Jeologları onlarca yıldır şaşırtan soru şu: Bermuda, çevresindeki okyanus tabanına göre neden adeta 'yüzüyor' gibi duruyor?
Bermuda Şeytan Üçgeni, yıllardır kaybolan gemiler ve uçaklarla anılan abartılı hikayelere konu oldu. Ancak Atlantik Okyanusu’nun bu bölgesindeki asıl gizem, efsanelerden çok daha derinde, deniz tabanının altında yatıyor.
Jeologları onlarca yıldır şaşırtan soru şu: Bermuda, çevresindeki okyanus tabanına göre neden adeta “yüzüyor” gibi duruyor?
Yeni bir bilimsel keşif bu gizemi aydınlatırken, sosyal medyada ve basında "Bermuda'nın altındaki gizemli yapı" şeklinde haberlerin yayılmasına da neden oldu. Peki Bermuda'nın altında aslında ne var?
Bermuda'yı ayakta tutan ne?
Bermuda takımadaları, deniz tabanında 'batimetrik kabarıklık' (bathymetric swell) olarak adlandırılan büyük bir yükselti üzerinde yer alıyor. Normalde bu tür kabarıklıklar, yeryüzünün derinliklerinden yükselen sıcak magma sütunları tarafından oluşturuluyor.
Hawaii ve Galapagos Adaları gibi örneklerde, tektonik plakalar sabit bir sıcak noktanın üzerinden geçerken ardışık volkanik adalar meydana geliyor. Ancak Bermuda bu klasik modele uymuyor.
Sorun şu ki, Bermuda’da yaklaşık 30 ila 35 milyon yıldır aktif volkanizma yok ve günümüzde adanın altında herhangi bir sıcak manto sütununa dair de kanıt bulunmuyor. Üstelik böyle bir kabarıklığın, ısı ve volkanik faaliyet ortadan kalktıktan sonra çoktan sönmesi ve çökmüş olması gerekirdi. Peki o zaman Bermuda’yı ayakta tutan ne?
Bu soruya yanıt, hakemli bilimsel dergi Geophysical Research Letters'ta yayımlanan yeni bir çalışmayla geldi.
Araştırmacılar, Bermuda’da kurulu tek bir sismik istasyonda kaydedilen uzak depremlerin verilerini inceledi. Deprem dalgaları, farklı kaya katmanlarından geçerken hız ve yön değiştiriyor; bu hareketler sayesinde bilim insanları yerin derinliklerindeki yapıları haritalayabiliyor.
Analizler sonucunda, okyanusal kabuk ve onun altındaki manto sınırı beklendiği gibi tespit edildi. Ancak bunların arasında, daha önce okyanus ortası adalarında hiç görülmemiş kadar kalın -yaklaşık 20 kilometre- bir kaya katmanı keşfedildi. Bu katman, 'underplating' olarak bilinen bir oluşumun olağanüstü büyüklükteki bir örneği.
Araştırmacılara göre bu kaya tabakası, Bermuda’nın volkanik açıdan aktif olduğu dönemde mantodan yükselen magmanın kabuğun altına girip soğumasıyla oluştu. Çevresindeki manto malzemesine göre daha düşük yoğunluklu olan bu tabaka, adanın altındaki deniz tabanına bir tür kaldırma kuvveti sağlıyor.
Başka bir deyişle, ısıya ya da aktif volkanizmaya ihtiyaç duymadan, Bermuda’nın altındaki kabarıklığı ayakta tutan bir yapı oluşmuş durumda.
Bu yapı yalnızca adanın hemen altıyla sınırlı olmayabilir. Araştırmacılar, yapının ada merkezinden 50 ila 100 kilometre, hatta 200 kilometreye kadar yayılabileceğini öne sürüyor. Katmanın katılaştığında okyanus tabanını yaklaşık 500 metre kadar yukarı kaldırdığı tahmin ediliyor.
Bu keşif, Bermuda’nın volkanlar söndükten sonra neden batmadığını açıklamakla kalmıyor; aynı zamanda okyanus ortası adalarının nasıl ayakta kalabildiğine dair mevcut jeolojik modelleri de yeniden düşünmeye zorluyor.
Bermuda'yı bekleyen tehdit
Ancak Bermuda’nın bugün karşı karşıya olduğu tehdit, yerin derinliklerinden değil, deniz seviyesinin yavaş ama istikrarlı yükselişinden geliyor.
ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi’ne (NOAA) göre, 1932-2024 verileri Bermuda’da deniz seviyesinin yılda ortalama 2,18 milimetre yükseldiğini gösteriyor.
Bu, 100 yılda yaklaşık 22 santimetrelik bir artış anlamına geliyor. Küçük gibi görünen bu artış, adaların yüzde 20’sinden fazlasının deniz seviyesinden yalnızca iki metre yüksekte olduğu düşünüldüğünde ciddi bir risk oluşturuyor.