Ülkedeki opioid krizinin kötüleştiği ve bu sebeple ölenlerin sayısının arttığı bir dönemde gelen haber ABD'deki sağlık sisteminin işleyişine dair de derin soru işaretleri yaratıyor.
REKLAM
ABD'nin önde gelen gazetelerinden New York Times'ın yeni araştırması, ülkedeki bazı ilaç şirketlerinin, opioidler üzerindeki kısıtlamaları gevşetmeleri için reçete denetim şirketlerine gizli ödemeler yaptığını ortaya koydu.
Ülkedeki opioid krizinin kötüleştiği ve bu sebeple ölenlerin sayısının arttığı bir dönemde gelen haber ABD'deki sağlık sisteminin işleyişine dair de derin soru işaretleri yaratıyor.
Opioidler, beyin ve sinir sistemindeki reseptörlere bağlanarak ağrıyı hafifleten ve vücutta çeşitli etkiler yaratan bir ilaç sınıfı. Doğal olarak afyondan (opium) elde edilebileceği gibi, sentetik olarak da üretilebilen bu maddeler tıpta genellikle şiddetli ağrıyı tedavi etmek için kullanılıyor. Ancak, bu ilaçlar aynı zamanda keyif verici etkiler yarattığından bağımlılık riski taşıyor.
ABD'de son dönemde opioid ilaçların çok fazla reçete edilmesi ve kötüye kullanılması toplum sağlığı üzerinde ciddi bir tehdit haline geldi. Hatta ülkedeki opioid krizi nedeniyle çok sayıda insan ölüyor.
Gazetenin araştırması, Purdue Pharma gibi opioid üreticilerinin "ilaç fayda yönetimi" firmalarına "indirimler" adı altında yıllar boyunca ödeme yaptığını ortaya koydu. Salı günü yayınlanan haberde "On binlerce Amerikalı reçeteli ağrı kesicilerden aşırı doz alıp ölürken, aracılar milyarlarca dolar topladı," ifadeleri yer alıyor.
İlaç fayda yönetimi (pharmacy benefit manager / PBM) firmaları, ABD'deki sağlık sigortası sisteminde ecza ve ilaç yönetimini optimize etmek için çalışan aracı şirketler. PBM'ler; sigorta şirketleri, işverenler, devlet kurumları ve bireysel hastalar için reçeteli ilaçların maliyetlerini ve erişimini yönetiyor. Yani bu şirketler, reçeteli ilaç taleplerini işleme, onaylama veya kısıtlama gibi yetkilere sahip.
PBM'ler, hastaların sigorta planlarının karşılayacağı ilaç listelerini belirliyor. İlaç üreticileri ise indirim adı altında geri ödemeler sunarak bu listelerde öne çıkmaya çalışıyor. PBM'ler genellikle bu indirimlerin çoğunu müşterilerine sunuyor. Ancak bir kısmını da kendilerine ayırıyor.
Gazetenin elde ettiği bazı şirket yazışmaları, PBM'lerin bu indirimler için güvenlik önlemlerini feda ettiğini gösteriyor.
Opioid 'stratejisi'
2023 itibarıyla, ABD'deki en büyük üç PBM var: CVS, Cigna Express Scripts ve Optum Rx. Bu şirketler pazar payının yaklaşık yüzde 80'ini oluşturuyor ve yaklaşık 270 milyon kişinin reçetelerini denetliyor.
New York Times'ın haberinde ilk olarak opioid üreticisi Purdue'den söz ediliyor. Habere konu edilen iç yazışmalara göre, Purdue'nin çok satan ağrı kesicisi OxyContin'e geniş erişim sağlama stratejisi vardı. Şirket, doktorların güçlü bir opioid reçete etmek için ek gerekçeler sunmak zorunda kalmasını istemiyordu ve dağıtılabilecek hap sayısında katı sınırlamalara karşıydı.
Yaklaşım işe yaramış gibi görünüyor. Purdue'nin iç yazışmalarında reçeteleri yazan doktorların ve alan hastaların ilaca erişimde çok az kısıtlamayla karşılaştığı veya hiç karşılaşmadıkları ifade ediliyor.
Gazete, opioid krizinin derinleştiği dönemde bile PBM'lerin giderek artan meblağlar topladığını belirtiyor. Örneğin, 2003'ten 2012'ye kadar Purdue'nin PBM'lere geri ödeme olarak ödediği miktar yaklaşık iki katına çıkarak yılda yaklaşık 400 milyon dolara ulaşmıştı. Üstelik bunun neredeyse tamamı OxyContin içindi.
Ayrıca opioid üreticisi Mallinckrodt'un da benzer şekilde 2015'te iki büyük sigorta şirketinin kısıtlamalar getirmesini önlemek için PBM'lerle iş birliğine gittiği öğrenildi.
Gazetenin elde ettiği iç yazışmalara göre, Mallinckrodt'un bir yöneticisi meslektaşlarına "Bu, olumsuz bir kararı nasıl geri çevireceğinize dair en iyi uygulamadır," diye e-posta göndermişti.