Hollanda'da seçmenler 22 Kasım'da kritik seçimler için sandık başında.
REKLAMHollanda'da en uzun süre görev yapan Başbakan Mark Rutte, bu ay yapılacak seçimlerle birlikte 13 yıllık görev süresinin ardından istifa ediyor.
Rutte bu açıklamayı temmuz ayında hükümetinin çökmesi ve Hollanda'nın beklenmedik bir seçim kampanyasına sürüklenmesinin ardından yapmıştı.
Ülke 22 Kasım'da iki yıl erkene alınan genel seçimle sandık başına gidiyor.
İşte Hollanda'nın siyaseti, partileri, kişilikleri ve bu Avrupa ülkesi sandık başına giderken gündemde olan konular hakkında bilmeniz gereken her şey:
Buraya nasıl geldik?
Ülkeyi hükümet krizlerinden uzakta tutma becerisi nedeniyle 'Teflon Mark' ya da sade yaşam tarzı nedeniyle 'Bay Normal' lakaplarıyla anılan Rutte'nin istifası ülke için bir dönemin sonu anlamına geliyor.
Üç dönem görev yaptıktan sonra, dördüncü koalisyon hükümetini düşüren dönüm noktası "göç" oldu.
Başbakan aylardır Hollanda'ya yeni göçmen akışını azaltmak için bir önlem paketi üzerinde çalışıyordu.
Ancak koalisyon hükümeti içinde aile birleşiminin sınırlandırılması ve iki kademeli bir iltica sistemi oluşturulması konusunda yaşanan anlaşmazlıklar başbakanın havlu atmasına neden oldu.
İktidar koalisyonundaki dört partiden ikisi -Demokratlar 66 (D66) ve Hristiyan Birliği (CU) - tasarıya karşı çıkarken, diğer ikisi -VVD ve Hristiyan Demokrat Parti (CDA)- tasarıyı destekledi.
Tasarının amacı, ülkedeki sığınmacılara katılmasına izin verilen aile üyelerinin sayısını azaltmak ve ailelerin yeniden bir araya gelmeden önce iki yıl beklemelerini sağlamaktı.
Koalisyonun dağılmasından birkaç gün sonra Rutte şu açıklamayı yaptı: "Bir sonraki seçimlerde partimin (sağ liberaller, VVD) lideri olarak yer almayacağım."
Antwerp Üniversitesi Medya, Hareket ve Siyaset Araştırma Grubu'nda doktora sonrası araştırmacı olarak görev yapan Philippe Mongrain Euronews'e yaptığı açıklamada, "Rutte'nin siyasi skandallardan kurtulma ve aşırı sağı savuşturma becerisinin yanı sıra uzlaşı sağlama yeteneği, 'yönetim tarzı' ve pragmatik siyaset yapma biçimi, görevde uzun süre kalmasını açıklayan başlıca nedenler arasında yer alıyor." şeklinde konuştu.
Mongrain sözlerini "Rutte, Avrupa'nın en parçalı parti sistemlerinden birinde uzlaşmaya istekli olduğunu göstererek ve gerektiğinde ideolojik esneklik sergileyerek iktidarda kalmayı başardı. Belki halefleri de benzer bir yol izleyecek. Belki de izlemeyecek." şeklinde sürdürdü.
Şimdi asıl soru şu: Rutte'den sonra Hollanda siyasetini kim şekillendirecek?
Hollanda seçim sistemi nasıl işliyor?
Diğer Avrupa ülkelerinin aksine Hollanda'da seçimler genellikle çarşamba günleri yapılıyor. Bunun nedeni seçmen katılımını artırmak.
Hollanda'da kullanılan açık liste sisteminde, her parti oy pusulasında bir aday listesi sunuyor ve vatandaşlar hangi adaya oy vereceklerini seçebiliyor.
Hollanda Temsilciler Meclisi'nde bir sandalye kazanmak için bir partinin karşılaması gereken tek baraj, kullanılan geçerli oy sayısının meclisteki sandalye sayısı olan 150'ye bölünmesi. Böyle bir barajın olmaması AB'de nadir görülen bir durum.
Hollanda hükümetinin seçmen sayfasına göre, Aruba, Curaçao ve Sint Maarten adalarında yaşayan Hollandalılar ancak en az 10 yıldır Hollanda'da yaşıyorlarsa veya bu adalardan birinde Hollanda kamu hizmetinde çalışıyorlarsa oy kullanabilirler.
REKLAMİkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana ülkede yeni bir koalisyon kurulması ortalama 94 gün sürdü ancak son kabine savaş sonrası tarihin en uzun sürede kurulan kabinesi oldu. Anlaşmaya varmak için 299 gün süren müzakereler yapıldı.
Kamuoyu yoklamaları, bir sonraki seçimden sonra bir koalisyon hükümeti kurmak için en az üç siyasi partiye ihtiyaç duyulacağını gösteriyor.
Önde gelen partiler hangileri?
Parlamentonun alt kanadındaki 150 sandalye için yapılacak oylama, Rutte'nin dördüncü iktidar koalisyonunun kilit üyelerinin de siyaseti bıraktıklarını açıklamalarının ardından yeni bir liderler kuşağının habercisi olacak.
