Türkiye, 2023 yılında Avrupa çapında en çok kömür kullanan ülke olarak Almanya'yı yakaladı, Polonya'yı geride bıraktı.
REKLAMÇevre ve iklim alanında çalışan düşünce kuruluşu Ember, Türkiye'nin 2024'te lider Almanya'yı da geride bırakarak Avrupa'nın en büyük kömür yakan ülkesi olma yolunda ilerlediğini açıkladı.
Kuruluşun derlediği son verilere göre Türkiye 2023 yılında kömürden 117,6 terawatt saat (TWh) elektrik üreterek 118 milyon ton karbondioksit ve ilgili gazların salımına neden oldu.
Böylece Türkiye bir yandan Avrupa'nın en büyük kömür yakıtlı elektrik üreticisi olan Almanya'nın 117,9 TWh'lik üretimini yakalarken diğer yandan da Avrupa'nın kömüre en bağımlı elektrik sistemine sahip olan Polonya'nın 97 TWh'lik üretimini büyük ölçüde aştı.
Ember, Türkiye'nin elektrik üretiminde kömüre yönelmesinin başlıca sebebini ise yüksek enflasyon nedeniyle pahalı doğal gaz alımlarını azaltarak daha ucuz kömüre yönelen elektrik üreticilerine bağlıyor.
Öte yandan, hem Almanya hem de Polonya 2023 yılında kömür üretiminde yıllık bazda ciddi düşüşler kaydetmiş durumda. İki ülke ayrıca ileriye dönük olarak elektrik üretiminde yenilenebilir enerji kullanımının artacağı, kömür kullanımının ise azaltılacağı sözünü verdi.
Buna karşılık, 2023 yılı Türkiye'nin kömür yakıtlı elektrik üretiminde üst üste ikinci yıllık artışa işaret ediyor ve Türk enerji üreticileri, ülke dünyanın en yüksek enflasyon oranlarından biriyle boğuşurken ucuz kömürü diğer elektrik üretim biçimlerine tercih etmeye devam edecek gibi görünüyor.
Kömürün ulusal elektrik üretimindeki payı yüzde 37'ye çıktı
Elektrik üretiminde büyük ölçüde yakıt ithalatına bağımlı olan enerji üreticileri için, hızla yükselen faiz oranları ve zayıflayan para biriminin birleşimi, doğal gaz alımlarında, özellikle de yüksek fiyatlı sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ithalatında yavaşlamaya neden oldu.
Küresel ticaret istihbarat şirketi Kpler'in gemi takip verilerine göre, Türkiye'nin LNG ithalatı 2023'te 2022'ye kıyasla yüzde 8,2 azaldı ve 2019'dan bu yana en düşük seviyeye geriledi.
Azalan gaz ithalatının bir sonucu olarak, doğal gazlı elektrik üretimi 66 TWh'nin biraz üzerinde gerçekleşti ve elektrik üreticileri doğal gaz kullanımını son 4 yılın en düşük seviyesine indirmek zorunda kaldı.
Ember verilerine göre, elektrik şirketleri gaz açığını telafi etmek için kömür santrallerinde elektrik üretimini yıllık yüzde 3,5 artırarak yeni bir rekora imza atarken, kömürün ulusal elektrik üretimindeki payını 2022'deki yüzde 35,4 seviyesinden yüzde 37'ye yükseltti.
Kömür ithalatında durum ne oldu?
Kpler verilerine göre, Türkiye'nin toplam kömür ithalatı yıl boyunca yaklaşık 39,3 milyon metrik ton ile büyük ölçüde sabit kaldı.
Ancak bu ithalatın yapısı, Ukrayna'nın işgalinin ardından 2022 yılında Avrupa Birliği üye ülkeleri tarafından yaptırıma tabi tutulmasından bu yana enerji ihracatında yüksek indirimli fiyatlar sunduğu bilinen Rusya'ya yönelik alımlarda büyük bir değişim olduğunu gösteriyor.
Kpler'e göre, Türkiye'nin Rusya'dan yaptığı toplam kömür ithalatı geçen yıl bir önceki yıla göre yüzde 25 artarak 22,8 milyon tona yükseldi.
Rusya aynı zamanda Türkiye'nin kömür ihracatının yüzde 58'ini gerçekleştirdi. Bu oran 2022'de yüzde 46, 2018'de ise yüzde 20'nin altındaydı.
Rus kömürüne daha fazla yer açmak için Türkiye'nin Kolombiya, Güney Afrika, Avustralya ve Kuzey Amerika'dan ithalatı geçen yıl azaldı ve toplam kömür ithalat hacimleri büyük ölçüde sabit kalmasına rağmen ithalatçılar için muhtemelen önemli tasarruflar sağladı.
2024 için öngörüler
Güneş ve rüzgar gibi yenilenebilir kaynaklardan gelen arz artmaya devam etse bile, enerji şirketlerinin yükselen maliyetlerin baskısı altında kalmaya devam etmesi ve Rus kömürünün 2024 yılında da Türkiye'nin elektrik üretiminin temel direği olmayı sürdürmesi öngörülüyor.
Almanya'daki kömür yakıtlı üretimin yatay seyretmesi halinde, Türkiye'nin bu yıl Avrupa'nın en büyük kömür yakıtlı elektrik üreticisi olarak ortaya çıkması ve devam eden enerji dönüşümü çabalarında yeni bir odak noktası haline gelmesi olası görülüyor.