Döviz kurlarının ateşinin söndürmek ve piyasada dolarizasyonu engellemek için alınan KKM önlemine rağmen kurların altı ay sonra başladığı noktaya yaklaşması sistem üzerindeki tartışmaların alevlenmesine ve dolar-euro neden yükseliyor sorularının sorulmasına yol açtı.
REKLAMSerbest piyasada dolar perşembe gününe yükselişle başlayarak günün erken saatlerinde 17,2020 liradan, euro ise 18,4410 liradan işlem gördü.
Aralık ayında yürürlüğe giren Kur Korumalı Mevduat (KKM) sisteminin etkisiyle 18 lira seviyelerinden 12 liraya kadar düşen dolar kuru hafta başından beri yaşadığı hızlı yükselişle 17 lirayı aştı.
20 liranın üzerini gördükten sonra gerileyen euro da tekrar 18 liranın üzerine çıktı.
Döviz kurlarının ateşinin söndürmek ve piyasada dolarizasyonu engellemek için alınan KKM önlemine rağmen kurların altı ay sonra başladığı noktaya yaklaşması sistem üzerindeki tartışmaların alevlenmesine ve dolar-euro neden yükseliyor sorularının sorulmasına yol açtı.
Peki ekonomistler kurlardaki yükselişi nasıl açıklıyor?
'Kur boşuna yükselmiyor'
Ekonomist Mahfi Eğilmez kendi sitesinde yayınladığı makalesinde, kurların artışının arkasında dış finansman sıkıntısı olduğunu belirterek bunun da 3 temel nedenden kaynaklandığını vurguluyor. Merkez Bankası döviz rezervleri kısa vadeli borçların çok altında olduğunu; borçların ödenmemesi riskine karşı ödenen CDS priminin 739 baz puanla kabul edilebilir oran olarak belirlenen 300 baz puanın çok üzerine çıktığını; ve Türkiye'nin kredi notunun yatırım yapılabilir seviyenin 3 basamak altında kaldığını vurgulayan Eğilmez, "Görüleceği gibi Türkiye, ölçütlerin hiçbirini tutturamaz durumdadır. Bunun sonucu olarak doğrudan dış sermaye yatırımları gerilemiş, dış borç kullanımı zorlaşmış ve son derecede pahalı hale gelmiş bulunuyor. Kur, boşuna yükselmiyor," ifadelerini kullanıyor.
Paranın kendi başına kıymeti olmadığını onu kıymetli yapanın arkasındaki merkez bankası olduğunu hatırlatan akademisyen ve iktisatçı Refet Gürkaynak, sosyal medya hesabı üzerinden "Merkez bankası olmayınca paranın değeri doğal haline gitmeye başlıyor: sıfır. Paranın değerinin sıfır olması fiyatların sonsuza gitmesi demek. Döviz kuru da bir fiyat," yorumunu yapıyor.
BBC Türkçe'ye yazan Prof. Dr. Selva Demiralp ise bu hafta yaşanan yükselişte bilinen kırılganlıkların yanı sıra iki önemli haberin rol oynadığını vurguluyor. Demiralp'e göre Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın 6 Haziran'daki "faizi düşürmeye devam edeceğiz" açıklamasına kurlar yukarı yönlü tepki veriyor. Diğer açıklama ise Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati'nin hükümetin enflasyonla birlikte büyümeyi tercih ettiğini aksi takdirde faiz artışına gideceklerini söylemesi oldu.
KKM tartışmaları
Merkez Bankası eski baş ekonomisti Hakan Kara sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımlarda, KKM'nin getirisini hesaplamaya çalıştığını ve mart ayı sonundan beri vadesi dolan hesapların yıllık getiri oranının yüzde 63 olduğunu vurguluyor.
Bu oranlarla KKM getirisinin kur değişiminden çok farklı olmadığını vurgulayan Kara, bu nedenle dövizi bozdurmayıp KKM'ye geçmeyenlerin de zarar etmediğini belirtiyor. KKM sisteminin işlemesi için daha cazip hale getirilmesi gerektiğini savunan Kara, şu haliyle bireysel mudiler için sisteme ek teşviklerin getirilmesi gerektiğini ifade ediyor.
Öte yandan KKM sisteminde kurların artmasıyla yükselen açığı finanse eden hazine ve merkez bankasının sırtındaki yükü daha da artırıyor.
Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, AK Parti 30. İstişare ve Değerlendirme Toplantısı’nda “Kur korumalı mevduatın geçtiğimiz cuma günü itibarıyla bütçeye toplam maliyeti 21,1 milyar lira. Biz eğer bu sistemi devreye sokmasaydık zararımız 411 milyar lira olacaktı” ifadelerini kullanmıştı.
Fakat Gelecek Partisi'nden Serkan Özcan'a göre yükün hazine ve merkez bankası tarafından paylaşıldığı sistemin toplam faiz maliyeti 157 milyar liraya ulaştı.