Başbakan Marin revize edilen yasa tasarısını Avrupa Birliği'nin tek yerli halkı Laponlar için insan hakları açısından önemli bir kilometre taşı olarak görüyordu.
REKLAMFinlandiya Başbakanı Sanna Marin'in itibarını üzerine kurduğu önemli bir yasa tasarısı başarısızlıkla sonuçlandı. Marin hükümetinin taahhüt ettiği ve Laponların uzun zamandır beklediği Lapon Parlamentosu Yasası Finlandiya parlamentosundaki son komite aşamasından geçemedi.
Başbakan Marin revize edilen yasa tasarısını Avrupa Birliği'nin tek yerli halkı Laponlar için insan hakları açısından önemli bir kilometre taşı olarak görüyordu.
Finlandiya Anayasa Hukuku Komisyonu Cuma günü yaptığı oylamada, aralarında Sanna Marin'in koalisyon ortaklarından Merkez Parti'nin de bulunduğu sağ partiler, yasayı gerektiği gibi tartışmak ve mevcut parlamento oturumunun bitiminden önce oylanmak üzere parlamentonun tamamına göndermek için yeterli zaman olmadığına karar verdi.
Marin kararı "talihsiz ve üzücü" olarak nitelendirdi. Marin'in Sosyal Demokratları da dahil olmak üzere diğer partiler tasarının tartışılması için yeterli süre tanınması yönünde oy kullanmış ancak sayıca azınlıkta kalmışlardı.
Komitede yer alan Yeşiller milletvekili Bella Forsgren Euronews'e yaptığı değerlendirmede "Bu kötü bir mesaj gönderiyor." dedi. Forsgren "Mesaj, ilerleme kaydetmek için gereken zamanı ayırmadığımız yönünde. Ve bence zaman o kadar da önemli değil. Sorun bazı insanların bunu yapmak için yeterli motivasyona sahip olmaması" diye konuştu.
İnsan hakları 'siyasi bir oyun'
Yeni insan hakları mevzuatının son engelde takılması Lapon toplumunda şok etkisi yarattı. Finlandiya Lapon Gençlik Örgütü Başkanı Petra Laiti, "Bu son derece utanç verici." diye konuştu.
Euronews'e konuşan Laiti "En kötüsüne ne kadar hazırlanırsanız hazırlanın, vurduğunda yine de en kötüsü oluyor. Bu sabah aldığım haberle yıkıldım." dedi.
Laiti, aralarında Profesör Martin Scheinin'in de bulunduğu Finlandiya'daki anayasa hukuku uzmanlarının, önerilen yasanın reddedilmesi için anayasal ya da insan haklarına ilişkin herhangi bir gerekçe bulunmadığını, yani "bunun tamamen siyasi olduğunu" belirttiklerini söyledi.
Laiti, "Finlandiya, insan hakları konularının sadece azınlığın zarar gördüğü siyasi bir oyun olmasına izin vereceğini dünyanın geri kalanına gururla göstermiştir" yorumunu yaptı.
Lapon aktivist Inka Musta da komitenin kararı karşısında kendisini "üzgün, kızgın, ihanete uğramış ve boş" hissettiğini söyledi.
'Demokrasi bu şekilde işlememeli'
Parlamento komisyonunun yasayı milletvekillerinin tam oylamasına sunamamasına yönelik tepkiler büyük ölçüde siyasi çizgiler etrafında bölünmüş durumda.
Sol İttifak milletvekili Mai Kivila durumu "Utanç verici bir gün! Finlandiya devleti, hakları çok uzun süredir ihlal edilen Lapon halkına ihanet etti. Lapon halkı defalarca aldatıldı." sözleriyle değerlendirirken, parti lideri ve Eğitim Bakanı Li Andersson "demokrasinin böyle işlememesi gerektiğini" söyledi.
Bu arada Marin'in koalisyon hükümeti ortaklarından Yeşiller lideri Maria Ohisalo durumu "insan haklarına hakaret" olarak nitelendirdi.
Küçük İsveç Halk Partisi'nden Adalet Bakanı Anna-Maja Henriksson "büyük hayal kırıklığına uğradığını" ve komitenin evrakı değerlendirilmek üzere parlamentoya göndermeme kararının "duyulmamış bir şey" olduğunu ifade etti.
"Lapon halkı nihayet yeni bir Lapon Parlamentosu Yasasını hak etmişti. Anayasa açısından bakıldığında bu konuda hiçbir sorun yoktu" diyen Henriksson, yasanın çıkmamasından sağcı Ulusal Koalisyon Partisi, Finler Partisi ve Merkez Parti'yi sorumlu tuttu.
Bu özel yasa neden bu kadar tartışmalı?
Finlandiya Başbakanı Sanna Marin, Ekim 2022'de Lapon halkına yönelik yeni insan hakları mevzuatının yürürlüğe girmesindeki gecikme nedeniyle özür dilemek zorunda kaldı.
Özür, Euronews'ün Marin hükümetinin mevcut yasama programında geçirmeyi vaat ettiği yasayla ilgili devam eden gecikmeleri vurgulamasının ardından geldi.
Hükümetteki beş partiden dördü, Laponya'nın Inari kentindeki Lapon Parlamentosunda yapılan uzun müzakereler sonucunda hazırlanan yasayı destekledi. Ancak gücünü kırsal kesimdeki seçmenlere dayandıran ve kırsal kesimi etkileyen konularda genellikle korumacı bir çizgi izleyen Merkez Parti yasaya karşı çıktı.
REKLAMKasım ayında, Lapon milletvekilleri 15-3 oyla ve bir çekimser oyla yasa taslağını onayladı.
Kimlik siyaseti
Kökleri Finlandiya'nın tarımsal geçmişine dayanan, ancak son birkaç yıldır desteğinin azaldığını gören Merkez Parti'nin itirazları son derece hassas bir konu olan Lapon kimliği ile ilgili.
Birçok Lapon, kimin bu yerel halkın mensubu olduğuna yalnızca kendilerinin karar verebilmesi gerektiğini ve Finlandiya devletinin bu konuda hiçbir söz hakkı olmaması gerektiğini düşünüyor. Bu görüş, son yıllarda Lapon haklarını koruma konusundaki kötü sicili nedeniyle Finlandiya'yı sert bir şekilde eleştiren Birleşmiş Milletler tarafından da destekleniyor.
2015 Lapon Parlamentosu seçimlerinde Finlandiya Yüksek İdare Mahkemesi, kendilerini Lapon olarak tanımlayan yaklaşık yüz kişinin seçmen kütüğüne eklenmesi ve dolayısıyla o yılki seçimlerde oy kullanma hakkına sahip olması gerektiğine karar verdi.
Finlandiya'da yaklaşık 10 bin 700 Lapon bulunuyor ve bunların üçte biri halen Finlandiya'nın Laponya bölgesinde Sami olarak adlandırılan geleneksel anavatanlarında yaşıyor.
REKLAMFinlandiya mahkemesi tarafından isimleri seçmen kütüğüne eklenen bazı kişilerin daha önce Lapon kimliği ve kültürüyle güçlü bir bağları yoktu.
Bu insanların bir kısmı kendilerini "Orman Laponları", diğerleri ise "Kemi Laponları" olarak tanımlıyor ve Merkez Parti, bazı insanların haklarını haksız yere kısıtlayacağını söyledikleri bu yasayı engelleyerek 'azınlık içindeki bir azınlığın' insan haklarını savunduğunu - biraz da kuşkuyla - iddia ediyor.