Bosna Hersek'in mayınları alarm veriyor

Bosna Hersek'in mayınları alarm veriyor
By Hans von der Brelie
Haberi paylaşınYorumlar
Haberi paylaşınClose Button

Bosna’daki savaş yaklaşık 20 sene önce bitmesine rağmen, izleri can almaya devam ediyor. Savaş zamanında ülkenin birçok bölgesine ve özellikle sivillerin yaşadığı alanlara Sırp birliklerce döşenen mayınlar, insan hayatını tehdit ediyor.

Mayın döşeme işinde çalışan birçok Sırp, şu anda yaptıkları işten pişmanlık duyuyor. Çünkü savaşın ardından ülke genelinde resmi verilere göre, 1670 mayın patladı. Bu patlamalarda, aralarında çocukların da bulunduğu 600 sivil hayatını kaybetti, 1700 kişi yaralandı. Mayın temizleme sırasında ise 46 görevli yaşamını yitirdi, 37 kişi yaralandı.

Mayınların temizlenmesi için kurulan takımların verilerine göre, ülke genelinde hala 1340 kilometrekarelik bir alan mayınlarla kaplı.

Dünyanın en fazla kara mayınına sahip ülkesi konumundaki Bosna-Hersek’te halen 10 bin şüpheli bölgede 200 bin adet mayın ve benzeri patlayıcı madde bulunduğu tahmin ediliyor.

Yeterli bütçe bulunamaması nedeniyle mayın temizleme işleri yavaş ilerliyor. Ancak döşenen mayınlar, sivillerin canını almaya devam ediyor.

Yetkililer, halen 920 bin kişinin, mayınlı arazilerden dolayı her gün ölümle burun buruna yaşamaya devam ettiğini kaydetti. Ülke genelindeki tüm mayınlı arazilerin 2019 yılına kadar temizlenmesi
planlanıyor, ancak bu iş için yaklaşık 300 milyon euro gerektiğini belirtiliyor.

Aladin tam bir futbol hastası… Takma bacağı kırıklarla dolu… Yeni proteze kavuştuğu zaman, araba sürmek çok zor olmayacak.

Aladin’in ayağı bir mayın kazasından sonra kesilmiş. Şu anda Bosna’da, Avrupa’nın en fazla mayın döşeli ülkesindeyiz. Aladin’in görevi mayın kazazedelerine umut vermek…

Aladin Mujacic, Mayın Kazazedesi: ‘‘Mayın kazası geçirmiş yeni birini duyduğum zaman hemen arabama atlayıp aileye destek olmak için hastaneye gidiyorum. Eğer ailesi yoksa kazazedenin şoku atlatması için onun yanında kalıyorum. Hastaneden çıktıktan sonra da, sık sık evlerine ziyarete gitmeye çalışıyorum.’‘

Aladin, Mirnes’le tanışıyor. 18 yaşındaki gencin, kollarını tekrar kullanabilmesi bir mucize…

Şu anda Bosna’nın kırsal bir bölgesinde bulunan Seljublje köyündeyiz. Mirnes kuzeni Nedzad’a, ormanın yanında odun kesmesi için yardım ettiği zaman, Ocak ayının soğuk günlerinden birini geçiriyorlardı.

Mirnes Nisic, Mayın Kazazedesi, Seljublje: ‘‘Çok büyük bir patlama oldu. Önce benim elektrikli testeremin patladığını düşündük ama yanılmışız. Ben bayılmışım ve ne olduğunu 15 dakika sonra kendime geldiğim zaman anladım. Bu bir mayındı.’‘

Mirnes’in annesi o kara günün her anını dün gibi hatırlıyor.

Fatıma Nisic, Mirnes’in Annesi: ‘‘Mısır tarlasında çalışırken bir patlama duydum. Önce bir hayvanın yine mayına bastığını düşündüm. Bazen böyle oluyor… Bu sebeple patlama seslerine alışığız. Eve döndüğüm zaman kız kardeşimle annemi kahve içmeye davet ettim ve onlara mayın patlaması sesi duyduğumu söyledim.’‘

Ancak bu bir hayvanın başına gelmemişti. Mirnes iki kolundan, Nedzad’da ayaklarından yaralanmıştı. O anki acziyet, 6 ay sonra bugün bile Mirnes’i ağlatıyor.

