Bu tehlikeli radyoaktif göl, 1965 yılındaki atom bombası denemesi sırasında oluştu. Soğuk Savaş‘ın mirası hala Sovyetler Birliği’nin nükleer silah programlarının test edildiği Kazakistan’da izlerini sürdürüyor.
Denis Loktev, euronews:
“Burası nükleer test bölgesi Semipalatinsk’in sıfır noktası. Sovyet atom bombaları, yaklaşık 40 yıl boyunca neredeyse Belçika toprakları büyüklüğündeki bu boş arazide yapıldı. Burada 20 yıl önce resmen kapatılana kadar da 456 nükleer deneme yapıldı.
Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (IAEA) için, Kazakistan’ın bölgeden Sovyet nükleer cephaneliğini kaldırması ve test yasağı koyması bir örnek.
Yukiya Amano, Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu Başkanı
“Nükleer silahsızlanma gerekli birşey. Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu, buna katkı sağlıyor. Temel olansa, silahların yayılmasını önleme çabaları. Bunlar teröristlerin eline geçmemeli.Nükleer silahlardan arındırılmış bölgelerin oluşturulması, dünyada nükleer silahlardan kurtulmak için uygun ortamı oluşturuyor.”
Test bölgesinin 500 kilometre batısında Kazakistan’ın başkentinde uluslararası bir organizasyon gerçekleştirildi. 26 ülkeden devlet yetkilileri ve uzmanlar bir araya gelip nükleer silahların geleceğini konuştu.
Konuklardan biri de Nagasaki atom bombasının yıktığı hayatlardan biri olan Chiyoko Motomura’ydı: “Ansızın bulunduğum mutfağa kör edici şiddette ışık girdi. Büyükannem, üzerime atılarak gözlerimi kapattı ve vücuduyla beni korumaya çalıştı. Bir süre sonra yıldırım gibi patlamalar evimizi sallamaya başladı. Camlar kırıldı ve büyükannemin arkasına saplandı. Ben bu olaydan yara almadan kurtuldum ancak diğerleri bu patlama sırasında ya da sonrasındaki radyasyonda öldü. Yaralanan büyükannem de çok geçmeden öldü.”
Birçok ülke nükleersiz bir dünya istiyor; ancak Amerika Birleşik Devletleri’nin aralarında bulunduğu 9 ülke nükleer testlerin yasaklanmasıyla ilgili anlaşmayı onaylamıyor. Sam Brownback de Amerikan Senatosu’nda bu görüşü savunanlar arasında.
Sam Brownback, Kansas Valisi:
“Amerikan Kongresi’ndekilerin çoğunluğu arasında, eğer biz bu anlaşmayı imzalarsak yükümlülüklerimizi yerine getirmiş olacağız düşüncesi var. Biz test yapmayacağımızı söylüyoruz, yapmayacağız. Fakat, diğerleri de yükümlülüğünü yerine getirmeli. Onlar da biz test yapmayacağız ama belki yaparız, diyor. Yani söz verme konusunda bir dengesizlik var.”
Bu karşılıklı güvensizlik, kapsamlı nükleer test yasağının uluslararası bir hukuk haline gelmesini de engelliyor. Daha çok gönüllü adımlar atılıyor. Bununla birlikte yeni altyapı çalışmaları, nükleer denemelerin gizli yapılamayacağını ortaya koyuyor.
Tibor Tóth, Nükleer Denemelerin Kapsamlı Yasaklanması Antlaşması Örgütü:
“Yeryüzünü, yeraltını ve atmosferi gözetleyen yaklaşık 280 merkezimiz var. 220 civarında da iletişim sistemi düzeneğimiz var. Dünyanın her tarafındaki bütün bu 500 merkez, nükleer silah testlerini kontrol ediyor. Herhangi bir yerde patlama olduğunda merkezlerimiz, sismik sinyalleri anında kaydediyor. Bunun sinyalleri depremle karşılaştırıldığında farklı bir yapıya sahip. Viyana’da bulunan uzmanlarımız, süreci anında değerlendiriyor ve sonuçlarını gözler önüne seriyor. Bu sismik sinyallere ek olarak radyonüklid izlerini takip edecek bir sistem de var. Bu şekilde de nükleer silahların test edilip edilmediği anlaşılabiliyor.
Kazakistan’daki bu yer, daha önceleri nükleer testlerin yapılıp sonradan yasaklandığı tek yer olarak varlığını koruyor. Bölgenin bir bölümü barışçıl amaçlar için geliştirlmiş ancak patlama yapılan birçok alana yaklaşmak hala tehlikeli.
Denis Loktev, euronews:
“Nükleer silahlardan arındırılmış bir dünya, bir ütopya gibi görünüyor. Yine de çoğu kimse bunun mümkün olduğuna inanıyor. Orta Asya’daki bu nükleer silahlardan arındırılmış bölgenin varlığı daha güvenli bir gelecek için bir söz gibi.”