Dünya'yı çarpma olasılığıyla tehdit eden asteroidler, gezegenlerin ve Güneş Sistemi'nin oluşumu ve yapısına ilişkin sağladıkları bilgilerle uzayın gizemlerine yeni kapılar açıyor. NASA ve ESA, Dünya'ya yakın bir asteroidi rotadan çıkarmayı deneyecek
REKLAMDünya'ya çarpma olasılığıyla tehdit eden asteroidler, gezegenlerin ve Güneş Sistemi'nin oluşumu ve yapısına ilişkin sağladıkları bilgilerle uzayın gizemlerine yeni kapılar açıyor. Bilim insanları, geçmişte dinozorların neslinin tükenmesine yol açan olayda olduğu gibi Dünya üzerinde canlı yaşamına ve doğal çevreye büyük zararlar verebilecek çarpışma olasılığına karşı Dünya'ya yakın asteroidlerin, yakından izlenmesi ve anlaşılmasının önemine dikkati çekiyor.
Dünya'ya yaklaşan asteroidleri bulmak bulmacanın bir ayağını, bu göktaşlarını tehlike olmaktan çıkarmak diğer ayağını oluşturuyor.
Uzaya savrulmuş "serseri mayınlar"
Asteroidler, gezegenlerin ve uyduların oluşumundan artakalan malzemelerin onlardan küçük fakat meteorlar gibi gök taşlarından büyük öbekler halinde birleşmesiyle oluşan gök cisimleri olarak tanımlanıyor.
Güneş Sistemi’ndeki asteroidlerin büyük bölümü, Jüpiter ile Mars arasında yer alan Asteroid Kuşağı'nda bulunuyor.
Fakat bunlardan bazıları yörüngeden ayrılarak Güneş Sistemi’nin iç kesimlerine savrulabiliyor hatta Dünya yörüngesine kadar girebiliyor.
Asteroidlere nasıl müdahale etmeli: DART ve Hera görevleri
Dünya’ya yaklaşan bir uzay kayasına karşı korunmak, gök taşlarının hareketlerini titizlikle izlemeyi ve gerektiğinde müdahale ederek yönlendirmeyi gerektiriyor.
ABD Havacılık ve Uzay Ajansının (NASA), “Asteroid İkilisi Yeniden Yönlendirme Testi” (DART) adı verilen uzay görevi kapsamında, uzay aracıyla bir asteroide çarparak onun yönünü ölçülebilir şekilde değiştirmeyi amaçlıyor.
SpaceX üretimi Falcon 9 roketiyle 24 Kasım'da fırlatılması planlanan 610 kilo ağırlığındaki aracın, Dünya ile Mars arasındaki ikiz Didymos asteroidlerinden birine çarpması planlanıyor.
DART uzay aracı, asteroidlerden küçük olan, 170 metre çapındaki Didymos b’ye çarparak yörüngesinden saptırmaya çalışacak.
Çarpışmayı fotoğraflamak üzere İtalyan Uzay Ajansınca (ISA) geliştirilen, “LICIACube” adlı bir hafif küp uydu, DART uzay aracına eşlik edecek.
Öte yandan Avrupa Uzay Ajansı (ESA), “Hera” adını verdiği araştırma görevi kapsamında 2024’te Juventas ve APEX küp uydularını Didymos b asteroidine göndererek etki değerlendirmesi yapacak.
Didymos asteroidleri Dünya’ya en yakın gök taşları olarak biliniyor.
Gök taşlarının 100 yıldan önce Dünya’ya yaklaşması beklenmese de test, gezegen savunması amacıyla asteroidlerin yönlerinin değiştirilmesi fikrini pratiğe dökmesi açısından yararlı olacak.
Dünya'ya yakın bir çarpma denemesi güvenli mi?
DART (Double Asteroid Redirection Test) misyonu, 24 Kasım'dan sonra uzay aracının Dünya'dan 11 milyon kilometre uzaklıktaki Didymos asteroid sistemine yaklaşık bir yıl sonra ulaşmasıyla başlayacak ve asteroidin etrafında dönen daha küçük bir kaya olan Didymos'un uydusuna çarpacak.
