'Parasosyal', Cambridge Sözlüğü'nün Yılın Kelimesi seçildi. Bu terim, ünlüler, fenomenler ve yapay zekâ botlarıyla tek taraflı, sağlıksız bağların artışına dikkat çekiyor.
Eğer Taylor Swift’in sevgilisi Travis Kelce ile nişanına dair iyi dileklerinize yanıt vermemesine hâlâ kırgınsanız, Cambridge Sözlüğü'nün Yılın Kelimesisize hitap edecek: “Parasosyal” (parasocial).
Bu kelime, bir kişinin hiç tanışmamış olsa da bir ünlüyü kişisel düzeyde tanıyormuş gibi hissettiği ilişkiyi (ya da Parasocial Relationship, “PSR”) tanımlamak için kullanılıyor.
2016’daki “paranoid”in ardından bir sıfatın Yılın Kelimesi seçilmesi ikinci kez oluyor ve Cambridge Sözlüğü bu yılın kelimesini şöyle tanımlıyor: “Birinin tanımadığı ünlü biriyle, bir kitap, film, TV dizisi vb. karakterle ya da bir yapay zekâ ile kendisi arasında hissettiği bağla ilgili olan veya onu içeren.”
Terim, televizyon izleyicilerinin televizyon kişilikleriyle “parasosyal” ilişkiler kurma biçimini tanımlamak isteyen sosyologlar Donald Horton ve Richard Wohl tarafından 1956’da ortaya atıldı.
O tarihten bu yana, terim (hayran kültürünün diliyle bağlantılı) katlanarak büyüdü; Sosyal medya, insanların gerçek dünyada kişisel bağ kurmadıkları ünlüler, influencerlar ve çevrimiçi kişiliklerle parasosyal ilişkiler geliştirmesini teşvik etmeye devam ediyor.
Cambridge Sözlüğü Baş Editörü Colin McIntosh, kelimenin “2025 ruhunu yakaladığını” ve dilin nasıl değiştiğini gösterdiğini söyledi.
“Parasosyal 2025’te çeşitli nedenlerle öne çıktı. Verilerimizden gördüğümüz üzere, bu yıl terime yönelik kamu ilgisi büyük ölçüde arttı: Hem Cambridge Sözlüğü'nde hem de Google’da yapılan arama sayıları birkaç kez zirve yaptı.”
Şunları da ekledi: “Dil açısından ilginç, çünkü akademik bir terimken sıradan insanların sosyal medya paylaşımlarında kullandığı bir sözcüğe dönüştü. Ayrıca, kamunun ünlülere ve onların yaşam tarzlarına duyduğu hayranlık yeni zirvelere ulaşmayı sürdürürken 2025’in ruhunu da yakalıyor.”
Cambridge Sözlğü'nün örnek gösterdiği isimlerden biri, bu yıl NFL yıldızı Travis Kelce ile nişanlandığını duyuran Taylor Swift. Bu da, hayranların çoğunun hiç tanışmadığı bir çifte karşı içten duygularını dile getirmesine yol açtı.
Cambridge Sözlüğü şunları belirtiyor: “Taylor Swift’in Travis Kelce’yle nişanını duyurma biçimine ilişkin yayınlar, medya hayranların tepkilerini didik didik ederken ‘parasosyal’ aramalarında sıçrama yarattı. Hayranların gönderilerinde ‘Bu konuda parasosyal davranmıyorum’ deniyor ve ‘Bir Swiftie’nin on dakika boyunca parasosyal olması’ gibi sözler geçiyor.”
Terimin kullanımı bu yıl hızla arttı. Özellikle bazı insanların yapay zekâ sohbet botlarıyla kurmaya başladığı bağlara ilişkin endişeler çoğalırken.
Cambridge Üniversitesi Deneysel Sosyal Psikoloji profesörü Simone Schnall, parasosyal ilişkilerin yükselişinin “hayranlığı, şöhreti ve yapay zekâ ile birlikte sıradan insanların çevrimiçi etkileşim kurma biçimini yeniden tanımladığını” söyledi.
“Birçok insanın influencerlarla sağlıksız ve yoğun parasosyal ilişkiler kurduğu bir çağa girdik. Bu, insanların parasosyal bağ kurdukları kişileri ‘tanıdıkları’, onlara güvenebilecekleri ve hatta aşırı sadakat biçimlerine varan bir bağlılık geliştirdikleri duygusuna yol açıyor. Oysa tamamen tek taraflı.”
Sözlerine şöyle devam etti: “ChatGPT gibi yapay zekâ araçlarını ‘arkadaş’ gibi gören, onlardan olumlu telkinler alan ya da terapi yerine koyan çok sayıda insan varken parasosyal eğilimler yeni bir boyut kazanıyor. Bu, bir ilişki ve grup düşüncesi yanılsaması; üstelik gençlerin buna yatkın olabildiğini biliyoruz.”
Cambridge Dictionary bu yıl “kayda değer etki” yaratan ve kısa listelerine giren başka birçok kelimeyi de öne çıkardı.
Bunlar arasında “pseudonymization” (belirli bir kişiyle ilgili bilgilerin, kiminle ilgili olduğunu görünmez kılmak için anlamsız bir numara ya da ada dönüştürülmesi süreci); “slop” (“özellikle yapay zekâ tarafından üretildiğinde internetteki çok düşük kaliteli içerik”); ve “memeify” (“bir olayı, görseli, kişiyi vb. meme haline getirmek”) yer alıyor.
2025’te takip ettikleri diğer kelimeler arasında şunlar da var:
- Glazing: Özellikle yapay zekâ sohbet botlarının, yapay ve samimiyetsiz görünen bir şekilde aşırı övgü ya da pohpohlama kullanması. Bazen yapay zekâdan gelen zayıf girdiyi telafi etmenin bir yolu olarak görülür.
- Bias: bir hayranın “stan”ladığı (bir şarkıcıya, gruba ya da başka bir medya yıldızına aşırı düşkünlük) kişi. Özellikle Güney Kore müzik türü K-pop hayranları tarafından kullanılır.
- Vibey: iyi bir havaya sahip yer.
- Doom spending: kişinin elinde olmayan parayı kendini daha iyi hissetmek için harcaması.
Eğer 2025’in yılın kelimelerinde geride kaldıysanız, Dictionary.com’ın viral (ve şaşırtıcı) Alfa Kuşağı argo terimi “6-7”yi çoktan taçlandırdığını ve Collins Dictionary’nin de “vibe coding”i (doğal dili yapay zekâ kullanarak bilgisayar koduna dönüştüren, yükselen bir yazılım geliştirme yaklaşımı) seçtiğini hatırlatalım.