Japonya ve Çin ilişkilerinin normalleşmesinin 50. yıl dönümünü kutluyor, ancak iki ülke arasında birçok konuda anlaşmazlık günümüzde de devam ediyor. Asya'nın en büyük iki ekonomisinin gergin ilişkilerindeki temel sorunlar ne?
REKLAMJaponya ve Çin ilişkilerinin normalleşmesinin 50. yıl dönümünü kutluyor, ancak iki ülke arasında birçok konuda anlaşmazlık günümüzde de devam ediyor. Onlar arasında tartışmalı Doğu Çin Denizi adaları ve Pekin'in bölgede artan askeri ve ekonomik etkisi var. Tokyo ve Pekin'in gelişmiş bağlarının bölgenin istikrarı ve refahı için hayati olduğu yorumları yapılıyor.
Asya'nın en büyük iki ekonomisinin gergin ilişkilerindeki temel sorunlar şu şekilde:
Doğu Çin Denizi adaları sorunu
Japonya'da Senkaku ve Çin'de Diaoyu olarak adlandırılan Doğu Çin Denizi'ndeki 5 ada ve 3 kayalıktan oluşan takımadalar üzerinde iki taraf da hak iddia ediyor.
Japonya, bir zamanlar deniz ürünleri fabrikasına ev sahipliği yapan adaların hem tarihsel hem de uluslararası hukuka göre kendi toprağı olduğunu savunuyor. Çin ise bu adaların 1895'te Japonya tarafından "çalındıklarını" ve II. Dünya Savaşı'nın sonunda iade edilmeleri gerektiğini söylüyor.
Birleşmiş Milletler'in (BM) 1982 tarihli Deniz Hukuku Sözleşmesi’nin 76. maddesine göre, her devlet en az 200 deniz mili mesafeye münhasır ekonomik bölge kıta sahanlığına sahip olabiliyor.
Çin, zengin balıkçılık alanları ve deniz altı petrol yataklarıyla çevrili olan adalarda, 1969 BM raporunda kaynakların bulunmasının ilanının ardından "toprak iddiasında" bulundu.
1972'de iki ülke arasında kabul edilen normalleşme bildirisinde konuya atıf yapılmadı. Japonya'nın 2012'de Senkaku adalarını kamulaştırmasından sonra anlaşmazlık arttı. Çin sahil güvenlik ve balıkçı tekneleri bölgede faaliyetlerini sürdürüyor.
Tayvan krizi
Çin, kendi toprağı olarak gördüğü Tayvan'ı gerekirse zorla ilhak edeceğini söylüyor. Japonya, ABD ile birlikte Çin'in Güney Çin Denizi'ndeki artan faaliyetlerini eleştiriyor.
Pekin'in Japonya kıyılarında Rusya ile artan ortak askeri tatbikatları da Tokyo'yu endişelendiren diğer konu. Tokyo, askeri varlığını Okinawa ve Tayvan'ın hemen doğusundaki uzak adalar da dahil olmak üzere güneybatı Japonya'ya kaydırıyor.
Çin, ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi'nin Ağustos ayındaki Taipei ziyaretine tepki olarak Tayvan'ı çevreleyen bölgelerde büyük askeri tatbikatlar düzenledi ve Okinawa yakınlarındaki sulara beş balistik füze fırlattı.
Japonya, Tayvan üzerindeki çatışma korkusuyla "askeri yeteneklerini güçlendirme ve bütçesini artırma" dahil ulusal güvenlik stratejisini gözden geçiriyor.
Savaş ve katliamlar
İki ülke arasında 1930'lardan itibaren çatışmalar yaşandı. Bu durum Japonya'nın 2. Dünya Savaşı'nda yenilmesine kadar devam etti.
Japonya'nın Çin'de gerçekleştirdiği "Nanking Katliamı", kimyasal ve biyolojik silahların kullanımı ve yine Japonya'nın imparatorluk ordusunun gizli biyolojik silah biriminin Mançurya'da insanlar üzerindeki tıbbi deneyleri tarihin 'kara lekesi' olarak değerlendiriliyor.
Tokyo ayrıca, yaklaşık 40 bin Çinli işçiyi, birçoğunun yetersiz beslenme ve istismardan öldüğü Japon madenlerinde ve fabrikalarında çalışmaya zorladı.
Çin, 1972 bildirisinde savaş tazminatı hakkından feragat etti. Bazı uzmanlar, Pekin'in bunu Japonya'nın "özür dilemesi ve Çin'i tek yasal hükümet olarak tanıması" karşılığında yaptığını dile getiriyor.
Japonya, son kırk yılda Çin'e toplam 3,6 trilyon yen (25 milyar dolar) tutarında yardım sağladı.
Yasukuni Tapınağı
Japonya'da yöneticiler düzenli olarak, hüküm giymiş savaş suçluları da dahil 2,5 milyon ölünün anısına Yasukuni Tapınağı'nı ziyaret ediyor. Çin bu tapınağı, Japonya'nın savaş zamanı militarizminin bir sembolü olarak görüyor.
Çin, Japonya'nın 1910-1945 yılları arasında "sömürgeleştirdiği" Güney Kore ile birlikte bakan ve milletvekillerinin yaptıkları ziyaretleri rutin olarak protesto ediyor.
REKLAMEkonomik rekabet
ABD'nin "en büyük müttefiki" olan Japonya, Çin ile önemli bir ticaret ortağı konumunda. Çin, Bölgesel Kapsamlı Ekonomik Ortaklık adı verilen örgüt vasıtasıyla diğer ülkelerle ilişkiler geliştiriyor.
ABD ile birlikte bölgede artan Çin ekonomik etkisine karşı koymanın yollarını arayan Japonya, tedarik zincirleri ve hassas teknolojilerin korunması gibi alanlarda nüfuzunu artırmaya çalışıyor.
Çin ile daha iyi ilişkilerin savunucusu olarak bilinen eski Japon Başbakanı Yasuo Fukuda, Japonya ve Çin arasındaki sürtüşmenin büyük ölçüde ABD-Çin ticaret sorunlarından kaynaklandığını dile getiriyor.