Çin’in Tiangong Uzay İstasyonu’ndaki astronotların dönüş kapsülüne 'bilinmeyen bir cisim' çarptı. Olay, uzayda giderek büyüyen çöp krizinin astronotların hayatını tehlikeye atabileceğini düşündürüyor.
Çin’in Tiangong Uzay İstasyonu’nda görev yapan üç astronot, dönüş kapsüllerine çarptığı düşünülen “bilinmeyen bir cisim” nedeniyle Dünya'ya dönemiyor.
Çin İnsanlı Uzay Ajansı (CMSA), çarşamba günü yaptığı açıklamada Shenzhou-20 görevindeki uzay aracının “muhtemelen küçük bir uzay çöpü parçası” tarafından hasar gördüğünü duyurdu.
Olayın ardından astronotların Dünya’ya dönüşü süresiz olarak ertelendi.
Ajans, “Shenzhou-20 insanlı uzay aracının çarşamba günü yapılması planlanan dönüşü, araca küçük bir uzay enkazının çarptığı şüphesi nedeniyle ertelenmiştir. Çarpma analizi ve risk değerlendirmesi devam etmektedir. Bu karar, astronotların güvenliğini ve görevin başarısını garanti altına almak amacıyla alınmıştır,” açıklamasını yaptı.
Devlet televizyonu CCTV, astronotların yeni dönüş tarihinin “belirsiz süreyle” ertelendiğini kaydetti.
Altı aydır uzaydalar
Shenzhou-20 görevi kapsamında Chen Dong, Chen Zhongrui ve Wang Jie adlı üç astronot Nisan 2025’te uzaya gönderilmişti.
Üçlü, yaklaşık altı aydır Tiangong (Türkçesiyle Göksel Saray) adlı uzay istasyonunda çeşitli bilimsel deneyler yürütüyor, uzay yürüyüşleri gerçekleştiriyor ve yerçekimsiz ortamda yaşam sürüyordu. Astronotlar, görevlerini istasyonun yeni ekibine devretmek üzereyken, kapsüllerinin gövdesinde bir çarpışma tespit edildi.
Kapsülde dış yüzeyde gözle görülür bir iz oluştuğu, bu nedenle aracın iç kısmında da yapısal hasar olabileceğinden endişe edildiği bildirildi. Ajans yetkilileri, “Etki analizi ve risk değerlendirmesi sürüyor,” açıklamasında bulundu.
Yerine gelen ekip çoktan ulaştı
Yeni görev ekibi, Shenzhou-21 uzay aracıyla 31 Ekim’de fırlatıldı ve 1 Kasım’da Tiangong istasyonuna başarıyla kenetlendi. Bu üç kişilik yeni ekipte Zhang Hongzhang, Wu Fei ve Zhang Lu yer alıyor.
İki ekip şu anda birlikte çalışarak hasarlı uzay aracını detaylı biçimde inceliyor. Mühendisler, dönüş kapsülünün kullanılabilir durumda olup olmadığını belirlemek için sistem kontrolleri yapıyor.
CMSA, hasarın onarılıp onarılamayacağı ya da dönüş için alternatif plan uygulanıp uygulanmayacağı konusunda henüz bilgi vermedi.
Olası yedek plan ne?
Eğer Shenzhou-20’nin dönüş kapsülü kullanılamaz hale geldiyse, protokole göre astronotlar, istasyondaki Shenzhou-21 aracını kullanarak Dünya’ya dönecek.
Bu senaryoda iki ekibin görev sürelerinin ve dönüş planlarının yeniden düzenlenmesi gerekecek.
Uzay çöpü tehlikesi büyüyor
Yetkililer, kapsüle çarpan cismin büyük olasılıkla uzay çöpü olduğunu düşünüyor. Uzay enkazı diye de bilinen uzay çöpleri; eski roket parçalarından, kırılmış uydulardan ya da geçmiş uzay yürüyüşlerinden düşen alet parçalarından oluşabiliyor.
Bu tür nesneler, saatte yaklaşık 27 bin kilometre hızla Dünya yörüngesinde hareket ediyor. Uzmanlar, bu durumu “kurşun yağmuru altında araç kullanmak” diye niteliyor.
ABD Uzay Komutanlığı, şu anda yaklaşık 19 bin büyük uzay enkazını aktif olarak izliyor. Ancak NASA’ya göre, izlenemeyecek kadar küçük yarım milyondan fazla parça da uzayda dolaşıyor.
Uzay enkazı tehlikesi giderek büyürken, son olay insanlı görevlerin güvenliği konusunda yeni endişelere yol açtı.
Mir ve UUİ de zarar görmüştü
Uzay enkazı, geçmişte de hem Rusya hem ABD’nin uzay görevlerinde tehlike oluşturdu.
1980’ler ve 1990’larda Rusya’nın Mir Uzay İstasyonu, birçok kez küçük parçalarla çarpıştı.
Uluslararası Uzay İstasyonu (UUİ) da defalarca benzer olaylar yaşadı. 2021’de bir enkaz parçası, UUİ'nin robotik kolunda delik açmıştı. Bir yıl sonra, yine “bilinmeyen bir cisim”, Rus Soyuz kapsülünün radyatörüne çarparak neredeyse 2,5 santimetrelik bir delik oluşturmuş ve soğutma sıvısı sızıntısına yol açmıştı.
İki astronot daha mahsur kalmıştı
Bu olay, yılın başlarında NASA’nın iki astronotu Suni Williams ve Barry Wilmore’un UUİ'de mahsur kalmasını hatırlattı.
O dönemde Boeing’in Starliner kapsülünde yaşanan teknik arıza nedeniyle iki astronot Dünya’ya dönememiş, daha sonra SpaceX’in Dragon aracıyla kurtarılmıştı.
Çin’in uzay hedefleri
Çin, 2003’te başlattığı insanlı uzay programından bu yana hızla ilerleme kaydetti. 2021’de tamamlanan Tiangong Uzay İstasyonu, yalnızca Çinli astronotların kullandığı bağımsız bir laboratuvar olarak Dünya’nın yaklaşık 400 kilometreüzerinde yörüngede dönüyor.
Pekin yönetimi, 2030 yılına kadar Ay yüzeyinde insanlı bir görev başlatmayı planlıyor.
Şu an itibarıyla, Shenzhou-20 ekibinin Dünya’ya dönüşü için yeni bir tarih açıklanmış değil. Uzmanlar, hasarın kapsamı ve tamir ihtimalleri değerlendirilene kadar astronotların Tiangong’da güvenli şekilde kalacağını belirtiyor.