İsrail'in başlıca silah tedarikçileri kimler, hangi ülkeler ihracatlarını durdurdu?

REKLAM

Amerika Birleşik Devletleri, İsrail güçlerinin Gazze'de Hamas'a karşı yürüttüğü ve yedinci ayında yaklaşık 35 bin Filistinlinin ölümüne neden olan savaşta kullandığı ağır silahlar ve sığınak delici bombalar dahil olmak üzere İsrail'e çeşitli silah sevkiyatlarını askıya aldı.

Başkan Joe Biden, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun Washington'ın itirazlarına rağmen Gazze'nin Refah kentine kara harekatı düzenleme kararı karşısında, 'bu bölgede çok sayıda savunmasız insanın bulunduğunu' belirterek bu adımı attığını söyledi. 

ABD, Orta Doğu'daki en yakın müttefikinin açık ara en büyük silah tedarikçisi konumunda. Washington'ı, kısmen "Nazi Soykırımının kefaretini ödeyen" Almanya ve İtalya takip ediyor. 

Kanada ve Hollanda ise, Gazze'de "uluslararası insancıl hukuku ihlal edecek sivil kayıplara ve yaşam alanlarının tahrip edilmesine neden olacak şekilde kullanılabileceği" gerekçesiyle İsrail'e silah sevkiyatını durdurdu.

Peki İsrail'in başlıca silah tedarikçileri kimler ve hangi ülkeler ihracatlarını durdurdu?

Amerika Birleşik Devletleri

ABD'li yetkililere göre İsrail'e askıya alınan silah sevkiyatı 1,800 adet 907 kiloluk ve 1,700 adet 500 kiloluk bombadan oluşuyor. 

ABD'li bir yetkili, kararın "907 kiloluk bombaların son kullanım alanı ve (Refah gibi) yoğun kentsel ortamlarda yaratabileceği etki" endişesinden kaynaklandığını söyledi.

İsrail ile ABD, 2016'da, Başkan Barack Obama döneminde on yıllık (2018-2028) süreyi kapsayan, 38 milyar dolarlık askeri yardım için mutabakat muhtırası imzalamıştı. 

Tel Aviv ile Washington arasındaki anlaşma, 10 yıl içerisinde İsrail’e 33 milyar dolar askeri finansman ve 5 milyar dolar füze savunma finansmanı olmak üzere toplam 38 milyar dolarlık yardım anlamına geliyor. 

Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü'nün (SIPRI) mart ayında yayınlanan bir raporuna İsrail, 2019-2023 döneminde askeri yardımının yüzde 69'unu ABD'den aldı.

İsrail, bugüne kadar yapılmış en gelişmiş teknolojik savaş uçağı olarak kabul edilen F-35 savaş uçağının da ilk uluslararası operatörü. 

İsrail, 75 adet F-35 satın alma sürecinde olup, geçen yıl itibariyle 36 adedini teslim aldı ve ödemesini de ABD yardımı ile gerçekleştirdi. 

Keza ABD Lübnan merkezli Hizbullah ile yaşanan 2006 savaşından sonra geliştirilen Demir Kubbe kısa menzilli roket savunma sisteminin geliştirilmesi ve silahlandırılmasında İsrail'e yardım sağladı. 

ABD, önleyici füzelerini yenilemesine yardımcı olmak için İsrail'e defalarca yüz milyonlarca dolar gönderdi.

Ayrıca Washington, İsrail'in 100 ila 200 km mesafeden ateşlenen roketleri vurmak üzere tasarlanan "David's Sling" (Davut sapanı) hava savunma sisteminin geliştirilmesini finanse etti.

Almanya

Almanya'nın İsrail'e savunma ihracatı onayları 2023 yılında bir önceki yıla göre yaklaşık on kat artarak 326,5 milyon euroya yükseldi ve Berlin, 7 Ekim'den itibaren ihracat izinlerini öncelikli olarak ele aldı.

Alman haber ajansı Dpa'ya göre Berlin, İsrail'e ağırlıklı olarak hava savunma sistemleri ve iletişim ekipmanları için parça tedarik ediyor.

İhraç edilen silahlar arasında üç bin taşınabilir tanksavar silahı, otomatik veya yarı otomatik ateşli silahlar için 500 bin mermi bulunuyor. Dpa, ihracat lisanslarının çoğunun kara araçları ve silahların geliştirilmesi, montajı, bakımı ve onarımı için teknoloji için verildiğini aktardı.