Mirnes Nisic, Mayın Kazazedesi, Seljublje: ‘‘Arkadaşım ayaklarındaki kanamayı durdurmam için benden yardım istedi. Ancak kollarımdan çok ağır şekilde yaralanmıştım ve onları kımıldatamıyordum. Kurtarma ekipleri gelene kadar yanından ayrılmamamı tembihledi. Savaş biteli neredeyse 20 sene oldu ancak mayınlar hala bizi öldürmek için orada duruyor.’‘

O mayın da amacına ulaşmış, Mirnes’in kuzeni Nedzad, birkaç saat sonra hastanede hayatını kaybetmişti.

Mirnes’in ayağında bulunan bir kas dokusu koluna dikildi. Geleceğe umutla bakması için Aladin ve Mirnes’in annesi şimdi ona yardım ediyor. Mirnes bugünlerde sürücü belgesi almaya uğraşıyor.

Kollarını tekrar kullanabilen Mirnes, Aladin’in arabasını inceliyor. Kim bilir, belki de bir gün tamirci olur. Aladin onu her zamanki gibi teselli ediyor.

Mayın Kazazedeleri Derneği, Tuzla şehrinde bulunuyor. Bu kurumun müdürü, belirlenen zamandan önce Bosna’daki mayınların temizlenmesi hakkında çok da iyimser değil.

Amir Mujanovic, Mayın Kazazedeleri Derneği Başkanı, Tuzla: ‘‘Ulusal güvenlik planına göre, 2019 yılında mayınlardan tamamen temizlenmiş bir ülke olmak için Bosna canla başla çalışıyor. Toplanması düşünülen ulusal ve yerel fonlarda büyük açıklar bulunuyor. Örneğin 2013 yılında planlanan meblağın sadece dörtte biri toplanabildi.’‘

Bosna’daki bu durum bahar ayında daha da kötüye gitti. Sel ve heyelan sebebi ile ülkenin kuzey doğusunda bulunan bütün mayınlar yer değiştirdi. Burası Avrupa’nın en çok mayın bulunan bölgesi.

Enkaz kalıntıları, önceden çizilen hattı gösteriyor. Bazıları yeniden yapılmış, ancak mayınlar hala her yerde…

Kovacica’da Bosna’nın yeni kahramanları ile tanışıyoruz. Mayın temizleyicilerle…

Zeljko, Dusko, Sanjin… Onlar günlerinin her anı, ölümle burun buruna geliyorlar. Yaklaşık 200 bin mayın, temizlenmeyi bekliyor. İşin en zor kısmı da mayınların yerini belirlemek.

Sanjin Matkovic, Mayın Temizleyici, Pro Vita: ‘‘Savaştan önce barış içinde yaşayan insanların, güvenli bir şekilde evlerine gidebilmesi için uğraşıyoruz. Bu mesleği seçmemin ikinci sebebi ise etrafta başka işlerin çok fazla olmaması.

Savaşın bitmesinden bu yana Bosna’da yaklaşık 1700 kişi mayın ve ağır silahlarla yaralandı ya da hayatını kaybetti.

Metal objelere rastlayan Sanjin, takım lideri Dusko’ya haber veriyor. Vücutlarındaki adrenalin tavan yapıyor. Ancak yanlış alarm. Topraktan sadece paslı demirler çıktı.

Bu bahar gerçekleşen toprak kaymaları Bosna’nın çehresini değiştirdi. Bu heyelanların büyük bir çoğunluğu mayın tarlalarını da etkiledi. Dusko, bizi o bölgelerden birine götürüyor.

Dusko Skipina, Mayın Temizleme Takım Lideri, Pro Vita: ‘‘Burası önceden köylülerin ot kestiği bir tarlaymış. Ancak şiddetli yağışlar ve toprak kayması sebebi ile tepenin üst tarafında bulunan mayınlar yer değiştirerek alt tarafa kaymış ve şu anda mayınların tam olarak nerede olduğu bilinmiyor.’‘

Savaştan önce Kovacica’da 160 aile yaşıyormuş. Ancak savaştan sonra sadece 18 tanesi geri dönmüş. Bunlardan biri de Stojonovic ailesi…

Stojan, ölüme 20 santim yaklaştığı odun kestiği o günü çok iyi hatırlıyor.

Stojan Stojanovic, Çiftçi, Kovacica: ‘‘Çok yorulmuştum ve bir sigara yakıp tomruğun üstüne oturdum. Sigaram yere düştü ve onu almaya çalışırken yeşil renkte tuhaf bir cisim gördüm. ‘Bu ne acaba?’ diye kendi kendime sordum. Otları temizleyince bunun bir mayın olduğunu gördüm. Bugüne kadar toplam 4 kez mayın buldum.’‘

Saraybosna’da mayınların temizlenmesi ile ilgilenen devlet yetkilileri ile bir görüşme ayarladık. Mayın temizleme şirketleri devlet yetkililerinin rüşvet ve haraç aldığını söylüyor. İddialara göre ‘Mayın Temizleme Merkezi’, özel şirketlerle yapılan anlaşmalardan yüzde 10 pay alıyormuş. Bunu yetkililere soruyoruz.