Testin bir parçası olarak Dünya'ya yakın bir asteroidi rotadan çıkarmak güvenli mi?
Belfast Queen's Üniversitesi Astrofizik Araştırma Merkezi'nden Profesör Alan Fitzsimmons'a göre, evet güvenli.
euronews'e konuşan Fitzsimmons, "NASA DART ekibinin seçtiği akıllı teknik; Dünya'nın yakınından geçebilen ve ardından uydusunu hedef alan bir asteroid almaktır. Çünkü asteroid güneşin etrafında dönerken Ay da daha büyük asteroidin etrafında hareket eder. Böylece asteroidin uydusunu hareket ettirmeye çalışacağız ve bu sadece Ay'ın asteroid etrafındaki yörüngesini değiştirecek. Dolayısı ile büyük asteroidin kendisini pek etkilemeyecek. Yani tamamen güvenli." diyor.
Gök taşı tehdidine karşı farkındalık
Dünya Asteroid Günü'nün kutlanması fikri, ilk kez 2014'te Alman film yapımcısı Gregory Richters tarafından ortaya atıldı.
REKLAM"51 Kuzey Enlemi" adlı kurmaca filminde dünyaya çarpan bir gök taşının yarattığı küresel felaketi anlatan Richters, İngiliz müzik grubu Queen'in gitaristi olarak da tanınan astrofizikçi Brian May ile bu konuda öncülük yaptı.
Apollo 9 misyonunda görev alan ABD'li Astronot Rusty Schweickart ve "bilimi ve teknolojiyi kullanarak gezegenin geleceğini korumayı amaçlayan" B612 sivil toplum örgütünün kurucusu Danica Remy'inin de desteğiyle yılda bir günün, bu konudaki bilgilendirici etkinliklere kutlanılmasına karar verildi.
Bu özel gün, yeryüzüne yönelik asteroid tehlikesine karşı serinkanlı bir farkındalık yaratmanın yanı sıra asteroidlere yönelik bilimsel ilgiyi canlı tutmayı amaçlıyor.
Bu yıl, Dünya Asteroid Günü kapsamında yapılacak etkinlikler, asteroidlere karşı gezegen savunması geliştirmeye yönelik çalışmaların yanı sıra asteroidleri araştırmaya yönelik uzay görevlerine de odaklanacak.
Asteroidlerle nasıl başa çıkılır?
İngiliz gök bilimci Edmund Halley, Aralık 1694'te Kraliyet Bilim Cemiyetini acil toplantıya çağırmıştı.
REKLAMİçeriğinin kamuoyuna aktarılmaması kararlaştırılan gizli toplantıda, Halley, asteroidlerin Dünya’ya çarpabileceğine dair tahminlerini ilk kez cemiyet üyeleriyle paylaşmıştı.
Kuyruklu yıldızların güzergahlarını inceleyen Halley, bunlardan bazılarının Dünya yörüngesiyle kesiştiğini, bunun çarpışmaları olası hale getirdiğini fark etmişti.
Halley, İncil ve Tevrat’ta bahsi geçen doğal felaketlerin geçmişte Dünya’ya çarpan asteroidlerden kaynaklanmış olabileceğini düşünüyordu.
Sibirya vakası
20. yüzyıl başında yaşanan bir asteroid vakası, küçük çaplı bir asteroidin dahi Dünya’ya çarpması halinde ne gibi zararlara yol açabileceğini ortaya koydu.
30 Haziran 1908’de Çarlık Rusyası’nda Sibirya bölgesine düşen küçük bir asteroid, büyük bir şehrin yüz ölçümüne eşit miktarda ormanlık alanı yok etti.
REKLAMYenisey eyaletindeki Stony Tuguska Nehri yakınına düşen asteroidin, atmosferdeki sürtünme nedeniyle yanarak parçalanması ve alev toplarına dönüşen kayaçların etrafa saçılmasıyla çıkan yangınlarda, Doğu Sibirya taygasındaki 2 bin kilometrelik ormanlık alan yok oldu.
Bu olay, 30 Haziran tarihinin, gök taşı tehdidine karşı farkındalık yaratmayı amaçlayan “Dünya Asteroid Günü” olarak kabul edilmesine ilham verdi.