Siyaseti bırakacaklar arasında ülkenin başbakan yardımcısı ve sol-liberal D66 partisinin lideri Sigrid Kaag da yer aldı. Kaag bu kararı, görevdeyken defalarca aldığı tehditlerin ailesi üzerindeki etkisi nedeniyle aldı.
Seçimlere katılan 26 siyasi partiden sadece 17'si şu anda Parlamento'da temsil ediliyor.
REKLAMMongrain, "Hollanda seçimleri Batı Avrupa'daki en istikrarsız seçimler arasında yer alıyori" diyor.
Araştırmacıya göre, 2021 seçimlerinin aksine, iktidardaki VVD'nin şu anda iki yakın rakibi var:
Eski bağımsızlardan, uzun süredir Hıristiyan Demokrat Milletvekili olan Pieter Omtzigt tarafından ağustos ayında kurulan yeni merkez sağ ve düzen karşıtı Nieuw Sociaal Contract (Yeni Toplumsal Sözleşme, NSC) ve temmuz ayında kurulan ve Avrupa Komisyonu eski başkan yardımcısı Frans Timmermans tarafından yönetilen, İşçi Partisi ve Yeşil Sol'un ortak listesi.
I&O Research tarafından yapılan son anket bu üç partinin iktidar için yarıştığını gösteriyor: Pieter Omtzigt'in NSC'si yüzde 27, eski başbakanın partisi VVD yüzde 26 ve Yeşil Sol ile İşçi Partisi koalisyonu yüzde 25 oy oranına sahip.
Mongrain, "Eski başbakanın partisi VVD çok iyi bir konumda değil ancak başbakanlık kesinlikle ulaşılamaz değil, özellikle de Omtzigt partisinin başarılı olması halinde başbakanlığı almayı reddetmiş gibi göründüğü için." diyor ve ekliyor:
REKLAM"Omtzigt'in yeni partisi VVD, CDA ve D66 dahil olmak üzere çeşitli partilerden seçmen çekiyor, bu da en azından kısmen bu partilerin oy verme tercihi anketlerindeki hayal kırıklığı yaratan performansını açıklayabilir."
Çiftçi-Vatandaş Hareketi (BoerBurgerBeweging, BBB) son bölgesel seçimlerde güçlü bir çıkış yapan bir diğer parti.
Rutte hükümetinin iklim değişikliği karşıtı politikaları ülkenin çiftçilerini etkiledi ve çiftçiler protesto için güçlü bir şekilde harekete geçti.
Omtzigt kimdir ve neden Hollanda siyasetini sarsıyor?
Pieter Omtzigt Hollanda'nın en popüler muhafazakâr siyasetçilerinden biri ve NSC adlı siyasi partisini sadece iki ay önce kurmuş olmasına rağmen pek çok kişi seçimleri kazanacağına inanıyor.
Teknokrat siyasetçi ülkeye radikal bir değişim getirmek istiyor: 49 yaşındaki siyasetçi gazetecilere verdiği bir demeçte "Biz ideallerimizi gerçekleştirmek istiyoruz, iktidar için iktidar peşinde koşmak değil." ifadelerini kullandı.
REKLAMPopülaritesinin temelinde karizması ve siyaset kurumuna karşı verdiği mücadele yatıyor.
Şu anda bağımsız olan eski CDA Milletvekili, partisi hakkında eleştirel bir rapor yazdıktan sonra partisinden ayrıldı.
Omtzigt, 2021'de Rutte hükümetinin çökmesine yol açan çocuk yardımı skandalının ortaya çıkarılmasında kilit bir rol oynadı.
Hollanda vergi makamları, vergi dolandırıcılığını tespit etmek amacıyla risk profilleri oluşturmak için bir algoritma kullanmıştı. Bu göstergelere dayanarak, yetkililer aileleri sadece dolandırıcılık şüphesiyle cezalandırdı.
En dezavantajlı kesimlerden on binlerce aile ödeyemeyecekleri borçlarla baş başa kaldı.
REKLAMOlanları açığa çıkarma ve siyasi skandalları araştırma konusundaki geçmişi onu yükselen bir yıldız olarak konumlandırdı. Peki bu seçimlerde başarılı olabilecek mi?
Seçmenlerin aklında ne var?
AD Nieuws tarafından yapılan son araştırmaya göre, Hollandalı seçmene geceleri uykularını kaçıran şeyin ne olduğu sorulduğunda, üç sorun öne çıktı: satın alma gücü, göç ve Hollanda sağlık sistemi.
Mongrain'in de belirttiği gibi, Hollanda istatistik kurumuna göre, yılın başında yüzde 20'ye yaklaşan aylık gıda enflasyonu şu anda yüzde 10 civarında ve bu da Hollandalı tüketiciler için önemli bir yük.
Mongrain, "Tüketicilerin satın alma gücünü korumak ve sağlık sistemini finanse etmek için, birçok seçmen göçte kesintiye gitmeyi kamu fonlarını serbest bırakmak için uygun bir çözüm olarak görüyor." diye ekliyor.
AD tarafından yapılan ankete katılan seçmenlerin yüzde 40'ından fazlası, sığınmacıları ülkeye yerleştirme sistemi ve göçle ilgili diğer maliyetler için çok fazla para harcandığına inanıyor.
REKLAMKonut sıkıntısı, enerji dönüşümü ve iklim değişikliği de bu ay sonunda yapılacak seçimler öncesinde seçmenlerin gündeminde.