Ahdin Orahovac, Mayın Temizleme Merkezi, Vekil Müdür: ‘‘Müdür tutuklandığından beri baskı altındayız. Burada kimsenin yüzü gülmüyor. Ama size katılıyorum. Yozlaşmanın kara yüzü her tarafımızı sarmış durumda.’‘

Suçlamayı yapanlar, karanlığa biraz olsun ışık tutmuş. Biz, Stojan ve karısı ile sohbete devam ediyoruz. Sadece bu son günlerde cereyan eden rüşvet skandalından dolayı değil, hala temizlenemeyen 1.300 kilometre karelik mayınlı bölge yüzünden bölge halkı çok kızgın durumda. Civarda yaşamını yitiren birçok kişi, bu çiftin arkadaşıymış.

Stojan Stojanovic, Çiftçi, Kovacica: ‘‘Beni sarsan iki tane olay yaşadım. İlkinde, odun kesmeye giden bir baba ve oğlu mayına bastı. Baba öldü ve çocuğu da ağır yaralandı. Diğer vakada üç tane arkadaşım mantar toplamaya gitmişlerdi. Bir tanesi mayına basarak oracıkta yaşamını yitirdi.’‘

Stojan’ın evinin arkasında Halid Hadziabdic, mayın arama köpeği Ecos’a bir eğitim veriyor.

Takım iyi çalışıyor ve güzel bir molayı hak etti. Ödeme yapılamaması sebebiyle sadece 500 mayın tarayıcısı görev yapıyor. Diğer 1000 kişi ise işsiz durumda. Yüksek ustalık gerektiren bu işi yapan çalışanlar, mayın temizleme hızını 2-3 kat hızlandıracağa benziyor.

Bitkin yüzler ve paylaşılan sessizlik… İşini yaparken kaybettikleri arkadaşları, akıllara geliyor.

Zeljko Pljevaljcic, Mayın Temizleyici, Pro Vita: ‘‘En yakın arkadaşımı kaybettim ve diğer dostlarım da bu işi yaparken çok ağır bir şekilde yaralandılar. Bu sebeple artık bizimle çalışamıyorlar.’‘

Bosna’daki mayın tarlaları ölüm çanları çalmaya devam ediyor. Bu sene 17 kişi daha mayına bastı ve bunlardan biri çocuk dört kişi yaşamını yitirdi.

Bu sene daha bitmedi. Ölüm tuzakları Bosna’nın ormanlarında can almaya devam ediyor. Tıpkı Nedzad’ın canını aldığı gibi…

Amir Mujanovic, Mayın Kazazedeleri Derneği Başkanı, Tuzla:

Bosna 2019 yılında mayınlardan tamamen temizlenecek mi?Tuzla’da kurulan Mayın Kazazedeleri Derneği Başkanı Amir Mujanovic, mayın temizleme ekiplerinin yüzleşmesi gereken zorlukları anlattı. Yer altında yaklaşık 200 bin mayın olduğunu belirten Mujanovic, maddi sıkıntı ve siyasi yozlaşma sebebi ile mayınların zamanında temizlenemeyeceğini öngörüyor.

Röportajın tamamını dinlemek için lütfen linki tıklayınız. (İngilizce)

Bonus interview: Amir Mujanovic, executive director of Landmine Survivors Initiative

Ahdin Orahovac, Mayın Temizleme Merkezi Başkanı, Saraybosna:

Bosna Hersek mayın temizleme konusunda büyük zorluklar yaşıyor. Acaba yaşanan sorunlar neler? Euronews ekibi, Saraybosna’da Mayın Temizleme Merkezi Başkanı Ahdin Orahovac’la konuştu.

Röportajın tamamını dinlemek için lütfen linki tıklayınız. (İngilizce)

Bonus interview: Ahdin Orahovac, deputy director of Bosnia’s Mine Action Centre

Haberi paylaşınYorumlar

Bu haberler de ilginizi çekebilir

Görünmez işçiler: Düşük ücretlerle Avrupa çiftliklerinde sömürülen ve tehlikeye atılan insanlar

İklim değişikliği, hava kirliliği ve ekonomik zorluk üçgeninde Polonya

Kaçak göçmenler AB'ye hangi yollardan giriyor?