Çin Komünist Partisi'nin (ÇKP) 20'nci Ulusal Kongresi 16 Ekim Pazar günü başkent Pekin'de başlıyor. Kongrede, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping'in görevine üçüncü dönem devam etmesi ve yetkisini güçlendirmesi bekleniyor.
REKLAMÇin Komünist Partisi'nin (ÇKP) 20'nci Ulusal Kongresi 16 Ekim Pazar günü başkent Pekin'de başlıyor. Kongrede, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping'in görevine üçüncü dönem devam etmesi ve yetkisini güçlendirmesi bekleniyor.
Bunun gerçekleşmesi halinde Şi, Mao'dan bu yana iktidarı iki dönemi aşan ilk lider olacak.
Her beş yılda bir düzenlenen ve ülkenin en önemli siyasi toplantısı olan kongreye katılacak yaklaşık 2 bin 300 delege geçtiğimiz ay belirlendi. Yüzde 73'ü erkek, yüzde 27'si kadın temsilcilerden oluşan kongre Çin'in gelecek 5 yıldaki liderliğini ve yönetim kadrolarını şekillendirecek.
1- Kongre ne için yapılıyor?
1949'dan bu yana Çin'i yöneten Çin Komünist Partisi (ÇKP) 1921'de kuruldu. Bugüne kadar düzenlenen 19 kongrede liderlik görevlerinde yer alacak isimler belirlendi.
Bu yıl ülkenin dört bin yanından seçilen 2 bin 296 delege Pekin'de yapılan kongrede yaklaşık 200 kişilik Merkez Komitesi'nin üyelerini belirleyecek.
Bu seçim hangi liderlerin üst görevlere gelebileceği hakkında önemli ipuçları verecek. Asya Toplumu Politika Enstitüsü'nden Christopher K. Johnson, Merkez Komite üyelerinin ne kadarının değişeceğinin Şi'nin ne derece sert bir görev değişimi istediğinin işareti olacağının göstergesi olarak değerlendiriyor. Genellikle üyelerin yüzde 60'ının değişmesi bekleniyor.
Merkez Komite, partinin icra komitesi olan 25 kişilik Politbüro üyelerinin yanı sıra, yalnızca yedi kişiden oluşan, ülkenin en üst düzey liderlik organı ve güç timsali Daimi Komite üyelerini belirleyecek.
Şi'nin üçüncü kez beş yıllık parti genel sekreteri görevini üstlenmesi bekleniyor. Şi, 1980'lerde Mao Zedong benzeri bir diktatörlükten kaçınmak için dönemin lideri ve Deng Şiaoping tarafından getirilen iki dönem sınırlamasını 2018'de kaldırmıştı.
2- Daimi Komite üyeleri kimler?
Mevcut Daimi Komite üyeleri, Şi'nin yanı sıra Başbakan Li Keqiang, i Zhanshu, Wang Yang, Wang Huning, Zhao Leji ve Han Zheng. Parti saflarında o yıllar içinde yükselen bu üst düzey bürokratların dünyanın en kalabalık ülkesindeki önemli siyasi kararlarla ilgili birer oy hakkı bulunuyor.
Ancak Şi en yüksek makamda oturuyor ve sık sık gizlilik içinde yapılan toplantılarda gündemi belirliyor.
Şi'nin delege ve üst düzey yöneticilerin bulunduğu seçim havuzunun belirlenmesinde önemli değişiklikler yaptığını belirten Johnson, "Bu değişiklikler daha fazla şeffaflık ve açık rekabeti güçlendirmek için tasarlanan ilk oturumları alt üst ediyor" şeklinde yorumluyor.
Şi'nin iktidara geldiğinden bu yana sürdürülen büyük yolsuzluk karşıtı kampanya eski bakanların, Politbüro üyelerinin sonunu getirmiş, parti içi görüş ayrılıklarını zayıflatarak rakipleri elimine etmişti.
3- Kimler gidici?
Daimi Komite üyeliği için 68 yaş resmi olmayan emeklilik sınırı olarak kabul ediliyor. Bu yaş sınırı eski Devlet Başknaı Jiang Zemin tarafından yaşlı bir rakibini elemek için getirilmişti.
2002 yılında bu yana Daimi Komite üyelerinin 68 ve üzeri yaştaki üyeleri bu yazılı olmayan kural gereğince görevi bıraktı.
Bu resmi olmayan kuralın yeniden uygulanması durumunda yedi üyeden ikisinin görevden ayrılması bekleniyor. Öte yandan bu kuralın 69 yaşındaki Şi'yi kapsamaması bekleniyor. Böylece komitede Şi'nin yanı sıra 67 yaşındaki Li Keqiang, Wang Yang ve Wang Huning ile 65 yaşındaki Zhao'nun üye olarak kalacak.
Başbakan Li mart ayında başbakanlık görevini bırakacağını açıklamıştı, ancak kendisinin ve 68 yaşına ulaşan diğer üyelerin Daimi Komite üyeliğinde kalıp kalmayacağı bilinmiyor.
Bunun dışında, 25 üyeli Politbüro'nun dokuz üyesinin daha emekli olacağı sanılıyor. Bu görevlerin açığa çıkmasının Şi'nin yakın müttefiklerine seçilme fırsatı doğurması bekleniyor.
4- Kongrede Şi'nin halefi ortaya çıkabilir mi?
Şi, devlet başkanlığının iki dönemle sınırlı olması kuralının yanı sıra, ikinci dönemin sonunda halefin, yani kendisinden sonra devlet başkanlığını görevini devralacak kişiyi işaret gösterme gibi diğer bazı parti kurallarını da kaldırdı.
REKLAMŞi, bu sayede kişisel gücünü pekiştirirken, ne kadar iktidarda kalmayı planladığına dair belirsizliği de güçlendirdi. Bu durum potansiyel haleflerin onayını almak için rekabete girmesine zemin sunuyor.
Çinli lider, geçen yıl üst düzey pozisyonlara yakın müttefiklerini getirdi. 65 yaşındaki yeni Kamu Güvenliği Bakanı Wang Xiaohong bu kişilerden biri. Partinin Şangay lideri Li Qiang da iki aylık tartışmalı Covid-19 kapanmasına rağmen görevini korumayı başardığı için öne çıkan isimlerden olarak görülebilir.
5- Şi, Çin'in en güçlü lideri olmayı sürdürecek mi?
Uzmanlar Şi'nin Mao'dan sonra ülkenin en güçlü lideri olmayı sürdürmesini bekliyor. Parti propagandası geçen sonbaharda Şi'nin mirasını desteklemek için kolları sıvadı, önceki liderlerin başarılarını küçümsemeye ve Şi'yi "ÇKP mitolojisindeki en saygın isimler" arasına yerleştirmeye başladı.
Mao'dan bu yana her Çinli lider kişisel bir siyasi felsefe ya da fikri devler anayasasında sistemleştirdi. Şi'nin siyasi ideolojisini yansıtan "Yeni Çağ'da Çinli Özelliklerle Sosyalizme Üzerine Şi Cinping'in Düşünceleri" 2018'de anayasaya girdi. Şi'nin kendini Mao ile kıyaslama eğiliminde olduğu görüşünü ile getiren uzmanlar, Şi'nin bu ideolojinin ismini kısaltıp "Şi Cinging Düşünceleri" haline getirme arayışında olmasını bekliyor.