Araştırmaya katılmayan bilim insanı Keith Latham, 'Çalışmaya hayran oldum. Bunun önemli bir yaklaşım olduğunu düşünüyorum,' dedi.
REKLAM
Çinli bilim insanları, iki erkek ebeveynden yavru fareler üretmek için yeni bir yöntem geliştirdi. Doğan yavrular yetişkinliğe kadar yaşayabiliyor.
Bilim insanlarının iki babalı fareleri çiftleştirmesi ilk kez olmuyor: Japonya'daki bir araştırma ekibi de bunu 2023'te farklı bir yaklaşım kullanarak yapmıştı. Salı günü (28 Ocak) Cell Stem Cell hakemli bilimsel dergide yayınlanan yeni çalışmada ise bilim insanları yalnızca yetişkinliğe kadar yaşayabilen iki babalı fareler yetiştirdi.
Çalışmada aynı zamanda hangi ebeveynden miras aldığınıza bağlı olarak aktivitesi değişen karmaşık bir gen grubuna da ışık tutuldu. "İz bırakan genler" diye bilinen bu genlerdeki sorunlar, insanlarda Angelman sendromu da dahil olmak üzere bir dizi bozukluğa neden olabiliyor.
Michigan Eyalet Üniversitesi'nde hayvan bilimi ve obstetrik, jinekoloji ve üreme biyolojisi profesörü olan ve araştırmaya katılmayan Keith Latham, "Çalışmaya hayran oldum. Bunun önemli bir yaklaşım olduğunu düşünüyorum," dedi.
Livescience'a konuşan Latham, "Bu, damgalama biyolojisini anlama yolunda atılmış önemli bir adım daha," ifadelerini kullandı.
'Damgalanmış' genlerin ayarlanması
2023'teki çalışmada, Japon bilim insanları yetişkin erkek farelerden deri hücreleri toplamış ve deriyi yumurta yetiştirmek için kullanılabilecek kök hücrelere dönüştürmüştü. Orada ekip, bu yumurta hücrelerinin her birinin iki X kromozomu (dişilerdeki cinsiyet kromozomları) taşımasını sağlamıştı. Ekip daha sonra bu ortaya çıkan yumurtaları erkek farelerden alınan spermlerle döllemiş ve sonuçta genleri yalnızca erkek farelerden gelen az sayıda yavru üretmişti.
Çin'de yapılan yeni araştırmada ise benzer bir sonuca ulaşmak üzere farklı bir yaklaşım kullanıldı. Araştırmacılar, dişi bir fareden alınan olgunlaşmamış bir yumurtadan DNA çıkararak işe başladı. Daha sonra, yalnızca embriyolarda görülen benzersiz kök hücreleri elde etmek için yumurtaya sperm yerleştirdi. Bu embriyonik kök hücreler, erkek bir fareden alınan spermle birlikte, daha sonra ikinci bir yumurtaya enjekte edildi. Bu da sonunda iki babadan alınan DNA ile döllenmiş yumurtanın ortaya çıkmasını sağladı. Söz konusu döllenmiş yumurtalar, birer fare yavrusuna dönüştü.
Araştırmadaki önemli bir adım da kök hücrelerin DNA'sına 20 genetik değişiklik uygulanmasıydı. Bu değişiklikler, benzersiz damga genlerinin aktivitesini değiştirdi. Bu süreç "genomik baskılama" olarak biliniyor.
Normalde genomik baskılama süreci yanlış ilerlediğinde, baskılama bozuklukları ortaya çıkıyor ve yavrularda büyüme ve gelişmeyle ilgili sorunlara neden oluyor. Özellikle iki babadan gelen DNA ile embriyolar yapmaya çalışırken, sorunları telafi edecek bir anne geni olmadığı için, bu baskılama sorunları gün yüzüne çıkıyor.
Çinli araştırmacılar bu yeni yaklaşımla söz konusu riski ortadan kaldırmış oldu.
Yaşam süreleri kısa
İki erkekten yavru üretimi çalışmalarında son yıllarda önemli atılımlar gerçekleşse de yavrularda bazı sorunlar oluşmaya devam ediyor.
Pensilvania Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi ve Perelman Tıp Fakültesi'nden Dr. Kotaro Sasaki, Livescience'a yaptığı açıklamada, ortaya çıkan farelerin halen eksiklikleri olduğunu söyledi. Örneğin bu fareler, normal akranlarından daha kısa yaşıyor ve kısır oluyorlar.
Öte yandan Japonya'da yetiştirilen ve yetişkinliğe kadar yaşayan fareler kısır değildi.
Çin Bilimler Akademisi'nden ve araştırmanın yazarlarından Zhi-kun Li ise gelecekteki çalışmalarında bu sorunun üstesinden gelmeye çalışacaklarını ifade etti.
"Bir sonraki adımımız, daha sağlıklı çift-babalı hayvanlar üretmek için gen düzenleme yaklaşımını geliştirmek."