REKLAMFatih Üniversitesi ile İstanbul Enstitüsü’nün Türkiye’nın dış politikasının Ortadoğu’da nasıl algılandığı konusunda yaptığı araştırmada çarpıcı sonuçlar ortaya çıktı.
İran, Irak, Filistin, Fas, İsrail, Libya, Mısır, Suriye ve Tunus’ta akademisyen, karar alıcılar, gazeteciler, iş adamları ve yazarların da olduğu ülkelerin elit kesimleriyle yapılan anketlerde Türkiye’nin Ortadoğu’ya yönelik dış politikasındaki öncelikler ve tercihlerinin yarattığı algı ölçüldü.
“Ortadoğu halklarının Türkiye sempatisi azalıyor”
Araştırmada “Ülkenizin yakın ilişkiler içinde olduğu devletleri en iyiden (1) en kötüye (5) doğru sıralayacak olsaydınız Türkiye kaçıncı sırada olurdu?” sorusu soruldu. Türkiye 2013 yılında yapılan araştırmada katılımcıların yüzde 18’i tarafından birinci sırada gösterilirken bu oranın 2015’te yüzde 15’e düştüğü dikkat çekiyor. En iyi 2. Ülke olarak görenlerin oranı da %23’ten yüzde %17,8’e geriledi. Rapor, bir önceki yıl ile mukayese edildiğinde Ortadoğulu iş adamları, yazar, gazeteci ve akademisyenlerin oluşturduğu ‘elit kesimlerin’ Türkiye’ye duydukları sempatinin azaldığını gösteriyor.
“Türkiye artık model ülke olarak görülmüyor”
Araştırmadan çıkan çarpıcı sonuçlardan biri de Arap ayaklanmalarının patlak verdiği dönemde model ülke olarak görülen Türkiye’nin bu konumunu kaybettiği.
Araştırmayı yöneten Fatih Üniversitesi Uluslararası İlişkiler bölümünden Doç. Dr Savaş Genç önceki yıllarda Ortadoğu elitleri üzerinde yaptıkları araştırmaları da gözönünde bulundurarak, Arap ayaklanmalarının başladığı dönemde Türkiye’nin model ülke imajını güçlü bir şekilde sürdürdüğünü ancak gelinen noktada bu konumunu kaybettiği sonucuna vurgu yaptı.
Ankete katılanların yüzde 47’si Türkiye’nin ‘askeri ve ekonomik güç kapasitesini aşan dış politika hedeflerine odaklandığını’ dile getirdi. Bu oran aynı araştırmanın geçen yılki sonuçlarıyla da benzer seviyede çıktı. Katılımcıların önemli bir kısmı Türk dış politikasının başarılı olma ihtimali olmayan hedeflere kalkıştığını düşünürken, Türkiye’nin gücüyle orantılı bir dış politika hedefinin olduğunu düşünenlerin oranı ise yüzde 27 oldu.
“Suriye’de öncelik ateşkes olmalı”
Araştırmada soruları cevaplayan katılımcıların yüzde 40’ı yüz binlerce kişinin ölümüyle sonuçlanan ve milyonlarca kişiyi de yerlerinden eden Suriye sorununun çözümünde askeri araçlardan çok diplomasiye öncelik verilmesi yönünde görüş bildirdi. Türkiye’nin Esed ile müzakerelere destek vermesini talep edenlerin oranı yüzde 12 olurken yüzde 27’si önceliğin ateşkese verilmesini yüzde 25 ise Ankara ile Beşar Esad rejiminin arabuluculuk için birlikte hareket etmesi gerektiğini düşünüyor.
Ankara’nın Suriye sorununa tarafsız kalmasını isteyenlerin oranı yüzde 16, Suriyeli muhaliflere destek vermesini talep edenlerin oranı yüzde 38.
IŞİD ile mücadele
“IŞİD ile nasıl mücadele edilmeli” sorusuna IŞİD ile sadece askeri yöntemlerle mücadele etmenin sonuç vermeyeceğini düşününlerin oranı yüzde 27,4. Araştırmada göze çarpan bir diğer önemli bulgu de IŞİD’in Ortadoğu’da artık kalıcı bir aktör olarak kalacağı inancı. Toplamda yüzde 29,9 gibi bir oran terör örgütü IŞİD’in bir aktör olarak varlığını sürdürmeye devam edeceği yanıtı verdi.
Doç. Dr Savaş Genç elitlerin önemli bir bölümünün Suriye ve Irak’taki Sünnilerin siyasal katılım sorunu çözülmeden IŞİD sorununu çözülemeyeceğini düşündüklerini söylüyor. Son 4 yılda yaptıkları araştırmada Türkiye ile ilgili algının bazı alanlarda değiştiğine bazı konularda aynı kaldığına dikkat çeken Genç, “Türkiye’nin hala bölgesel güç olduğunu düşünenlerin sayısı önceki yıllarla aynı seviyelerde. Türkiye’nin bölgesel güç olduğu kısmı çok değişmiyor. Ancak son 2 yıldır İran daha belirgin bir şekilde öne çıkıyor.“dedi.
“Bağımsız bir Kürt devletine hayır”
IŞİD’e karşı çarpışarak bölgedeki varlığını güçlendiren PYD ve Suriye Kürtleri talepleriyle dünya gündemine gelmeyi başardı. Ortadoğu’da bağımsız bir Kürt devleti olmalı mı? sorusuna elitlerin yüzde 26,8’i evet katılıyorum derken yüzde 35’i bağımsız bir Kürt devletine karşı olduklarını ifade etti.
Ortadoğu’da Türkiye algısını ölçmek için yaptıklara araştırmada sokaktaki insandan ziyade karar alma sürecine etki etme potansiyeline sahip, eğitim seviyesi ortalamanın üzerinde olan toplumsal kesimlerle görüştüklerini belirten Doç. Dr Genç, her ülkenin kendine has sosyal ve siyasi yelpazesini tam anlamıyla yansıtmak için olabildiğince farklı mezhep ve grupları da araştırmaya dahil ettiklerini söyledi. Savaş Genç, araştırmadan çıkardıkları sonucun genel olarak “Türkiye’nin Ortadoğu meselelerinde daha tarafsız ve eşit, herkesle konuşabilen, herhangi bir gruba angaje olmayan bir Türkiye“nin tercih edildiğine dikkat çekti.