Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres ve Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Başkanı Rafael Grossi Zaporijya'da Çernobil benzeri bir nükleer felaketin yaşanmaması için derhal "askerden arındırılmış güvenli bölge" oluşturulması çağrısında bulundu.
REKLAMBirleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres ve Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Başkanı Rafael Grossi Zaporijya'da Çernobil benzeri bir nükleer felaketin yaşanmaması için derhal "askerden arındırılmış güvenli bölge" oluşturulması çağrısında bulundu.
UAEA uzmanlarının bölgede yaptığı incelemelerin ardından hazırladığı detaylı rapor BM Güvenlik Konseyi toplantısında sunuldu. Rapor hakkında açıklamalarda bulunan Grossi, "Ateşle oynuyoruz ve çok çok büyük bir felaket meydana gelebilir. Bu nedenle raporumuzda tesiste ve çevresinde nükleer açıdan güvenli ve emniyetli bir koruma alanı yaratılmasını öneriyoruz" dedi.
Grossi'nin teklifini destekleyen Guterres de tesis civarında askeri faaliyetlerin durdurulması çağrısında bulundu. Rus ve Ukraynalı tarafları "askerden arındırılmış alan" oluşturulması konusunda anlaşmaya varmasını isteyen Guterres, bu bölgenin güvenli olabilmesi için iki taraftan da taahhütte bulunmasını talep etti.
Guterres, "Bu taahhüt özellikle Rus güçlerinin askeri personel ve ekipmanını bu alandan çekmesini ve Ukraynalı güçlerin de bu alana girmemesini içermeli" dedi.
UAEA'nın raporu Rus askerlerinin ve askeri ekipmanının nükleer tesiste bulunduğunu doğruluyor.
Rusya ve Ukrayna önerinin detaylarını görmek istiyor
Rusya'nın BM nezdindeki büyükelçisi Vassily Nebenzia basına verdiği demeçte askerden arındırılmış bölge oluşturulması önerisinin "ciddi olmadığını" belirtti.
Önerinin detaylarını görmek istediklerini ifade eden Nebenzia, "Ukraynalılar derhal gelir ve her yeri yıkar. Biz savunuyoruz, tesisi koruyoruz" diye konuştu.
Ukrayna Cumhurbaşkanı Vladimir Zelenskiy de her akşam düzenli olarak yayınladığı ulusa sesleniş videosunda UAEA'nın Rus birliklerinin ve askeri ekipmanının varlığını doğrulayan raporunu övdü ve askerden arındırılmış bölge oluşturulması önerisini desteklediklerini ancak detaylarını görmek istediklerini belirtti.
Zelenskiy "Eğer önerinin kapsamı nükleer tesisin bulunduğu alanın askerden arındırılması ise ve bu mantıklı çünkü Zaporijya tesisini radyasyon felaketi noktasına getiren Rus askeri varlığıdır, o zaman askerden arındırılmış koruma alanını destekleyebiliriz" diye konuştu.
UAEA'nın raporunda ne deniyor?
Kim suçlu?
Mart ayı başında Rus güçlerinin kontrolüne geçen Zaporijya nükleer santrali ve civarında tekrar eden saldırılar nükleer felaket korkusunu tetikliyor. Moskova ve Kiev sorumluluğu reddediyor, UAEA'nın raporu da tesiste meydana gelen hasarlardan dolayı suçu her hangi bir tarafa isnat edemiyor.
İnsan hatası
Santral Rusya'nın kontrolünde olmasına rağmen Ukraynalı teknisyenlerce işletiliyor. UAEA raporunda çalışanların sürekli olarak Rus askeri işgalinin yüksek stres ve baskısı altında olmasına ve personel azlığına dikkat çekerek durumun "nükleer güvenlik açısından insan hatası faktörünün artmasına yol açabileceği" uyarısında bulunuyor. Rapor aile desteği de dahil uygun çalışma ortamının yeniden yaratılmasını öneriyor.
Sınırsız giriş izni
Nükleer santraller normalde reaktörleri barındıran ve harcadığı yakıtın aşırı ısınmasını önleyen kritik soğutma sistemlerinin dışarıdan gelen güçle çalışmasına bağlı. Bu sistemlerin kaybının ya erimeye ya da radyasyon sızıntısına yol açma riski bulunuyor.
UAEA raporunda tesisin bazı kritik bölümlerine giriş için Rus işgalci güçlerinden izin gerektiğine dikkat çekiliyor. Bu bölümlerin özellikle harcanan yakıtın tutulduğu soğutma havuzlarının bulunduğu alan olduğu belirtiliyor. UAEA, personelin tesisin her alanına sınırlama olmaksızın girişinin acil durumlarda harekete geçebilmek açısından önemli olduğunu vurguluyor ve izin alma gerekliliğinin kaygı verici olduğuna işaret ediyor
Askeri araçların çekilmesi
Raporu hazırlayan ekip Rus askeri personeli, araç ve ekipmanlarının tesisin farklı alanlarında gözlemlediklerini belirtiyor. Rapor, iki türbin koridorunun zemininde bulunan çeşitli askeri kamyonlar da dahil bu araçların alandan çekilmemesi halinde güvenlik ve emniyet sistemlerinin ve ekipmanın çalışmasını engelleyebileceği uyarısında bulunuyor.
Zaporijya ne kadar güvenli?
Pazartesi günü tesisin Ukrayna'nın ulusal şebekesiyle bağlantısı tamamen kesilmişti. UAEA, Ukraynalı yetkililerden edindiği bilgi doğrultusunda, çalışanların bir top atışı sonucu meydana gelen bir yangını söndürmesini sağlamak için enerji nakil hattının kapatıldığını ifade etti.
Ukrayna Enerji Bakanı tesis çevresindeki çatışmalardan ötürü santralde herhangi bir tamirat yapmanın imkansız olduğuna dikkat çekti.
UAEA tesisin çalışan tek reaktörünün kendi güvenliği ve diğer görevler için elektrik üretmeye devam ettiğini kaydetti.
Kanada'daki bağımsız nükleer enerji uzmanı Mycle Schneider bu durumun tesisin muhtemel bir "ada" şeklinde çalıştığını ve bunun bir nükleer tesise sürekli elektrik arzı sunulabilmesi için çok sağlıksız, istikrarsız ve güvenilmez bir yöntem olduğunu belirtti.
REKLAMİngiltere'deki Sussex Üniversitesi'nden nükleer güvenlik uzmanı Paul Dorfman ise AP haber ajansına verdiği bilgide "Radyasyon koruma personeli, Ukraynalılar, Rus halkı ve orta Avrupa'dakiler için bu günlerin endişe verici zamanlar olduğunu söylemek durumu hafife almak demektir" açıklamasında bulundu.
Uzmanlar Zaporijya'daki reaktörlerin doğal felaketler ve hatta uçak düşmesine karşı dayanacak sağlamlıkta tasarlandığını belirtiyor. Ancak öngörülemeyen çatışmalar sürekli olarak soğutma tesislerini tehdit ediyor.
Ukrayna 1986 yılında Çernobil santralinde meydana gelen patlama sonrası dünyanın en büyük nükleer kazasını yaşamıştı.