TÜİK 2023 yılı sonunda resmi enflasyonun 64.8 iken tüketicilerin hissettiği enflasyonun yüzde 96 olduğunu açıkladı.
REKLAMMuhalefet partileri ve uzmanlar uzun süredir TÜİK’in açıkladığı resmi enflasyonun doğru hesaplanmadığını ve gerçek enflasyonun daha yüksek olduğunu savunuyor. Ekonomim haber sitesinin "Hissedilen enflasyon açıklananın 2 katı" başlıklı haberi bu tartışmaları daha da alevlendirdi. TÜİK, "2023 yılı sonunda TÜFE yıllık değişim oranı yüzde 64.77 iken, tüketicilerin tahmini yüzde 96’dır" açıklamasını yaptı.
Hissedilen veya algılanan enflasyon nedir? Hissedilen enflasyon nasıl hesaplanıyor? Ölçülen enflasyon ile hissedilen enflasyon arasındaki fark Avrupa’da nasıl?
TÜİK’in açıklamasına göre resmi enflasyon (TÜFE) her ay 81 il 228 ilçe kapsamında 565 bin fiyat derlenerek uluslararası standartlara göre ölçülüyor.
Algılanan/hissedilen enflasyon ise anket yoluyla kişilerin verdikleri yanıtlara dayanıyor. Bu anketi gerçekleştiren de yine TÜİK.
Tüketici Eğilim Anketi kapsamında vatandaşlara “Geçen 12 aylık dönemde tüketici fiyatlarının yüzde kaç arttığını/azaldığını düşünüyorsunuz? Lütfen tahmini oran veriniz.” sorusu yöneltiliyor.
TÜİK açıklamasında “Tüketicinin enflasyon tahmini ile TÜFE'nin farklılaşması son derece doğaldır. Algılanan enflasyon ile TÜFE arasındaki oransal fark Avrupa Birliği ülkelerinde 5 ila 6 kata kadar çıkarken, ülkemizde bu farklılaşma çok daha düşüktür.” yorumunda bulundu.
TÜİK’in 2023 yılı için açıkladığı ölçülen ve hissedilen enflasyon farkı yüzde 31 puan. Ekonomim sitesinin haberine göre hissedilen enflasyon yüzde 127. Bu durumda fark yüzde 62 puan.
Ölçülen-hissedilen enflasyon farkı yakın zamanda da gündeme gelmiş ve Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı tarafından yayımlanan Dezenformasyon Bülteni’nde bu konuda kapsamlı bir grafik yer almıştı.
Enflasyon farkı 2021 sonunda 40 puana dayanmıştı
26 Aralık 2022 - 1 Ocak 2023 tarihli Dezenformasyon Bülteni’ne göre bu fark 2021 yılı sonunda yüzde 40 puan seviyesini zorlamıştı.
Ancak 2022 yılında enflasyon rekor kırarken bu farkın yüzde 20 puan seviyesine düşmesi izaha muhtaç.
Dezenformasyon Bülteni “Hissedilen enflasyon, kişiden kişiye gelir ve tüketim alışkanlıklarına göre değişmektedir” açıklamasında bulunmuştu.
AB’de ölçülen-hissedilen enflasyon farkı?
AB Komisyonu’nun paylaştığı verilere göre AB ve Euro bölgesinde hissedilen enflasyon son 20 senede her zaman ölçülen enflasyondan yüksek oldu.
Ancak enflasyon AB ve Euro bölgesinde 2022 yılındaki dalgalanma hariç istikrarlı seyrediyor.
2023’ün üçüncü çeyreğinde AB’de ölçülen enflasyon yüzde 5,67 olurken hissedilen enflasyon yüzde 17,58 oldu.
Grafikte görüldüğü üzere enflasyon farkı yüzde puan olarak önceki yıllarda çok daha düşük seyretmişti.
Euro bölgesinde ise Ekim 2023’te ölçülen enflasyon yüzde 2,9 iken hissedilen enflasyon yüzde 15,6 oldu.
Ölçülen ve hissedilen enflasyon neden farklı?
Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) hazırladığı Euro bölgesi istatistikleri sayfasına göre ölçülen ve hissedilen enflasyon farkının ana sebepleri şöyle:
Fiyat artışları, sabit veya azalan fiyatlara kıyasla daha fazla dikkatimizi çeker ve hafızamızda daha uzun süre kalır.
Sık sık cebimizden yaptığımız alışverişler için ödediğimiz fiyatlara, seyrek alışverişler ve otomatik ödemeler için ödediğimiz fiyatlardan daha fazla dikkat ediyoruz.
Fiyat gelişmelerinin hepsi aynı değildir. Sadece artan fiyatları fark edip azalanları fark etmezseniz, enflasyon algınız ölçülen enflasyondan farklı olabilir.
Tüketim alışkanlıklarınızın, “kişisel” enflasyon oranınız üzerinde etkisi vardır.
Enflasyon oranları, fiyatlarda bir önceki yıldaki seviyelerine kıyasla meydana gelen değişiklikleri yansıtır, ancak bizim hafızamız daha eskiye dayanır.
Ölçülen fiyatlardaki değişiklikler, ürün kalitesi veya miktarındaki değişikliklerden de kaynaklanabilir.
Uzmanlardan karşılaştırmaya tepki
Öte yandan TÜİK Türkiye’yi Avrupa ile kıyas ederken puan farkı yerine “kat” olarak ifade etmesine uzmanlar ve akademisyenler tepki gösterdi.
Uğur Gürses “Enflasyon gibi bir ölçümde yüzdelik oranların birbirine uzaklığı kat olarak ifade edilmez, puan farkı olarak ifade edilir. TÜİK gibi istatistik kurumu bunu böyle yaparsa istatistik öğrencilerine ne anlatılacak?” yorumunu yaptı.
REKLAMTÜİK'in bu karşılaştırması sosyal medyada eleştiri topladı.
Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi (DİSK-AR) da TÜİK’ten algılanan enflasyon verilerin tamamının açıklamasını istedi ve şu paylaşımda bulundu:
"Yaptığımız çeşitli girişimlere rağmen hissedilen/algılanan enflasyon verilerine henüz ulaşamadık. TÜİK’in yapması gereken tıpkı başka ülkelerde olduğu gibi hissedilen/algılanan ve beklenen enflasyon verisini düzenli olarak kamuoyuna açıklamaktır"