Bölge halkı sokak protestoları, davalar ve hava kalitesi ölçümü yoluyla fabrikaya karşı direnmeye devam ediyor.
REKLAMMacaristan'ın Debrecen şehri yakınlarında Çin'e ait batarya fabrikası Contemporary Amperex Technology Co. Limited (CATL), yerel halkın ve uzmanların itirazlarına rağmen büyümeye devam ediyor.
Aynı zamanda bir baba ve aktivist olan bölge sakini László Nándor Horváth, "İlerlemeye karşı değiliz. Ama başka bir yönü tercih ederdik," dedi.
Horvá, lityum-iyon pil üretim tesisinin inşasına karşı çıkan tek kişi değil.
CATL, Ağustos 2022'de Avrupa'nın en büyük pil fabrikasını kuracağını açıkladığında Debrecen'deki tepkiler çoğunlukla olumsuzdu. 21 Kutatóközpont adlı bağımsız anket şirketi tarafından geçen yıl yapılan bir ankete göre, 200.000 kişilik nüfusun yüzde 62'si fabrikaya karşı çıktı.
Halkın tesise ilişkin endişeleri arasında çevre kirliliği, kaynak sömürüsü ve yabancı etkisi yer alıyor.
Siviller ve muhalif siyasi partiler, binlerce kişinin katıldığı protestolar düzenledi. Engelli oğluyla birlikte inşaat alanından sadece iki kilometre uzakta yaşayan Horváth, Mart 2023'te CATL'ye dava açtı ve kazandı. Mahkeme CATL'nin afet yönetimi lisansını geçtiğimiz kasım ayında iptal etti.
Ancak Debrecen Derneği'ne göre, öfkeye rağmen inşaat devam ediyor ve hatta CATL genişlemeyi de planlıyor. Yerel aktivist grup, Debrecen Belediyesi tarafından yayınlanan Ağustos 2024 tarihli bir bildiride ek bir montaj hattı için planlar yapıldığını tespit etti.
CATL'nin planlarına göre üretim 2025'te başlayacak.
Yabancı şirketler neden Macaristan'da pil fabrikaları kuruyor?
Güney Koreli çok uluslu Samsung, Çinli Huayou Cobalt ve Japon TOYO INK, Macaristan'ın başka yerlerinde batarya üretimiyle ilgili 35 tesis inşa eden veya genişleten şirketler arasında.
Politico'nun bildirdiğine göre, Çin tek başına Macaristan'a 16 milyar euro yatırım yaptı ve bunun büyük bir kısmını CATL gibi fabrikalara ayırarak ülkenin en büyük yatırımcısı haline geldi.
Bağımsız yayın organı G7'nin tahminlerine göre, batarya üretim kapasitesinde Almanya ve ABD'yi geçmeyi hedefleyen Macar hükümeti, sübvansiyonlar ve altyapı geliştirme yoluyla 2,5 milyar euro'nun üzerinde finansman sağladı.
Ekonomist ve akademisyen Dóra Győrffy Euronews Green'e yaptığı açıklamada, "Macar hükümeti batarya üretiminin ekonomik kalkınmanın anahtarı olduğunu, risk almadan yatırım yapabileceklerini ve arzın giderek ve sürekli olarak artacağını düşündü," dedi.
"Ama bu mantıklı değil. Örneğin muz ve portakala da her zaman talep olacak ama bu onları Macaristan'da yetiştirmemiz gerektiği anlamına gelmiyor çünkü iklim buna uygun değil," diyerek ekledi.
Győrffy şirketlerin, Macaristan hükümetinin mali yardımı, zayıf düzenlemeler ve Avrupa pazarına girişin kolay olması nedeniyle yatırım için ülkeyi cazip bulduklarını belirtiyor.
Bağımsız danışmanlık firması Aurora Energy'nin genel müdürü Attila Holoda, "Eğer bir ülkenin enerji üretiminde bir avantajı yoksa, batarya üretimi gibi enerji tüketen endüstrileri getirmek stratejik bir hata olur," dedi.
REKLAMHoloda, enerjinin yanı sıra CATL fabrikasının su ve iş gücüne de ihtiyaç duyacağını ve bunların bölgede kıt olduğunu aktardı.
CATL şimdiden Asya'dan işçi getirmeye başladı ve Çinli şirkete göre üretim için toplamda yaklaşık 10.000 işçiye ihtiyaç duyulacak.
Bölge halkı hava kirliliğinden şikayetçi ve 'pil çöplüğünden' korkuyor
İnşaata en yakın kasaba olan Mikepércs, inşaat nedeniyle şimdiden zaman zaman elektrik kesintileri yaşıyor.
Debrecen'in sakin bir banliyösü olan kasabanın nüfusu 5,000.
REKLAMMikepércs Çevre İçin Anneler Derneği (MİAKÖ) adlı aktivist grubun başkanı Éva Kozma, uygun fiyatlı evlerin cazibesine kapılan çok sayıda genç ailenin son on yılda buraya taşındığını belirtiyor.
