Guterres BM Güvenlik Konseyi Üyelerini derhal insani ateşkes talep etmeye çağırdı. Genel Sekreter bunu BM Sözleşmesi'nin çok nadir kullanılan 99'uncu maddesini yürürlüğe sokarak yaptı
REKLAMGazze'de yoğunlaşan İsrail saldırıları ve artan sivil kayıpları karşısında, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres bu hafta Güvenlik Konseyi'ni yaklaşmakta olan “insani felaket” konusunda uyarmak için nadiren kullanılan bir yetkiye başvurdu.
Guterres BM Güvenlik Konseyi Üyelerini derhal insani ateşkes talep etmeye çağırdı.
Genel Sekreter bunu BM Sözleşmesi'nin çok nadir kullanılan 99'uncu maddesini yürürlüğe sokarak yaptı. En son yarım asır önce kullanılan bu madde, genel sekreterin uluslararası barış ve güvenliği tehdit ettiğine inandığı konularda konseyi bilgilendirebileceğini söylüyor.
99'uncu madde nedir ve Guterres neden bu maddeye başvurdu?
99'uncu madde Birleşmiş Milletler Sözleşmesinin yani bir başka deyişle BM anayasasının bir hükmü. BM'nin en üst düzey diplomatı olan genel sekreterin, "kendi görüşüne göre uluslararası barış ve güvenliğin korunmasını tehdit edebilecek her türlü konuyu" Güvenlik Konseyi'nin dikkatine sunabileceği belirtiliyor.
BM'deki gerçek gücün 193 üye ülkenin ve daha da özelinde Güvenlik Konseyi'nde görev yapan 15 ülkenin elinde olması nedeniyle bu madde genel sekretere güçlendirici bir ek yetki veriyor.
99'uncu madde son derece nadir kullanılıyor. En son 1971'de Bangladeş'in kurulmasına ve Pakistan'dan ayrılmasına yol açan çatışmalar sırasında kullanıldı.
Guterres, Gazze'deki durumun, bölgedeki insani sistem ve sivil düzenin "tamamen çökmesi" riskiyle karşı karşıya olduğunu düşündüğü için 99'uncu maddeyi devreye soktu.
ABD'nin veto gücü karşısında bu ne kadar etkili olabilir?
Arap ve İslam ülkeleri Guterres'in mektubunu hemen takip etti.
Güvenlik Konseyi'ndeki Arap temsilcisi Birleşik Arap Emirlikleri, çarşamba günü geç saatlerde Güvenlik Konseyi üyelerine acil insani ateşkes çağrısında bulunan kısa bir karar dağıttı. Bu kararı Güvenlik Konseyi toplantısında oylamaya sunmayı planlıyorlar.
İsrail'in en yakın müttefiki olan ve kararları veto etme yetkisine sahip olan ABD, ateşkesi desteklemiyor. Salı günü ABD Büyükelçi Yardımcısı Robert Wood, Güvenlik Konseyi'nin İsrail-Gazze savaşındaki rolünün, yürütülen önemli diplomasinin önüne geçmek olmadığını ve Güvenlik Konseyi kararının şu anda "faydalı olmayacağını" söyledi.
Bu sözler muhtemel bir vetoya işaret ediyor ancak ABD henüz olumlu ya da olumsuz bir pozisyon açıklamadı
Bu durumda çağrının anlamı var mı?
Guterres, Gazze'deki insani sistemin ve insani operasyonların çöktüğüne inanıyor.
Mektubunda ayrıca "İsrail Savunma Kuvvetlerinin sürekli bombardımanı altında ve barınak ya da hayatta kalmak için gerekli temel unsurlardan yoksun olan mevcut durumda, çaresiz koşullar nedeniyle kamu düzeninin yakında tamamen bozulacağını ve sınırlı insani yardımın bile imkansız hale geleceğini tahmin ediyorum," uyarısında bulunuyor.
Bir felaketin yaklaştığını düşünen Guterres, olası salgın hastalıklara ve Filistinlilerin kitlesel olarak komşu ülkelere göç etmesine işaret ederek durumun daha da kötüleşebileceğini söyledi.
Önceki genel sekreterler, uluslararası barış ve güvenliğe yönelik gördükleri tehditleri, 99'uncu maddeye değinmeden Güvenlik Konseyi'ne getirmişlerdi. Bu olarlara örnek olarak 1960'taki Kongo, Kasım 1979'da İran'da başlayan ABD rehine krizi, 1980'deki İran-Irak savaşı ve daha yakın zamanda 2017'de Myanmar krizi gösterilebilir.
Önceki genel sekreterlerin çoğu artık öldü ve neden 99'uncu maddeyi devreye sokmadıkları bilinmiyor. Fakat Guterres, hem Hamas'ın İsrail'e yönelik saldırıları hem de Gazze'deki Filistinli sivillerin yüksek ölüm oranları konusunda oldukça açık sözlü davrandı.