Trump'ın DSÖ ile bağları koparma planları, uluslararası kuruluşun sadece 1 milyar dolar kaybetmesine değil, aynı zamanda küresel sağlık üzerindeki en etkili aktörlerden birini kaybetmesine yol açıyor. AB bu boşluğu doldurmaya çalışacak mı?
REKLAM
Amerika Birleşik Devletleri'nin (ABD) Dünya Sağlık Örgütü'nden (DSÖ - WHO) ve Pandemi Anlaşması müzakerelerinden çekilmesi halinde, küresel sağlık ortamı ana mali destekçisini, halk sağlığı uzmanlığının önemli bir kaynağını ve küresel sağlık politikalarının şekillendirilmesinde etkili bir sesi kaybedecek.
Peki, bu büyük değişim Avrupa Birliği'ni (AB) nasıl etkileyecek ve yeni nüfuz yarışında ilerlemenin yolu nedir?
Güç dengesinin değişmesi
DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus aralık ayında düzenlediği basın toplantısında, DSÖ'nün Amerikan hükümetinin desteğini kaybetmesine uyum sağlayabileceğini söyledi ancak bunun etkisinin önemli olacağı konusunda uyardı.
Katkıların çoğu hastalıkların önlenmesi, işgücü eğitimi ve halk sağlığı kampanyaları gibi belirli girişimlere bağlı olduğundan, ABD'nin çekilmesinin örgütün gelecekteki projelerine önemli bir darbe vurması bekleniyor.
Amsterdam Üniversitesi'nde sağlık hukuku ve politikası profesörü olan Anniek de Ruijter, "Bu karar, uluslararası topluma küresel sağlığın artık ABD için bir öncelik olmadığına dair açık bir sinyal gönderiyor," dedi.
ABD, 2022 ve 2023 yılları arasında 1.284 milyar dolar fon sağlayarak uzun zamandır örgütün desteğinin temel taşlarından biriydi.
Bu çıkış, Amerikan hükümetinin bıraktığı boşluğu başka güçlerin doldurmasını gerektirecek. Halihazırda Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü'nün başkanlığını yürüten AB ya da Çin'in bu yarışta yer alması muhtemel.
Bir önceki Trump yönetimi finansmanı kesip DSÖ'den çekilme kararı aldığında Almanya devreye girmiş ve ABD'nin bıraktığı büyük finansman boşluğunu doldurmak için katkısını önemli ölçüde arttırmıştı.
Avrupa Politika Merkezi Direktör Yardımcısı Elizabeth Kuiper Euronews'e yaptığı açıklamada, "Ancak mevcut siyasi ve ekonomik ortamda, AB üye devletlerinin bu sefer boşluğu doldurup dolduramayacağı belirsiz," dedi.
Ancak ABD desteğini kaybetmek sadece mali bir sorun değil, yüzlerce personeli ve hayati sağlık bilgilerine erişimi kaybetmek anlamına geliyor ve bu, her iki tarafı da etkileyecek.
Almanya Sağlık Bakanı Karl Lauterbach sosyal medya platformu X'te yaptığı açıklamada, Washington'un desteğini çekmesinin yüzde 20'lik bir finansman kaybının yanı sıra ABD'den gelen yüksek nitelikli uzmanların da kaybı anlamına geldiğini vurguladı.
"Özellikle Gazze'deki ihtiyaç sahibi çocuklar bir kez daha ilk kurbanlar olacak," diye ekledi.
Sadece ABD Hastalık Kontrol Merkezi'nin (CDC) şu anda 60'tan fazla ülkede 1.700'den fazla halk sağlığı uzmanı bulunuyor.
AB-DSÖ işbirliği
Dahası ABD'nin çekilmesi, şu anda DSÖ'nün en büyük gönüllü bağışçılarından biri ve toplamda en büyük beşinci bağışçısı olan AB ile ortaklaşa finanse edilen gelecek projelere ilişkin planları da etkileyebilir.
AB ve DSÖ şu anda, Eylül 2024'te sunulan yüksek personel açığı nedeniyle hemşirelik mesleğini destekleme stratejisi veya sağlık çalışanlarının ruh sağlığı üzerine AB çapında bir anket gibi çeşitli girişimler üzerinde birlikte çalışıyor.
AB, COVID-19 salgınının ardından ve AB Küresel Sağlık Stratejisi ve Pandemi Antlaşması etrafındaki tartışmalarla küresel sahnedeki etkisini pekiştirme niyetini zaten gösterdi.
Kuiper sözlerini şöyle sürdürdü: "Bu durum, AB'nin ortaklıklara yönelik mevcut yaklaşımını ve küresel sağlık alanındaki iddiasını yeniden düşünmesini daha da acil hale getiriyor."
COVID-19 salgınından çıkan bir diğer önemli küresel sağlık girişimi de Donald Trump'ın da çekilmek istediği Pandemi Anlaşması önerisiydi.
Görüşmeler son üç yıldır devam ediyor ancak bugüne kadar çok az ilerleme kaydedildi. Birkaç gecikmenin ardından bir anlaşma için yeni son tarih Mayıs 2025 olarak belirlendi.
ABD müzakerelerin ana engelleyicilerinden biriydi ve Cumhuriyetçi politikacılar, bir anlaşmanın gelecekteki halk sağlığı acil durumlarında DSÖ'ye çok fazla güç vereceğini düşünerek bu fikri ağır bir şekilde eleştirdi.
De Ruijter, "DSÖ'nün zayıflaması küresel sağlık yönetişiminde bir güç boşluğu yaratabilir ve potansiyel olarak AB gibi diğer aktörleri güçlendirebilir," dedi.