Bazı bölgelerde bu plakalar, komşu plakaların altına dalıyor ve bu süreç 'subdüksiyon' olarak biliniyor.
Dünya’nın kabuğunu oluşturan plakaların çarpıştığı bölgede yapılan yeni bir analiz, bu yapının “ölmekte” olduğunu ortaya koydu.
Bilim insanlarına göre bu süreç, yerkabuğundaki dalma-batma (subdüksiyon) bölgelerinin doğal yaşam döngüsünün bir parçası ve gezegenin jeolojik tarihinin tamamen silinmesini engelliyor.
Louisiana Eyalet Üniversitesi’nden jeolog Brandon Shuck, ScienceAlert'e yaptığı açıklamada, süreci şöyle anlatıyor: “Bir dalma-batma bölgesini başlatmak, bir treni yokuş yukarı itmeye benzer. Büyük bir çaba gerektirir. Ama bir kez harekete geçtiğinde, tren yokuş aşağı hızla iner ve durdurulamaz. Onu bitirmek içinse çarpıcı bir şey gerekir: adeta bir tren kazası gibi.”
Dünya’nın yüzeyi kırık bir mozaik gibi
Yerkabuğu tek bir parça değil, aksine devasa kaya plakalarından oluşuyor. Bu plakalar, yarı erimiş mantonun üzerinde yavaşça hareket ediyor. Aralarındaki sürtünme, ayrılma ve çakışma hareketleri, depremlerin ve volkanizmanın temel nedenlerinden biri.
Bazı bölgelerde bu plakalar, komşu plakaların altına dalıyor ve bu süreç “subdüksiyon” olarak biliniyor. En karmaşık örneklerinden biri, Kuzey Pasifik Okyanusu’nda, Vancouver Adası açıklarındaki Cascadia dalma-batma bölgesi.
Burada dört plaka buluşuyor: Explorer, Juan de Fuca, Pasifik ve Kuzey Amerika plakaları. İlk ikisi, aktif olarak Kuzey Amerika plakasının altına dalıyor.
Plaka kendi kendine parçalanıyor
Shuck ve ekibi, bölgede neler olduğunu anlamak için deniz tabanına ses dalgaları yansıtan sismik görüntüleme yöntemleri kullandı. Bu yöntem, gezegen ölçeğinde bir ultrason gibi çalışarak yerin derinliklerini ortaya koydu.
Analizler sonucunda, deniz tabanının altında çok sayıda büyük fay hattı ve kırık tespit edildi. En dikkat çekici bulgu ise, 75 kilometre uzunluğundaki bir fayın Explorer plakasını aktif olarak kırmakta olduğu. Henüz tamamen ayrılmamış olsa da, plaka “kopmanın eşiğinde”.
Shuck şöyle açıklıyor: “Bir dalma-batma bölgesinin ölmekte olduğuna dair ilk net kanıtı elde ettik. Sistem bir anda çöküp durmuyor; plaka parça parça yırtılarak mikro plakalar ve yeni sınırlar oluşturuyor. Yani büyük bir tren kazası yerine, bir trenin yavaşça raydan çıkışını izliyoruz."
Adım adım çözülme
Araştırmaya göre, plakanın bazı bölümleri artık sismik olarak aktif değil, çünkü ana sistemden kopmuş durumda. Zamanla daha fazla parça ayrıldıkça, dalan plakanın ağırlığı azalacak ve bu da onun aşağıya doğru hareketini durduracak.
Araştırma, Science Advances dergisinde yayınlandı.