ABD'li araştırmacılar orman yangınlarıından kaynaklanan dumanın niteliği, niceliği ve süresinin tehlikeli olabileceği uyarısında bulunuyor
REKLAMOrman yangınları yalnızca çıktığı bölgedeki doğal hayatı ve ekosistemi yok etmekle kalmıyor, yüzlerce kilometre öteye yayılan dumanıyla da zehir saçıyor.
İklim değişikliğinin tetiklemesiyle son yıllarda daha da yaygın ve şiddetli hale gelen orman yangınlarının etkisi birçok açıdan araştırılıyor.
ABD merkezli Montana Üniversitesi’nden araştırmacılar orman yangınlarından çıkan dumanın insan sağlığına etkisini inceledi.
Araştırmalara göre dumanın yarattığı en büyük tehlike akciğerlerin en derinine nüfuz eden 2,5 mikrondan küçük partiküller.
Bu partiküllere duman ya da kirlilik nedeniyle maruz kalmak astım gibi sağlık sorunlarını tetikliyor ve akciğer fonksiyonlarını azaltarak mevcut solunum ve kalp hastalıklarını daha da kötüleştirebiliyor.
Bilim insanları ayrıca solunan partikül maddelerin beyin ve sinir sistemi üzerine etkisi olabileceğini de araştırıyor.
Ancak partikülün küçüklüğünün yanı sıra içeriği de önemli. Çünkü ormanlık alanda yanan bitkilerin kimyasal niteliği ile yangının yerleşim birimlerine yayılması sonucu yanan araba, ev ve eşyalardan salınan zehirli kimyasallar arasında fark var ve ikinci kategoridekilerin yanması potansiyel olarak insan sağlığını tehdit edebiliyor.
Orman yangınlarındaki dumanı solumak insan sağlığını nasıl etkiliyor?
Dumana maruz kalmak öncelikle burun ve genizde tahribata neden oluyor ve vücudun savunma mekanizmasını harekete geçiriyor.
Sağlıklı kişilerde vücut bunu kaldırabilirken, hasta kişiler zorlanabiliyor.
Genel olarak akciğerlerdeki alveolar makrofaj denilen hücreler partikülleri yakalayarak temizliyor.
Ancak maruz kalınan doz önemli, çünkü belli bir dozun üzerindeki duman zehirli olmaya başlıyor.
Araştırmacılar orman yangınlarının yaşandığı dönemlerin ardından grip vakalarında da artış gözlendiğini belirtiyor.
Duman uzak mesafeler gittiğinde zehirlilik derecesi azalır mı?
Yangından çıkan dumanın atmosferde kaldığı sürece mor ötesi ışınlar tarafından kimyasının değiştiği biliniyor.
Araştırmacılar uzun süre havada kalan dumanda oksidan ve serbest radikallerin oluştuğunu ve bu nedenle daha yüksek seviyede oksitlendiğini buldu.
Bu durumun sağlık üzerine etkileri henüz net değil, ancak bu durumun sağlığa olumsuz etkisi olan kurşuna maruz kalma ihtimalini arttırabileceğinden endişe ediliyor.
Bir anlamda, duman ne kadar uzun mor ötesi ışınlara maruz kalırsa, o kadar çok serbest radikaller oluşuyor ve bu da yine doza bağlı olarak sağlık açısından potansiyel tehlike anlamına geliyor.
Eğer sağlıklı bir birey olarak hafif dumanda arada bir yürüyüş yapıyor ya da bisiklete biniyorsanız vücudunuz bunu tolere edebiliyor. Ancak orman yangınının olduğu bölgede bunu her gün bir ay boyunca yapıyorsanız o zaman kaygılanma zamanı.
Dumanda durmayın
Orman yangınının ortaya çıkardığı dumandan kaçmak neredeyse imkansız. Çok iyi bir havalandırma ve filtrelemeye sahip bir binada değilseniz dışarıdaki hava ile içerideki havada bulunan mikro partikül miktarı hemen hemen aynı.
REKLAMAncak içeride kalmak aktiviteyi azalttığından soluma oranını da yavaşlatıyor ve bu da solunan miktarın azalmasını sağlayabiliyor.
Bilim insanlarının özellikle astım gibi hastalığı olan gruplara önerdiği bir diğer yöntem de ev ve ofislerde temiz hava ortamı yaratacak yüksek havalandırma ve filtrelenmiş bir oda ya da mekan oluşturmak.
Ayrıca N95 gibi koruyucu maskeler de işe yarayabiliyor, ancak kumaş maskeler için aynı şeyi söylemek pek mümkün değil.