Meteorologlar, iklim değişikliğinin fırtınaları nasıl tetiklediğini açıklıyor.
REKLAMMeteoroloji uzmanları, Sicilya açıklarında batan bir süper lüks yatın muhtemelen iklim değişikliği nedeniyle güçlenen bir su hortumu tarafından vurulduğunu açıkladı.
Su hortumları, hava ve su buharı sütunlarından oluşuyor ve pazartesi sabah saatlerinde 22 kişiyi taşıyan İngiltere bayraklı Bayesian'ı güçlü bir hortumun vurduğu düşünülüyor.
Sicilya açıklarında demirli bulunan yatın alabora olup batmasının ardından 15 kişi kurtarılmış, yedi kişi ise kaybolmuştu. İlerleyen saatlerde ilk olarak Kanadalı-Antiguan şef Recaldo Thomas'ın, bugün itibariyle ise iki kişinin daha cansız bedenine ulaşıldığı doğrulandı. Aralarında İngiliz teknoloji girişimcisi Mike Lynch ve 18 yaşındaki kızı Hannah'nın da bulunduğu dört kişi ise halen kayıp.
Süper yatın 50 metre derinlikte olması nedeniyle uzman dalgıçlardan oluşan bir ekiple bile gövdeye ulaşılmak oldukça zor. Kayıp kişlileri canlı halde bulmaya yönelik umutlar ise giderek tükeniyor.
Olayın nasıl meydana geldiğine dair soru işaretleri sürerken, iklim bilimciler, Akdeniz'deki rekor deniz sıcaklıklarının bu korkunç fırtınayı körüklemede oynadığı role dikkat çekiyor.
Su hortumları nedir?
ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi'ne (NOAA) göre, bu tehlikeli deniz hortumları iki kategoriye ayrılıyor: iyi hava su hortumları ve tornadik su hortumları.
Bayesian'ın ikincisi tarafından vurulduğu düşünülüyor. Bunlar su üzerinde oluşan ya da karadan suya doğru hareket eden ve kara hortumlarıyla aynı özelliklere sahip olan hortumlar.
NOAA, bu tür hortumların fırtına sırasında aşağı doğru geliştiklerini ve "genellikle yüksek rüzgarlar ve denizler, büyük dolu ve sık sık tehlikeli şimşeklerin eşlik ettiğini" belirtiyor.
İyi hava su hortumları ise su yüzeyinde gelişiyor ve yukarı doğru ilerliyor. Hafif rüzgar koşullarında oluşmaları nedeniyle çok az hareket etme eğiliminde oluyorlar. Sakin ve fırtınasız havalarda oluşan bu su hortumları, gökyüzünün açık olduğu durumlarda, genellikle ılık su yüzeylerinin üzerinde gelişiyor.
Görgü tanıkları, 56 metrelik Bayesian'ın demirlediği Sicilya'nın batısındaki Palermo yakınlarındaki Porticello açıklarında bir su hortumu oluştuğunu ve bunun sadece birkaç dakika sürdüğünü aktardı.
Bayesian bir 'su patlaması' tarafından vurulmuş olabilir
Görgü tanıklarının ifadelerinin yer aldığı raporlar veya video kayıtları gibi kesin kanıtlar henüz tam manasıyla açıklanmazken, yatın alabora olmasına bir su hortumunun neden olup olmadığı da tartışma konusu olmaya devam ediyor.
Weather & Radar'da meteoroloji uzmanı olan Lars Lowinski, bir başka olasılığın da "downburst" olarak adlandırılan çok güçlü rüzgârlar olduğunu söylüyor: fırtına bulutundan aşağıya doğru akan ve yüzeye yakın bir yere yayılan soğuk hava.
Meteoroloji servisinin haritası, 19 Ağustos sabahı saat 04:00'te Palermo'nun hemen doğusunda ve kuzeydoğusunda yoğun bir fırtına aktivitesini gösteriyor ve bu da deniz boyunca ilerleyen şiddetli bir fırtınaya işaret ediyor.
Lowinski Euronews'a yaptığı açıklamada, "[Bir su hortumunun] yoğun, dönen rüzgarları ciddi hasara yol açabilirken, küçük ölçekli bir fenomen oldukları için mutlaka büyük dalgalar ve kaotik denizler üretmezler. Büyük dalgalardan bahseden tanık raporları var, bu da buna bir sağanak patlamasının neden olmuş olabileceğini düşündürüyor," ifadelerini kullandı.
