REKLAMÖzbekistan maceramızın ilk durağı Semerkant. ‘İslamiyet’in İncisi’ olarak adlandırılan kentin çekiciliği nasıl korundu? Kentteki sembollerin gizli anlamları ne? Bu soruları Uzbekistan Life programında cevaplıyoruz.
Timur’un Semerkant’ı bir peri masalı başkentine dönüştürmesi 35 yıl sürmüş. 1370 yılından bu yana tüm imparatorluktan esnaf ve mimarlar bu kente gelmiş. Semerkant’ın cazibesi bugün de uzman eller tarafından korunuyor.
Semerkant tarihi İpek Yolu’nu en çok çağrıştıran kentlerden biri. Türk-Moğol imparatoru Timur ve daha sonra da torunu Uluğ Bey, dönemin en büyük bilim adamlarını ve filozoflarını burada toplamıştı. Ardından da şehir bilginin, kültürlerin, dinlerin ve ticaretin kavşağı haline geldi.
Bu kıymetli miras zaman tehdidiyle karşı karşıya. Karasal iklim temel risk faktörü ve kentteki restorasyon sürüyor.
Registan Meydanı’nda bir ekip Uluğ Bey Medresesi’nin alınlık tablalarından (kemerli pencere ya da kapıların silmeli çerçevelerinin üst kısmı ile kemer eğrisi arasında kalan doldurulmuş bölüm) birini restore etmeye çalışıyor.
Devlet Khakimov, Restoratör: “Bu çok zor ve titiz bir çalışma çünkü her bir çininin renk, tasarım ve boyut açısından birbiriyle uyduğuna emin olmak zorundayız. Daha sonra da bütün bunları bir destek üzerinde alçılarız ve nihai konumu olan alınlık tablasının üzerine yerleştiririz.”
Her yıl yaklaşık 90 yetenekli restoratör Semerkant’ın tarihi bölgesinde çalışıyor. Ekibin yaklaşık 3 bin çiniden oluşan bu alınlık tablasını yeniden yapması 15 gün sürmüş.
Bu yılın sonuna kadar beş taneyi daha yerleştirecekler. Her şeyin eski günlerdeki gibi olması gerekiyor, renkler bile eskiden kullanılan formüllerle tazeleniyor.
Devlet Khakimov, Restoratör: “1981 yılında burada çalışmaya başladığımda, her şey kötü durumdaydı. İkinci kat artık yoktu. Dış cephesi neredeyse yok olmuştu. Sonra eskiden olduğu gibi görünecek şekilde her şey restore edildi.”
Restorasyon çalışmaları tarihi cephelerin cazibesini geri getirdi. Registan Meydanı’ndaki üç medresenin duvarları İslam mimarisinin en güzel örnekleri olarak kabul ediliyor. Duvarlardaki yazılar eğitici anlamlar içeren talimatlardan oluşuyor.
Fazlidin Fakhridinov, Tarihçi: “Böyle güzel yeşil yapraklı, sonsuz dallar şeklindeki bazı bitki çizimleri cennetteki bahçeleri temsil ediyor. Spiral süsler de sonsuz yaşamın sembolü.”
Sher-Dor (Ser-dar) Medresesi üzerindeki kaplan mozaikleri ise gerçek bir bilmece. Bu mozaikler insanoğlunun bilgi arayışını temsil ediyor.
Fazlidin Fakhridinov, Tarihçi: “Bu duvarda geometrik süsleri görebilirsiniz. Ancak aslında bunlar harfler ve kelimelerdir. Daha dikkatli baktığınızda, Hz. Muhammed’in, peygamberin adını fark edersiniz.”
Semerkant’tan yaklaşık 25 kilometre uzaklıkta modern İslam mimarisinin bir örneğini bulabilirsiniz. İslam dininin en büyük muhaddisi sayılan İmam Buhari’nin türbesinin içinde bulunduğu bu anma kompleksi 1998 yılında inşa edilmiş.
Özbekistan’ın Semerkant kenti geçmişini unutmak istemiyor. Kültürlerin kesiştiği bu tarihi şehir 2001 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne eklenmişti.