlantılı Batılı yaptırımlar nedeniyle sıkışan ekonomi üzerinde ek zorluk oluşturuyor.
Ülkede enflasyon yüzde 40'a yükseldi. Bu 1994'ten bu yana görülen en yüksek seviye. İran İstatistik Merkezi'ne göre halkın yüzde 30'u yoksulluk sınırının altında yaşıyor.
Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi yeni iş alanları yaratılacağı, yaptırımların kaldırılacağı ve ekonominin kurtarılacağı sözü verdi ancak İran'ın yaptırımların kaldırılması karşılığında nükleer anlaşmayı yeniden canlandırma girişimi şimdilik tıkanmış durumda.
İranlı aileler ise gün geçtikçe hızla artan hayat pahalılığı karşısında alım güçlerinin eridiğine şahit oluyor.