Fransa’nın zehirli atıklarını Moldova’ya göndermeyi planladığına dair asılsız iddialar sosyal medyada yayıldı. Euronews’ün doğrulama ekibi EuroVerify bu iddiaları çürüttü.
Maia Sandu liderliğindeki Avrupa yanlısı Eylem ve Dayanışma Partisi Moldova'daki parlamento seçimlerini kazanmış olabilir, ancak seçim döneminde sosyal medyada ortaya çıkan Rusya destekli dezenformasyon dalgası hâlâ ilgi çekmeye devam ediyor.
24 Eylül’de, yani 28 Eylül Pazar günü yapılacak seçimden sadece birkaç gün önce, sosyal medyada yayılan sahte bir iddia, Fransa’nın zehirli atıklarını bertaraf etmesi için Moldova’ya ödeme yapmayı kabul ettiğini öne sürdü.
Bu iddialar, X platformunda hız kazandı. Sözde bir televizyon haber bülteni tarzında hazırlanmış ve yapay zekâ seslendirmesiyle sunulmuş bir videoda Sandu’nun, geçmişte StocaMine olarak bilinen, devlet şirketi Mines de Potasse d'Alsace’tan gelen Fransız atıklarını kabul etmeye razı olduğu ileri sürüldü.
Sahte haberi paylaşan bazı hesaplar Rusya yanlısı propaganda anlatılarını aktarıyor, pek çok paylaşım ise aynı başlığı taşıyor.
“Oy seçimlerinin arifesinde, Sandu'nun şimdiye kadarki en kötü kararı: Moldovalıların başlıca su kaynağı olan Dinyestr Nehri’nin tamamını zehirleyebilecek StocaMine madeninden Fransa’nın zehirli atıklarını ithal etmek,” ifadeleri bu başlıklarda yer aldı.
Bu sahte iddiayı yayan gönderilerden biri 1,9 milyon kez görüntülendi.
Sahte belgeler
Fransa’nın Alsace bölgesinde bulunan ve artık faal olmayan StocaMine’de yaklaşık 42 bin ton atık depolanıyor. Ancak sosyal medyada dolaşan sahte haberin aksine, bu atıkların başka bir yere gönderilmesi yönünde hiçbir plan yok.
Gerçekte Fransız yetkililer, bu tesisten çıkan atıkların sızmayı önlemek için kapatılıp betonla mühürlenmesine karar verdi.
Euronews’ün doğrulama ekibine konuşan tesis yönetimi, Fransız makamlarının Eylül 2023’te aldığı bir karara atıf yaparak, bu atıkların yer altında “süresiz olarak” depolanmasına izin verildiğini belirtti.
Sahte haber videosu, Moldova ile Fransa’nın bu sözde atık transferi anlaşmasını, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un ağustos ayında Kişinev’e yaptığı ziyaretin hemen ardından imzaladığını iddia ediyor.
Kanıt olarak videoda kısa süreliğine 30 Ağustos 2025 tarihli bir belge gösteriliyor ve bunun sözde anlaşma olduğu öne sürülüyor. Ancak belgenin alt kısmı kesilmiş, üst kısmı okunabilir olsa da Moldova’dan hiç bahsetmiyor.
Fransız atık sahasının yönetimi, videoda gösterilen belgenin aslında 2016 tarihli gerçek bir belgenin tahrif edilmiş hali olduğunu ve Moldova’ya dair hiçbir ifade içermediğini EuroVerify’a doğruladı.
Fransız atık yönetimi tartışmaları
StocaMine sahasında zehirli atıkların gömülmesine yönelik karara defalarca hukuki itiraz yapıldı.
Bilim insanları ve çevre aktivistleri, buradaki atıkların sızarak Avrupa için hayati öneme sahip, Fransa-Almanya sınırındaki Yukarı Ren Nehri’ni kirletebileceği uyarısında bulundu.
Bu çevresel endişeleri çarpıtan sahte haber, Fransız atıklarının Moldova’nın başlıca su kaynaklarından biri olan Dinyestr Nehri’nin yakınındaki bir tesise taşınacağını öne sürüyor ve bunun yerel su kaynaklarını kirletme riski taşıdığını iddia ediyor.
Videodaki anlatıcı, Sandu’nun sözde planının, doğal kaynakları hızlı kazanç uğruna riske atarak Moldovalıların sağlığını tehdit ettiğini öne sürüyor.
Haberde ayrıca İsviçreli jeolog Marcos Buser ile yapılmış bir röportajdan alınan bir kesit yer alıyor. Anlatıcıya göre Buser, “Moldova’nın zehirli atıkları kabul etme kararının çağ dışı ve tehlikeli olduğunu” düşünüyor. Ancak bu görüntüler aslında Buser’in France 24’e verdiği bir röportajdan alınmış.
Videonun sonunda, sözde “GB Reporter” adlı bir yayın organının logosu yer alıyor. Atık transferi hakkındaki hikâye burada yayımlanmış ve Amelia Hill adlı bir muhabire atfedilmiş.
Oysa Amelia Hill, İngiliz The Guardian gazetesinin bir gazetecisi ve bu haberi hiç yazmadı. Onun kimliğinin çalınması, Rusya’nın daha geniş bir propaganda stratejisinin parçası: Batılı gazetecilerin isim ve imzaları sahte haberlerde kullanılarak meşruiyet görüntüsü yaratılıyor.
“GB Reporter”ın web sitesi, The Guardian’daki gerçek içerikleri değiştirip bu muhabirlere atfederken araya sahte haberler de yerleştiriyor gibi görünüyor.