NATO'nun Madrid'deki zirvesinde Türkiye, İsveç ve Finlandiya ile silah ambargolarının kaldırılmasını ve iki ülkenin terör örgütü olarak gördüğü PKK ile Ankara'nın 2016’daki darbe girişiminden sorumlu tuttuğu Gülen hareketinin üyelerine karşı önlem almalarını öngören bir anlaşma yaptı.
REKLAMTBMM Dışişleri Komisyonu, bazı NATO müttefiklerini hayal kırıklığına uğratan ve sonunda Ankara’nın bazı tavizler aldığı 18 aylık gecikmenin ardından ittifakın genişlemesine yönelik son adım olarak görülen İsveç'in ittifaka üyeliğini bugün tartışacak.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan geçen yıl mayıs ayında hem İsveç'in hem de Finlandiya'nın askeri ittifaka katılma taleplerine itiraz etmişti.
Bu iki ülke Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinin ardından NATO’ya üyelik talebinde bulunmuştu.
Türkiye, Finlandiya'nın başvurusunu nisan ayında onayladı ancak NATO üyesi Macaristan ile birlikte İsveç'i bekleterek, Stockholm'ün Ankara’nın terörist olarak tanımladığı kişilere karşı daha fazla adım atmasını istedi.
Reuters yaptığı analizde, Stockholm, Helsinki, Washington ve diğer NATO üyelerinin Ankara'nın endişelerini gidermek için yaptıklarını özetledi.
Erdoğan için zafer mi?
Dış politika uzmanlarına göre Türkiye'nin Batı ile ilişkilerinde gerginlik yaratsa da son gelişme Erdoğan için jeopolitik zafer olarak görülüyor.
İsveç ve Finlandiya hangi tavizleri verdi?
Geçen yıl Madrid'de düzenlenen NATO zirvesinde Türkiye, İsveç ve Finlandiya ile silah ambargolarının kaldırılmasını ve iki ülkenin terör örgütü olarak gördüğü PKK ve 2016’daki darbe girişiminden sorumlu tuttuğu Gülen hareketinin üyelerine karşı önlem almalarını öngören bir anlaşma yaptı.
Stockholm geçen yıl, Türkiye'ye askeri teçhizat ihracatı yasağını şirket veya ürün ayrıntılarını açıklamadan kaldırdı.
İsveç, haziran ayında, anlaşmanın kendi payına düşen kısmını yerine getirdiğini belirterek, PKK’ya üye olmayı yasadışı hale getiren yeni bir terörle mücadele yasa tasarısını kabul etti.
İsveç'te son aylarda yüksek bir mahkeme, Ankara'nın Gülen hareketi üyesi olduğunu söylediği iki Türk'ün iadesini engellerken, temyiz mahkemesi ise, Avrupa Birliği ve ABD tarafından da terör örgütü olarak kabul edilen PKK'yı finanse etmeye teşebbüs eden bir kişinin mahkumiyetini onadı.
Bunlardan ayrı olarak Adalet Bakanı Gunnar Strommer, Türkiye ve çoğunluğu Müslüman olan diğer ülkelerdeki eleştirilere yanıt olarak, İsveç'in, insanların Müslümanların kutsal kitabı Kur'an'ı halkın önünde yakmasını engellemek için yasayı değiştirip değiştiremeyeceğini araştırdığını söyledi.
Finlandiya ise geçen yıl Türkiye'ye silah ihracatı izinlerini duruma göre vermeyi değerlendirmeyi kabul etti. Yaklaşık bir yıl süren bekleyişin ardından Ankara, Helsinki'nin NATO’ya üyelik talebini onayladığını açıkladı.
NATO’nun diğer üyeleri neler yaptı?
Erdoğan temmuz ayındaki NATO zirvesinde İsveç'in üyeliğine Ankara’nın yeşil ışık yakacağına yönelik sinyali vermesinin ardından NATO üyesi Kanada, optik ekipmanlar da dahil olmak üzere insansız hava aracı parçaları üzerindeki ihracat kontrollerinin kaldırılması konusunda Türkiye ile müzakerelerin yeniden başlatılmasını sessizce kabul etti.
Hollanda ise Türkiye'ye silah sevkiyatına ilişkin kısıtlamaları kaldırdı.
Temmuz ayında Türk ve İsveçli liderler arasında yapılan toplantının ardından Genel Sekreter Jens Stoltenberg, NATO'nun terörle mücadele için özel bir koordinatör atayacağını duyurdu.
Stoltenberg, ekim ayında bu göreve Genel Sekreter Yardımcısı Thomas Goffus'u atadı.
ABD’nin Türkiye’ye F-16 sevkiyatı
Bu süreç içerisinde Washington'un Ankara'nın 20 milyar dolar değerindeki F-16 savaş uçağı ve 79 modernizasyon kiti satın alma talebini onaylayıp onaylamayacağı en önemli tartışma konusu oldu.
Erdoğan'ın temmuz ayında İsveç'in NATO'ya katılımına yeşil ışık yakmasından bir gün sonra Beyaz Saray, Kongre ile istişare halinde F-16'ların Türkiye'ye sevkiyatına izin verileceğini söyledi.
REKLAMErdoğan geçen ay İsveç'in NATO teklifini değerlendirilmek üzere TBMM’ye gönderirken, Washington'un F-16'ların onayını İsveç'in üyeliğiyle ilişkilendirdiğini söyledi.
Ankara, 2021’de ABD’den F-16 satın alma talebinde bulundu. Ancak Türkiye'nin NATO’nun genişlemesini geciktirmesi ve insan hakları sicili nedeniyle ABD Kongresi'nde itirazlarla karşılaştı.
ABD yönetimi daha önce Türkiye’nin Rusya’dan S-400 satın almasının ardından Ankara’yı F-35 savaş uçağı üretimi projesinden çıkartırken, F-16 sevkiyatını da geciktirme yoluna gitmişti.
TBMM Dışişleri Komisyonu İsveç'in üyelik tasarısını desteklerse, TBMM Genel Kurulu, önümüzdeki günler ve haftalar içinde nihai bir oylama yapacak.
NATO Dışişleri Bakanları, son durumu görüşmek üzere 28-29 Kasım'da Brüksel'de toplanacak. Macaristan da henüz İsveç'in teklifini onaylamadı.
REKLAMTBMM’nin Başkanı Numan Kurtulmuş, salı günü İsveçli mevkidaşına, onayın "mümkün olan en kısa sürede" tamamlanmasını umduklarını söyledi
Erdoğan, İsveç’in üyeliğiyle ilgili tasarıyı ekim ayında sunduğundan bu yana, TBMM’nin onayının alınmasını kolaylaştırmaya çalışacağını söyledi ancak Stockholm'ün hala Kürt militanlara karşı yeterince önlem almadığını da sözlerine ekledi.
İsrail-Hamas çatışması nasıl etkiler?
Bu arada dış politika uzmanları arasında İsrail'in Gazze'deki Hamas'a karşı savaşının ABD-Türkiye ilişkilerini gerginleştirebileceği ve NATO'nun genişlemesini karmaşıklaştırabileceğini düşünenler bulunuyor.
Erdoğan'ın, Hamas'ın bir terör örgütü değil, Filistin topraklarını korumak için savaşan bir özgürlük grubu olduğunu söylemesinin ardından, ABD Kongre’sinin 47 üyesi, Beyaz Saray’a Hamas'ı desteklemedeki rolünden dolayı Türkiye'yi sorumlu tutma çağrısında bulundu.