1991 yılına kadar Sovyetler Birliği'nin bir parçası olarak Moskova'dan yönetilen 3,7 milyon nüfuslu Gürcistan, uluslararası ilişkilerinde bir dönüm noktasında bulunuyor.
REKLAMGürcistan'da halk, hükümetin geçen yıl kitlesel gösterilerin ardından rafa kaldırdığı 'yabancı etkinin şeffaflığı' olarak tanımlanan "yabancı ajanlar" yasa tasarısını yeniden gündeme getireceğini açıklamasından bu yana parlamento binası önünde protesto gösterileri düzenliyor.
Peki Gürcistan'da neler oluyor, halk protestoları neyi reddediyor ve bu durum neden ülke için önemli? Bu soruların yanıtlarını öncelikle "Yabancı etki ajanları" yasası olarak ün salan tasarıda aramak gerekiyor.
'Yabancı etki ajanları' yasa tasarısı nedir ve kimler istiyor?
'Yabancı Etkinin Şeffaflaştırılması' kanun tasarısı, fonlarının yüzde 20'sinden fazlasını yurt dışından alan tüm kuruluşların yabancı etki ajanı olarak kayıt yaptırması ve buna uymayanların para cezasına çarptırılmasını öngörüyor.
İktidardaki Gürcü Hayali Partisi, Amerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) 1938 yılında kabul edilen FARA'yı (Foreign Agents Registration Act / Yabancı Ajanlar Kayıt Yasası) model aldığını iddia ediyor.
FARA, ABD'de faaliyet gösteren yabancı hükümetler, politik gruplar veya bireylerin, Amerikan halkına veya hükümetine karşı faaliyetlerini ve finansman kaynaklarını açıkça bildirmelerini gerektiriyor.
Gürcü Hayali Partisi, yasanın, şeffaflığı teşvik etmek ve yabancılar tarafından dayatılan "sözde liberal değerlerle" mücadele etmek için gerekli olduğunu öne sürüyor.
Kim, neden karşı çıkıyor?
Gürcistan muhalefeti tasarıyı "Rus yasası" olarak adlandırıyor ve Kremlin'in siyasi muhalifleri bastırmak ve muhalefeti susturmak için kullandığı yasalarla kıyaslıyor.
Rusya'da birçok gazeteci, siyasetçi, insan hakları örgütü, çevre grubu, LGBTQ destek ağı ve diğerleri "yabancı ajan" olarak listelenirken, sosyal medya veya çeşitli platformlarda paylaşım yaptıklarında bu etiketi kullanmak zorunda bırakılıyor.
Keza casusluk çağrışımı yapan "yabancı ajan" teriminin kullanımı, yetkililerin olumsuz göstermek istediği kişi ve kuruluşlar hakkında şüphe oluşturmak için kullanılabiliyor.
Gürcistan'da 'yabancı ajan' yasasını eleştirenler, bunun iktidardaki Gürcü Hayali Partisi'nin genişleyen otoriter eğiliminin bir parçası olduğunu savunuyor.
Parti son dönemde, seçim kurulu üzerindeki kontrolünü artırmaya yönelik bir yasa çıkardı ve ekim ayında yapılacak seçimler öncesinde de LGBT haklarına yönelik kapsamlı kısıtlamalar önerdi.
Hükümet neden tasarıyı şimdi yeniden gündeme getiriyor?
Parlamentonun hukuk komitesinde görüşülen yasa tasarısı, iktidar partisinin Mart 2023'te sunmaya çalıştığı tasarısının neredeyse aynısı.
O zaman da iki gece boyunca süren yoğun protestoların ardından geri adım atılmıştı.
Hükümet şu anda da vatandaşların yasaya karşı çıkmalarının 'radikal muhalefet' tarafından yanlış yönlendirildiğini ve bunu tekrar deneyeceğini öne sürüyor.
Tiflis yönetimi, Batılı ülkelerden gelen eleştirilere yanıt olarak, ülkede faaliyet gösteren STK'lardan şeffaflık talep etme hakkına sahip olduğunu belirtiyor.