Downburstlar'ın daha büyük olabildiğini ve kısa sürede çok büyük dalgalar oluşturabileceğini belirten Lowinski, "Bir sağanak kolaylıkla saatte 150 kilometrenin üzerinde rüzgar üretebilir ki bu da böyle bir yat için büyük zorluklar yaratmaya yeter," dedi.
REKLAMİklim değişikliği fırtınaları ve su hortumlarını daha da mı kötüleştiriyor?
Akdeniz, birkaç haftadır devam eden anormal sıcak hava dalgası nedeniyle normalden çok daha ısınmış durumda.
İspanyol araştırmacılara göre, geçtiğimiz hafta deniz yüzeyi sıcaklığı 28.9 santigrat derece ile rekor seviyeye ulaştı. Sicilya çevresinde deniz yüzeyi pazartesi günü 27.3 derece ila 30.5 derece arasında seyretti.
İtalyan Meteoroloji Derneği Başkanı Luca Mercalli, İngiliz Guardian gazetesine yaptığı açıklamada, bu termal enerjinin fırtınaları daha şiddetli hale getirdiğini belirtti.
"30 yıl önce bu tür bir olay 100 km/s rüzgar getirebilirdi," diyen Mercalli, sözlerini şöyle sürdürdü: "Bugün ise 150 km/s çünkü üç derece daha yüksek deniz sıcaklıkları fırtınalar için muazzam miktarda enerji anlamına geliyor ve soğuk hava geldiğinde patlayıcı oluyor."
REKLAMDiğer Akdeniz ülkeleri gibi İtalya da son iki aydır sıcak hava dalgaları nedeniyle kavruluyor. Son haftalarda etkili olan aşırı sıcaklar geçtiğimiz hafta sonu ani bir soğuk hava dalgası ve şiddetli fırtınalarla kırıldı.
Lowinski, "Isınan denizler aynı zamanda havada daha fazla neme yol açıyor ve bu da şiddetli fırtınalar için yakıt oluyor," dedi.
"Akdeniz'de yoğun fırtınaların görüldüğü ana mevsim genellikle ağustos sonu ile ekim sonu ve kasım başı arası. Bunun nedeni, alçak basınç sistemlerinin ve daha soğuk üst seviye havanın yılın ilerleyen dönemlerinde daha sık görülmesi ve denizin uzun ve sıcak yazdan dolayı hala çok sıcak olması," diye açıkladı.
"Bu da gök gürültülü fırtınalar, dolu, şiddetli rüzgarlar ve su hortumları da dahil olmak üzere şiddetli hava koşulları için gerekli enerji karışımını oluşturuyor."
REKLAMBBC'nin hava durumu sunucusu Matt Taylor ise su hortumlarının düşünüldüğünden daha yaygın olduğunu belirtiyor. Uluslararası Su Hortumu Araştırma Merkezi'ne göre, sadece 19 Ağustos'ta (yatın alabora olduğu gün) İtalya açıklarında 18 su hortumu teyit edildi.
Uzmanlar, sera gazı emisyonlarına paralel olarak deniz sıcaklıklarının artmaya devam etmesi ile birlikte bu tür aşırı olayların daha da yaygınlaşabileceği konusunda uyarıyor.
Ancak Lowinski şu uyarıda bulundu: "19 Ağustos'taki gibi münferit olaylar iklim değişikliği olmasa bile daha önce de yaşandı. Dolayısıyla bu felaket ile iklim değişikliği arasında doğrudan bir bağlantı kurmak zor."
'Fırtına uyarı sistemi yetersiz kaldı'
Hava durumu uyarı iletişimi konusunda da uzman olan Lowinski, güvenliğin de ön planda olması gerektiğini belirterek, "Bu fırtına sistemi, felaket gerçekleşmeden yaklaşık üç saat önce Sicilya'nın kuzeybatısında görülebiliyordu," dedi.
REKLAM"Yerel ölçekli şiddetli hava koşulları, su hortumları, sağanak yağışlar vb. her zaman tespit ve tahmin edilmesi zor olsa da, risk vardı ve gece yarısı bile olsa (çok sayıda kişi uykudayken ve yaklaşan tehlikenin farkında değilken) gerekli tüm kanallar aracılığıyla iletilmeliydi."
İtalyan la Repubblica gazetesine göre, çarşamba öğleden sonra enkazdan çıkarılan iki ceset şiltelerin arkasında tespit edildi.