REKLAM

SIPRI'nin rakamlarına göre, 2019-2023 yılları arasındaki İsrail'in askeri yardımlarının yüzde 30'unu Almanya sağladı.

İtalya

Reuters'a konuşan bir Dışişleri Bakanlığı kaynağı, 9 Mayıs'ta, ABD ve Almanya ile birlikte İsrail'in en büyük üç silah tedarikçisinden biri olan İtalya'nın Gazze'deki savaşın patlak vermesinden bu yana yeni ihracat onaylarını durdurduğunu bildirdi. Kaynak, "Her şey durdu, son siparişler de kasım ayında teslim edildi." ifadesini kullandı. 

İtalyan yasalarına göre, savaş yürüten ve uluslararası insan haklarını ihlal ettiği düşünülen ülkelere silah ihracatı yasak.

İtalya Savunma Bakanı Guido Crosetto, mart ayında yaptığı açıklamada, Roma'nın İsrail'e silah ihracına devam ettiğini ama silahların Gazze'de sivillere karşı kullanılmayacağından emin olmak için yapılan kontrollerin ardından sadece önceden imzalanan siparişlerin bu ülkeye teslim edildiğini söyledi. 

Aralık ayında İtalya, İsrail'e 1,3 milyon euro değerinde silah göndererek 2022 yılının aynı ayındaki seviyesinin üç katına çıktı.

REKLAM

SIPRI'nin raporuna göre İtalya 2019-23 döneminde İsrail'in askeri yardımlarının yaklaşık yüzde 1'ini sağladı ki bu yardımların helikopterler ve deniz toplarını içerdiği bilgisi verildi.

İngiltere

İngiltere, bilinenin aksine İsrail'in en büyük tedarikçilerinden biri değil. Londra hükümeti İsrail'e doğrudan silah sağlamıyor. Bunun yerine satış yapacak şirketlere ihracat lisansı veriyor. Bunlar da genellikle F-35 jetleri gibi ABD tedarik zincirlerinin bileşenleri şeklinde oluyor.

Geçen yıl (2023) İngiltere, İsrail'e 42 milyon pound (52,5 milyon dolar) tutarında savunma ekipmanı satmak üzere ihracat lisansı verdi. Bu lisanslar mühimmat, insansız hava araçları, hafif silah mühimmatı ve uçak, helikopter ve saldırı tüfeği parçaları gibi kalemler içindi.

Başbakan Rishi Sunak, perşembe günü parlamentoda yaptığı açıklamada, İngiltere'nin dünyanın en sıkı lisans kontrol rejimlerinden birini yürüttüğünü iddia ederek İsrail'in insani hukuka bağlılığına ilişkin tavsiyeleri periyodik olarak gözden geçirdiğini söyledi. Sunak, "İhracat lisanslarıyla ilgili olarak, en son değerlendirmenin ardından, bu durum değişmedi." ifadesini kullandı. 

Sol muhalefet partileri, Gazze'de artan sivil kayıplar neeniyle hükümete ihracat lisanslarını iptal etme ve silah ihracatının devam edebileceği değerlendirmesine ulaşırken kullanılan hukuki tavsiyeleri de kamuoyuna açık şekilde yayınlama çağrısında bulundu.

REKLAM

Kanada

Kanada hükümeti 20 Mart'ta yaptığı açıklamada 8 Ocak'tan bu yana İsrail'e silah ihracatını durdurduğunu ve Ottawa silahların insancıl hukuka uygun olarak kullanıldığından emin olana kadar bunun devam edeceğini bildirdi. 

Uluslararası insan hakları örgütlerinin verilere göre, İsrail'in bombardımanları ve kara saldırıları nedeniyle Gazze'de ölenlerin çoğunu (yüze 70'inden fazlası) siviller oluşturuyor.

Kanada, 7 Ekim'deki Hamas saldırısından bu yana en az 21 milyon dolar değerinde yeni satışa izin verdi ki bu rakam bir önceki yıl verilen izinlerin değerinden daha fazla.

Hollanda

Hollanda hükümeti, temyiz mahkemesinin, bomba parçalarının insancıl hukukun ihlali için kullanılma riski bulunduğuna karar vermesi sonrası şubat ayında envanterinden İsrail'e F-35 jetleri için parça sevkiyatını durdurdu. Hükümet karara itiraz ediyor.