Avrupa genelinde ayrılıkçı hareket rüzgarları eserken İspanya’nın Katalonya Bölgesi’nde halk bağımsızlık arzusuyla yaklaşan bölgesel seçimlerin sonuçlarını bekliyor. Katalonya’nın olası bağımsızlığı umutla korkuyu bir arada barındıran bir atmosfer yaratıyor.
İspanya’nın bu özerk bölgesinin başkenti Barselona’da 1,5 milyon kişiyi bir araya getiren miting, geçtiğimiz Eylül ayında Katalanların geleneksek bayramı Diada ile aynı gün gerçekleşti. Bölgede ayrılıkçı inisiyatiflerin sayısı gün geçtikçe artarkan Sant Pere de Torello köyü bağımsız Katalan toprağı ilan edildi. Belediye’nin ön cephesinde son bir yıldır İspanya bayrağının yerine Katalan bayrağı dalgalanıyor. Sant Pere de Torello köyü Belediye Başkanı Jordi Fabrega Colome, çok sayıda belediyenin bu uygulamaya geçtiğinden söz ediyor: “Günümüzde 180 belediyenin balkonunda kalıcı olarak bağımsızlık bayrağı dalgalanıyor.”
Ayrılıkçı hareketi destekleyenler herşeyden önce, Katalonya’nın yüksek vergilerine karşılık bölgeye düşen kamu harcamalarının düşük oluşunu eleştiriyor ve devlet bütçesinin yeniden dağıtımını talep ediyor. Colome, ekonomik nedenleriden ötürü bağımsızlık arzusu taşıdıklarına vurgu yapıyor: “Ulus olarak acil bir durumla karşı karşıyayız. Genç nüfusun %22,5’i işsiz. Katalonya, devlete her yıl 16 milyar Euro ödüyor ve bunun karşılığını hizmet ya da yatırım yoluyla, denk bir şekilde alamıyor. İspanyol hükümetine karşı bu mücadeleyi vermek zorundaydık.”
İspanya’nın en zengin bölgelerinden olup gayri safi milli hasılasının %8’ini İspanya’ya aktaran Katalonya, aynı zamanda en yüksek borca sahip bölge konumunda. Vergi bağımsızlığını sağlayacak bir mali antlaşmanın yapılamaması üzerine, başkan Artur Mas yönetiminde Katalonya Özerk Hükümeti, bağımsızlık konusunda referanduma gitme yoluna başvurdu. Ancak olası bağımsızlık statüsü, bölgesel ayrılmalara izin vermeyen İspanya Anayasası’na aykırı olduğundan Anayasada reforma gidilmesini gerektiriyor. Diğer yandan Katalonya’nın uluslararası arenada tanınması sorunu ortaya çıkıyor. Katalonya Özerk Üniversitesi Anayasa Hukuku profesörlerinden Francesco de Carreras Serra, bağımsızlık halinde Katalonya’nın Avrupa Birliği ile müzakere sürecinin başlaması gerektiğini hatırlatıyor: “Eğer Katalonya bağımsızlığını kazanırsa Avrupa Birliği dışında bir ülke haline gelecek ve birliğe girmek için yeniden başvuru yapmak zorunda kalacak. Hiçbir üye ülke buna karşı çıkmadığı takdirde, birliğe girmek için önünde uzun bir süreç olacak.”
Ekonomi uzmanı Oriol Amat’a göre bu durum, gerçek olmaktan çok resmi bir soruna işaret ediyor: “Avrupa Birliği’nin birliğe para sağlayan ve Avrupa Birliği’nin de geçmişte bir çok yatırım yaptığı Avrupalı bir bölgeyi dışarıda tutmak isteyeceğini sanmam. “
Katalan ekonomisinin aktörleri de bu sorun karşısında bir o kadar endişeli. Özellikle de Euro Bölgesi’nden çıkma ve İspanya ile ticari ilişkilerin zayıflaması korkusu hakim. Bazı büyük firmalar, bağımsızlık senaryosunun gerçekleşmesi halinde merkezlerini Barselona’dan çekme yönünde eğilimlerini dile getiriyor. Yayın evi yöneticisi Javier Baratech dışında, bu firma yöneticilerinin çoğu ekibimizle konuşmayı reddediyor. Baratech, İspanya’nın Katalonya ile ticari ilşkilerini kesmesi halinde Katalan firmalarının büyük bir zorlukla karşıalacağına değiniyor: “Şirket olarak satışlarımızın ve faturalarımızın %80’ini İspanya’nın diğer bölgeleriyle düzenliyoruz. Belki yarın ya da yakında tüm bu müşterileri kaybedeceğiz ve bu şirketin kapanması anlamına geliyor. İspanya ve Avrupa Birliği dışında olduğumuzdan ürünler üzerine ek vergi konacak. Ayrıca müşterilerimiz, Katalonya’nın bağımsız olması halinde, kendi ülkelerinde başka üreticilerle çalışacaklarını söylüyor.”