Üç çocuğu ve yaşlı anne babasıyla birlikte Mikapércs'te yaşayan aktivist, "Ben de burada ölmek istiyorum," diyor.
CATL'nin pil üretimini karşılayacak bir fabrika, Şubat 2024'te test çalışmalarına başladı. Bu tek fabrikadan çıkan dumanlar, hava kalitesi monitörlerini tetikleyecek kadar toksin üretiyor.
Bu cihazlar, dünya çapında yaklaşık 4 milyon ölümden sorumlu olan ince partiküllerden (PM2.5) kaynaklanan kirliliği ölçüyor. Fabrika yakınlarında bu partiküller, Avrupa Birliği'nin (AB) tavsiye ettiği miktarın iki katına çıkabiliyor.
REKLAMAynı zamanda organik sabun üreten bir kimyager olan Kozma, artık pencereleri kapalı çalıştığını dile getiriyor.
Kozma, "Elektrikli araçların çevre dostu olduğunu anlıyoruz. Ancak CATL mahallemizi bir batarya çöplüğüne dönüştürürse bize pek bir faydası olmaz," dedi.
Kozma, CATL'nin bataryaların üretimi, montajı ve demontajı sırasında hangi maddeleri kullanacağı hakkında çok az şey bilindiğine de dikkat çekti.
STK'lar daha fazla şeffaflık gerektiğini söylüyor
STK'nın kimya uzmanı Gergely Simon, Greenpeace Macaristan'ın benzinle çalışan araçlardan uzaklaşılmasını desteklediğini doğruluyor.
REKLAM"Macaristan'da şu anda bataryaların üretilme şekli, büyük ölçüde şeffaflık eksikliği nedeniyle, hiçbir şekilde kabul edilebilir veya çevreci bir geçiş şekli değil," ifadelerine yer verdi.
Greenpeace, Macaristan'daki diğer tesislerin yakınında yer alan yeraltı sularında doğmamış fetüse zarar verebilen ya da ölü doğuma neden olabilen zehirli çözücü MNP'nin varlığını tespit etti. Ancak Simon, Macar hükümetinin şu anda bunları fetüse zarar veren maddeler olarak değil, toksik çözücüler olarak sınıflandırdığını ve AB yönetmeliğinin buna ancak çok daha küçük miktarlarda izin verdiğini belirtiyor.
Simon, "Bu yeni bir endüstri olduğu için pek çok gri alan var," diyerek ekledi.
'Burada hiçbir zaman tahıl ya da mısır yetişmeyecek'
Tesisin kapısından sadece birkaç yüz metre ötede Judit Szemán eskiden satmak için organik sebze yetiştiriyordu. Şimdi ise ailesinin üç kuşağı geceleri sık sık ışıktan ya da inşaat gürültüsünden dolayı uyuyamamaya başladı.
REKLAMEtraflarını çevreleyen verimli arazinin yaklaşık yarısının sanayi alanına dönüştürüldüğünü dile getiren Szemán, "Burada asla tahıl ya da mısır yetişmeyecek. Hiçbir şey yetişmeyecek," dedi.
Szemán, geçen yıl CATL'ye çevre standartlarını ihlal ettiği gerekçesiyle dava açtı. Szemán'ın oğlu László Szőnyi, davanın yaz tatili için ertelendiğini ve genişleme haberlerinden sonra durumu yeniden değerlendirmek zorunda kalabileceklerini dile getirdi.
Yatırımcılar mülklerinin fiyatını sormak için birçok kez kapılarını çalmış. Ancak aile en azından mahkeme kararı çıkana kadar orada kalmaya kararlı. Szemán'a göre, eğer olumsuz bir karar çıkarsa bu, Çinli firmalara Macaristan'da denetim olmadan genişleyebileceklerine dair bir işaret olacak.
"Korkarım ki boşuna alarm zili çalıyoruz. Bunun Macaristan ve AB üzerinde bir etkisi olacaktır."
REKLAMCATL ne diyor?
Dünya çapında 12 üretim tesisi olan CATL, Debrecen'deki tesisini genişletmek gibi bir planları olmadığını savunuyor.
Şirket Euronews Green'e yaptığı açıklamada, "Yeni enerji teknolojilerinde küresel bir lider olarak, Avrupa'da ve dünyada e-mobilite ve enerji dönüşümünü hızlandırmak için küresel ayak izimizi genişletiyoruz," ifadelerini kullandı.
Şirket ayrıca, Debrecen tesisindeki kapalı üretim teknolojisinin, tüm ulusal ve AB çevre düzenlemelerini ve emisyon sınırlarını karşılamasını sağlayacağını ve bunun yetkililerle iş birliği içinde sürekli olarak izleneceğini öne sürdü.
"Uygun filtreleme ve temizleme ekipmanıyla teknik çözümler sızıntıları önleyecektir. Üretim faaliyeti kapalı, uygun şekilde yalıtılmış binalarda yürütülmektedir. Bu nedenle faaliyetten toprak ve yeraltı suyu kirliliği beklenmemektedir," dedi.
REKLAM