Yeni bir çalışma, yaşam süremizin uzunluğunu tahmin edebilecek incelikli kişilik özelliklerini ortaya çıkardı. Araştırmacılar bunun daha bireyselleştirilmiş sağlık hizmetlerinin önünü açabileceğini düşünüyor.
Kendinizi nasıl tanımlarsınız? Dürtüsel, stresli ve karamsar mı; yoksa düzenli, aktif ve yardımsever mi? Yeni bir araştırmaya göre ikinci gruptaysanız daha uzun yaşama ihtimaliniz yüksek.
Araştırmacılar, belirli kişilik özelliklerinin insanların uzun ömürlülüğünü tahmin edebildiğini ve bireylerin kendilerine dair algılarının hem hislerini hem de davranışlarını şekillendirdiğini ortaya koydu. Örneğin, düzenli bir kişilik yapısına sahip olanlar ilaçlarını zamanında alma ve sağlıklı rutinlerini sürdürme konusunda daha başarılı oluyor.
Geçmişte kişilikler, “Büyük Beşli” veya “OCEAN” modeli olarak bilinen sistemle değerlendiriliyordu: Açıklık, Vicdanlılık, Dışadönüklük, Uyumluluk ve Nevrotiklik.
Journal of Psychosomatic Research’te yayımlanan yeni bir çalışma, kişiliği değerlendiren “Büyük Beşli” modelini daha küçük ve incelikli özelliklere ayırarak uzun ömürlülükle ilişkisini inceledi.
Araştırmacılar, 22 bin kişinin verilerini kullanarak geçmiş anket yanıtlarını tek tek özellikler olarak değerlendirdi ve ölüm oranlarını 6 ile 28 yıl arasında takip etti. Edinburgh Üniversitesi’nden Prof. Rene Mottus, Euronews Health’e “Büyük Beşli’den bu daha küçük boyutlara geçtiğinizde [ölümlülük] tahmin gücünün temelde iki katına çıktığını gördük” dedi.
Mottus’a göre, yaş, cinsiyet ve tıbbi tanılar hesaba katıldığında bile, kendilerini “aktif” olarak tanımlayanların ölüm riski çalışma süresince yüzde 21 daha düşük çıktı. Düzenli, canlı, sorumlu, çalışkan, yardımsever ve titiz olmak da daha uzun yaşamla ilişkilendirildi; buna karşılık kendilerini “endişeli” ya da “karamsar” görenler daha yüksek riskle karşılaştı.
Psikolog ve bilişsel bilimci Dr. John Francis Leader da Euronews Health'e “Belirli düşünce, duygu ve davranış kalıpları, hem doğrudan refahı hem de önleyici tedbirlere erişme ve bunları takip etme becerisini etkileyebilir,” dedi. Leader’a göre sağlık hizmeti sağlayıcıları, farklı kişilik tiplerine uyarlanmış destek ve hizmet sunarak bu boşlukları kapatma fırsatına sahip.
Kişiliklerimiz ne kadar değişken?
Eğer bu yazıyı okurken “uzun ömürlülük profiline uymuyorum” diye düşünüyorsanız endişelenmeyin. Psikolog John Francis Leader’a göre kişilik özellikleri nispeten sabit olsa da tamamen değişmez: “Özellikle kasıtlı çaba veya yaşam değişiklikleri yoluyla hayat boyu değişebilirler. Bu konuyu yalnızca bireysel değil, sosyal bir mercekten de görmek önemli” diyor.
Leader, destekleyici bir topluluk içinde motivasyonun artabileceğini, ayrıca kimi bireylerin katılımlarını kolaylaştıracak uyarlamalara ihtiyaç duyabileceğini belirtiyor.
Sağlık hizmetlerinin giderek kişiselleştirilmiş yaklaşımlara yöneldiği bir dönemde, Edinburgh Üniversitesi’nden Prof. Rene Mottus bu tür araştırmaların özellikle akıl sağlığı alanında etkili olacağına inanıyor: “Gelecekte, incelikli kişilik değerlendirmelerine dayanarak farklı türdeki akıl hastalıklarını veya esenlik göstergelerini oldukça doğru bir şekilde tahmin etmeye başlayabiliriz.”
Mottus, bu hassas temelli kişilik testlerinin okullar ve işyerleri gibi farklı alanlarda da uygulanabileceğini, ancak araştırmanın henüz “prensip kanıtı” aşamasında olduğunu ve pratikte kullanılmadan önce daha fazla veri gerektiğini vurguluyor. “Veri toplama ve mortalite değerlendirmeleri arasında yeterli zaman olduğunda beş yıl gibi bir süre alabilir” diyen Mottus, kişilik ile ölüm oranı arasındaki bağlantıların ilerleyen yıllarda daha güçlü ve sezgisel biçimde ortaya konabileceğini söylüyor.