Ancak ekonominin bağımsızlaşmasından bu derecede korkmayan firmalar da bulunuyor. Bağımsız Katalonya bayrağı üreten atölyenin yöneticisi Laura Fenoy, son dönemde doğal olarak satışlarının arttığına dikkat çekiyor: “Satışlarımız bir anda arttı. Her yıl stok yapıyoruz ama bu yıl rekor kırdık, diyebilirim. Yıldızlı bayrak almak için firmamızın önünde kuyruk oluşturan insanlar var.”
Pazarda yerini bulan bu firmanın ürünleri dışında Katalan markaları bağımsızlık savaşının siyasi belirsizliğinden nasıl bir sonuçla ayrılacak? Katalan ekonomisinin kilit taşı olan turizm, kimilerin göre bu süreçte zarar görmeyecek olan başlıca sektör. Turizm Şube Müdürü Direktörü Marian Muro i Olle, bağımsızlığın Katalonya’da turizm sektörüne etki etmeyeceğini dile getiriyor: “Yılın ilk aylarına yönelik rakamlar, turizmde %11,4’lük bir artışı göz önüne alırsak, oldukça tatmin edici. Ayrıca turistik giderlerde de yükseliş söz konusu.
Yabancı yatırımlara gelince, Turizm Şube Müdürlüğü’nün yapım aşamasında bir çok projesi bulunuyor. Hiçbir yatırımcı şimdiye dek, siyasi sorunların bu projeleri aksatacağı ya da durduracağı yönünde endişeli olduğunu göstermedi. Çünkü, bildiğimiz gibi, “İş iştir”.
Endişe uyandıran, Katalonya’nın bağımsız olması halinde yabancı yatırımcıların bölgeden çekilmesi değil. Ancak bölgenin ticari ilişkilerinde büyük bir paydaya sahip İspanya’nın olası boykotu korku yaratıyor. Ekonomi uzmanı Amat, özellikle ülke nüfusunun göz önünde bulundurulması gerektiği görüşünde: “Soru, 7,5 milyonluk nüfusuyla bu ülkenin yaşanır olup olmayacağı. Dünyada rekabet gücü en yüksek 20 ülkeden 14’ünün nüfusu 7 milyonun altında.”
Katalan iş adamları, bölgenin rekabet gücünün aleyhine olan vergi sistemini düzenlenmeye ihtiyaç olduğuna inanırken, bağımsızlığın koşulları üzerine fikir ayrılıkları hakim. Katalonya İşverenler Odası’ndan Ekonomi Uzmanı Salvador Guillermo Vineta, önceliğin ekonomik krizle başa çıkmak olduğuna vurgu yapıyor: “Bağımsızlık olsa da olmasa da ekonomik sorunları ve verginin yarattığı baskıyı hissetmeye devam edeceğiz. Buna odaklanmamız gerek ve siyasi liderlerin de ülkeyi krizden çıkarmaya eğildiğini görmek istiyoruz.”
Kimileri yoluna yalnız devam ettiği takdirde Katalonya’yı zorlu bir gelecek beklediği görüşünde. Şarap ve Katalan şampanyası olarak anılan “cava” üreticisi Xavier Vendrell sektörün karşısına çıkacak olası bir boykota karşı korunmak için ürünlerinin yalnızca Katalonya ve yurt dışında sattığını anlatıyor. Ayrıca Katalanların bağımsızlık halinde yeni bir ekonomik atağa geçeceğine olan inancını dile getiriyor: “İspanya’dan ayrılırsak en azından bu bize bir sınav olacak: Eğer başarırsak eskisinden daha ileri gideceğiz; ancak sorun yaşarsak artık suçu Madrid’e atamayacağız; çünkü kendi başarısızlığımız olacak. Şu anda içinde bulunduğumuz karmaşadan kesinlikle çıkacağımıza inanıyorum.”
Siyasi arenada ise Madrid ve Barselona’nın bilek güreşi, İspanya’nın sınırlarını aşan bir tartışmaya neden oluyor. Ekonomik kriz ortamında Avrupa’yı, Katalonya’da İskoçya’da ve Belçika’da etkisi altına alan ayrılıkçılık rüzgarı, kamuyonu Avrupa Birliği’nin geleceğini sorgulamaya itiyor. Anayasa Hukuku uzmanı Carreras Serra, Katalonya örneğinin Avrupa’da diğer ayrılıkçı hareketleri cesaretlendireceğine yönelik görüş bildiriyor: “Avrupa açısından baktığımızda, bu zararlı olabilir. Katalonya diğer ülkelerdeki azınlık uluslara örnek teşkil edebilir. Hali hazırda bölünmüş olan Avrupa Birliği’nin daha da bölünmesine tanık olabiliriz.”