Keza hükümet, yasanın kabul edilmesi halinde hangi kuruluşların yabancı ajan olacağını belirtmese de sivil toplum kuruluşlarını muhafazakar Gürcistan'da popüler olmayan LGBT haklarını savunmakla suçladı.
Batı ve Rusya ne diyor?
ABD, İngiltere ve Avrupa Birliği (AB) ülkeleri, Gürcistan'ı, AB'nin değerleriyle uyumsuz olduğunu belirttiği tasarıyı geçirmemesi konusunda uyardı.
Gürcistan, aralık ayında AB'ye aday ülke statüsü kazanarak nihai üyelik yolunda bir adım atmıştı.
REKLAMAncak Brüksel, başvurunun Tiflis'in reformlarda daha fazla ilerleme kaydetmesine bağlı olduğunun altını çiziyor.
Rusya, Gürcistan'da "istikrar ve öngörülebilirlik" istediğini belirtiyor ve yasanın çıkarılması konusunda komşusuna baskı yaptığını reddediyor.
Kremlin, tasarıya karşı çıkanların bunu bir Rus projesi olarak göstermelerinin de saçma olduğunu dile getiriyor.
Kremlin Sözcüsü Dmitry Peskov, yaptığı açıklamada, Gürcistan'daki durumun "Rusya karşıtı duyguları kışkırtmak" için kullanıldığını ve Kremlin'in gelişmeleri yakından izlediğini söyledi.
Gürcistan'ın önündeki tehlikeler neler?
1991 yılına kadar Sovyetler Birliği'nin bir parçası olarak Moskova'dan yönetilen 3,7 milyon nüfuslu Gürcistan, uluslararası ilişkilerinde bir dönüm noktasında bulunuyor.
REKLAMTasarıyı eleştirenler, yasanın kabulünün Gürcistan'ın, Batı'ya entegrasyon şansını kaybetmesine ve Rusya'ya daha yakın bir konuma gelmesine neden olabileceğini belirtiyor.
Rusya, Çarlar ve Sovyetler dönemindeki emperyal geçmişi ve Moskova'nın 2008 yılında Gürcistan'la kısa bir savaşa girip kazandığı Abhazya ve Güney Osetya ayrılıkçı bölgelerine verdiği destek nedeniyle Gürcistan'da pek sevilmiyor.
Gürcistan hükümeti geleneksel olarak Batı yanlısı olsa da Ukrayna'daki savaş nedeniyle Moskova'ya yaptırım uygulamayı reddetti, bunun yerine Rusya ile doğrudan ulaşım bağlantılarını yeniden kurarak Ukrayna yanlısı Gürcü kamuoyunu öfkelendirdi.
Son protestolar zaten kutuplaşmış olan ülkede iktidar partisi ile muhalefeti, sivil toplumun büyük bölümünü ve ülkenin sembolik roldeki cumhurbaşkanını karşı karşıya getirerek derinleşen bölünmelere dikkat çekiyor.
Dünyanın geri kalanı için neden önemli?
Gürcistan, Rusya, Türkiye, Ermenistan ve Azerbaycan'ın yakınında, petrol ve doğalgaz boru hatlarının geçtiği ve Karadeniz'e kıyısı olan bir bölgede stratejik bir konuma sahip.
REKLAMUkrayna gibi Gürcistan da Sovyetler Birliği'nin çöküşünden bu yana Rusya ve Batı arasında sıkıştı ve Moskova ile bir savaş yaşadı.
Ancak bu savaş sadece 5 gün sürerken Ukrayna'da ise iki yılı aşkın süredir devam ediyor.
Hem Gürcistan'a hem de Ukrayna'ya NATO üyeliği sözü verildi.
Batılı ülkeler, Gürcistan'ın Moskova'nın yörüngesine geri dönüp dönmeyeceği ya da Rusya'nın etkisinden kurtulup kurtulamayacağı konusunu yakından takip ediyor.
İlaveten Batı'nın büyük çıkarına olan bu sürecin yeni çatışmalara yol açmadan gerçekleşip gerçekleşemeyeceği de merak konusu.
REKLAM